حجاب و چگونگی ترویج آن در جامعه

حفاظت و مراقبت ازعفت عمومی برعهده زنان و مردان است، مردان باغیرت فردی و اجتماعی و زنان با آزرم و حیا باید عفت عمومی جامعه را پاس دارند.
زن مسلمان با رفتاری متناسب ومتین، زمینه گسترش عفت را فراهم می سازد. اساساً روح پوشش، كنترل رفتار و رعایت وقار و متانت است، چنانچه اگر به پوشش ظاهری بسنده شود و ملكه تقوای رفتاری در زن به وجود نیاید، حجاب همچون كالبد بدون روح خواهد بود كه تأثیر مطلوب رانخواهد گذاشت.
پیامبر اكرم(ص) بهترین زن رااین گونه معرفی نموده است.
«بهترین زنان شما، زنان عفیف و پاكدامن شوهر دوست هستند.»(۱)
اسلام به عنوان كاملترین دین الهی، جز سعادت انسانها هدف دیگری ندارد وسعادت جز در پیروی از دستورات الهی حاصل نمی شود. زن ومرد مسلمان با حفظ حجاب و پوشش مناسب راه تعالی و تكامل را بسیار سریع طی خواهند نمود وبا رعایت سایر دستورات پروردگار به بالاترین مقامات الهی خواهند رسید. بنابراین پوشش و حجاب یك دیدگاه و نظریه نمادین و سمبلیك نیست كه فقط در مقام نظر و تئوری مطرح شود، بلكه یك برنامه و دستورعملی و سازنده است فلسفه حجاب از مسائل مهمی است كه آگاهی از آن می تواند یكی از پایه های تحقق فرهنگ پوشش اسلامی گردد و به آن عمق و معنا بخشد. به اختصار فلسفه حجاب و پوشش را این گونه می توان خلاصه نمود:
۱- حرمت بخشیدن به زن
زن گوهر گرانبهای الهی است كه باید خود را در صدف حجاب نگهداری كند. زن مسلمان تجسم حرمت و عفت در جامعه است. حفظ پوشش به نوعی احترام گذاشتن به زن و محفوظ نگه داشتن وی از نگاههای شهوانی و حیوانی است. زن اگر موقعیت خود را در نظام آفرینش بیابد، حقیقت و ارزش خود را درك كند، بداند از كجا آمده است، در كجا قرار دارد و به كجا می رود از پوشش دینی به عنوان یك نیاز جدی خود بهره می گیرد و هرگز جامعه را صحنه نمایش تن و تحركات جنسی خود قرار نمی دهد.
۲- امنیت و آرامش برای زن
در سایه رعایت عفاف، زن با شهامت هر چه تمامتر به وظیفه خود مشغول شده و خطری از ناحیه اجتماع متوجه وی نمی شود، پوشش دینی پیام عفت، شخصیت و خداترسی زن مسلمان است و مردان جامعه نه تنها به چنین بانوئی چشم طمع نخواهد داشت كه پاكی و نجابت او را می ستایند. اگر زن از حصار منیع پوشش درآید، در معرض ضربات دیده های آلوده و قلوب منحرف قرار می گیرد و آرامش خود را از دست می دهد.
۳- جواز حضور در اجتماع
اسلام با طرح پوشش زن در حقیقت جواز حضور او را در اجتماع رقم زده است و با دستورات حكیمانه و راهگشایی كه در چگونگی منش و روش او ارائه داده از یك سو این نیروی عظیم را از تباه شدن و در گوشه ای بی هدف و اثر ماندن نجات داده و از سوی دیگر مانع گسترش فساد و ناهنجاریهای ناشی از اختلاط مرد و زن شده است.
۴- استحكام پیوند خانوادگی
شك نیست كه هر چیزی كه موجب تحكیم پیوند خانوادگی و سبب صمیمیت رابطه زوجین گردد، برای كانون خانواده مفید است و در ایجاد آن باید حداكثر كوشش مبذول شود، و بالعكس هر چیزی كه باعث سستی روابط زوجین و دلسردی آنان گردد به حال زندگی خانوادگی زیانمند است و باید با آن مبارزه كرد.
خودنمائی و حضور تحریك آمیز زنان و دختران در صحنه های اجتماعی، نظر هر مرد متأهل و مجردی را به خود جلب می كند. وقتی چشمهای مردی در محیطهای مختلف اجتماعی از دیدن مناظر مسموم توجه به زنان و دختران كامیاب شود، طبعاً میزان علاقه او نسبت به همسرش كاهش می یابد، این كاهش علاقه در بلندمدت استحكام پیوند خانوادگی را به سستی و در نهایت به جدایی مبدل می كند.
۵- مبارزه با نفس
میل به خودنمائی و جلوه گری به مصالحی در سرشت آدمی، نهفته است كه باید در مسیر درست و هدفی والا به كار گرفته شود، پوشش را می توان مهمترین عامل تعدیل میل خودنمائی دانست، حضرت علی(ع) در این مورد می فرماید:
زكات الجمال، العفاف(۲)
«زكات زیبائی عفاف است»
زیبایی برای زن، سرمایه است اما باید به جا مصرف شود و زكات جمال زن، حفظ عفاف و پوشش است. جواز كشف حجاب در مقابل محارم از جمله شوهر، این غریزه را جهت می دهد كه خودآرائی زن مختص به شوهر باشد و منع آن در برابر نامحرم، این غریزه را كنترل می سازد وجلو مرزشكنی را می گیرد، تعدیل این غریزه می تواند گامی در جهت مبارزه با سایر خواهشهای نفسانی باشد.
با توجه به موارد اشاره شده در این قسمت به روشهای كاربردی و قابل اجرا در ترویج فرهنگ حجاب در جامعه پرداخته می شود.
روشهای كاربردی در ترویج فرهنگ حجاب در جامعه:
۱- تقویت ایمان و اعتقاد دینی
در زنان مسلمان باید باور استوار و ایمان عمیق ایجاد شود، زنی كه دل به حق داده و اندیشه به خدا سپرده و فرجام زندگی دنیوی اش را پذیرفته، چطور حاضر می شود خودآرایی و خودنمایی كند و خود را در معرض دیدهای آلوده قرار دهد و زمینه های تلذذ دیگران و فسادآفرینی را بوجود آورد؟
بنابر این اولین گام و حركت اصولی در ترویج فرهنگ حجاب، آشنایی كامل با دین و تقویت اعتقادات اسلامی در بین افراد جامعه، است. اگر ما دین و ایمان را به معنای واقعی آن در بانوان مستحكم نمائیم، دیگر مشكلی تحت عنوان بدحجابی در جامعه اسلامی نخواهیم داشت، برای نمونه توصیه قرآن كریم به بانوان را بخوانیم كه می گوید:
«ای پیامبر! به زنان و دخترانت و به زنان مؤمنین بگو خود را با «جلباب» بپوشانند.» (۳) و اكثر مفسرین و لغویین جلباب را به معنای چادر و عبا تفسیر و معنا كرده اند.
همچنین خداوند در آیه دیگری از قرآن كریم به زنان صدر اسلام و تمامی زنان آینده این گونه سفارش می كند كه:
«در خانه های خود باشید و همانند دوره جاهلیت پیشین آرایش و خودنمائی نكنید.» (۴)
۲- احیاء فرهنگ اصیل اسلامی
احیاء ارزشهای اصیل اسلامی و فراخوانی زن مسلمان به تعقل و دریافتن ارزشها و آفریدن روح تعبد و تعهد نسبت به اینها نقش مهمی در ترویج فرهنگ حجاب خواهد داشت. زن مؤمن باید آنچه را اسلام بعنوان ارزش بدان می نگرد، باور داشته باشد و بداند كه شخصیت و عظمت او در گرو روح بلند، اندیشه والا، قلب پاك و جان پیراسته از آلودگی است كه او را به روشی انسانی و منشی اسلامی فرا خواهد خواند و بداند تن آرایه بسته و ظاهر فریبنده، هرگز نمایشگر شخصیت او نیست. در روایتی از پیامبر اكرم (ص) نقل شده است كه فرمودند: «دو گروه از اهل آتشند كه من آنها را ندیدم. گروهی كه تازیانه هائی همانند دم گاو دارند و به انسانها می زنند و زنانی كه در عین پوشیدگی برهنه اند (لباسهای نازك و بدن نما می پوشند)، هوسباز و دلفریبند، موهای آنها همانند كوهان شتر جلوه گر است. اینها وارد بهشت نمی شوند و بوی آن را هم استشمام نمی كنند، اگر چه بوی بهشت از مسیر بسیار دور. استشمام می شود.» (۵)
در كلامی از حضرت مسیح (ع) نقل شده است كه ایشان فرمودند: «به حق برای شما می گویم: تن چه سودی دهد در صورتیكه ظاهرش درست باشد و درونش تباه، بدنهای شما چه سودتان دهد كه خوشتان دارد و دلهایتان تباه باشد و سودی نبرید كه پوست خود را پاك نگاه دارید و دلهای شما چركین باشد.» (۶)
همچنین پیامبر اكرم (ص) فرمود: «زنی كه با موهایش بر جهنم آویزان است، كسی است كه موهای خود را از نامحرم نمی پوشاند.» (۷)
بنابر این احیاء فرهنگ اصیل اسلامی و الهی و گسترش آن در جامعه، قدمی مهم در ترویج فرهنگ حجاب در جامعه خواهد بود.
۳- شناساندن و معرفی الگوهای والا در زمینه حجاب
الگوها در ساختار روحی و رفتاری انسان نقشی مهم برعهده دارند. امروزه یكی از تاسفهای جدی این است كه زن مسلمان آنچنانكه بایسته و شایسته است با چهره های بلند تاریخ اسلام آشنا نیست، زندگانی زنان نام آوری همچون حضرت مریم (ع)، حضرت زهرا (س) و فرزند برومندش حضرت زینب (س) و دیگر چهره های والای تاریخ گذشته و معاصر باید برای زن مؤمن نشان داده شود تا بنگرد چه سان با حفظ هویت و شخصیت و وقار و متانت می تواند در جامعه حضور پیدا كرده و ایفای نقش نماید. و باید توجه داشت كه انسان فطرتاً الگوگزین و الگوپذیر است. پیوسته می خواهد ارزشهایی را كه بدان باور دارد در چهره ای مجسم بنگرد و خود را همانند آن الگو بسازد. بنابر این ارائه الگوهایی مناسب قدمی مهم در ترویج فرهنگ حجاب خواهد بود. فاطمه زهرا (س) كه مظهر عفاف و تقوی و سرمشق و سرور تمامی زنان مسلمان است فرمود: «بهترین زنان، زنی است كه مردی را نبیند و مردی هم او را نبیند.» (۸) حضرت زهرا (س) هنگامی كه قدم در عرصه اجتماع می گذاشت مقنعه را محكم به سر بسته و خود را درجامه ای فراگیر می پیچید، در جمع زنان بنی هاشم در حالیكه جامه های بلندش قدمها را پوشیده داشت، با ابهت، آزرم و متانت شگرفی قدم بر می داشت و برای همگان راه رفتن او گام زدن رسول الله (ص) را به یاد می آورد.(۹)
همچنین آن بانوی بزرگوار در وصیت خویش به همسرش می فرماید: «برای من تابوتی تهیه كن كه در موقع حمل جنازه، بدنم پیدا نباشد و طرز ساختمانش چنین و چنان باشد.» (۱۰)
این بانوی اطهر با این همه عظمت و جلالت و حراست از جایگاه بلند عفاف در زندگی، چون وارد قیامت شود، فریادی بر خواهد آمد كه:
«ای مردم چشمهایتان را ببندید تا فاطمه (س) دختر رسول اكرم (ص) عبور نماید.» (۱۱)
بنابر این دادن الگو به بانوان نسل جدید و تبیین دقیق و واقعی آن الگوها مروج فرهنگ حجاب در جامعه خواهد بود.
۴- كتب درسی
قدم مؤثر و عملی دیگر در ترویج فرهنگ حجاب، گنجاندن مطالب مهم در زمینه حجاب و پوشش و آموزشهای لازم در این زمینه دركتب درسی دوره های ابتدائی، راهنمایی، دبیرستان و دانشگاه است درعصر جدید، كتب درسی یكی ازمهمترین ابزار برای معرفی و ترویج فرهنگ حجاب درجامعه است و عدم برنامه ریزی و توجه دقیق به این بخش ممكن است در دراز مدت باعث فراموشی ارزش های والای اسلام در فرهنگ متعالی حجاب گردد.
۵-روزنامه ها و مجلات
ابزار فرهنگی دیگری كه می توانند درخدمت معرفی و ترویج فرهنگ حجاب درجامعه قرار بگیرد، روزنامه ها و مجلات هستند. امروزه تقریباً اكثریت مردم جامعه به نحوی با روزنامه ها و مجلات سروكار دارند و درآینده نقش روزنامه ها و مجلات افزونتر خواهد گردید. بنابر این ما می توانیم با برنامه ریزی درست، منسجم و هدفدار از این رسانه های گروهی برای آموزش مخاطبان خود استفاده نمائیم.
تلویزیون، رادیو، كتب و آثار نوشتاری، برگزاری مسابقات سراسری در زمینه حجاب و پوشش، استفاده از نقاشی، طرح و آثار گرافیكی، از جمله ابزار و عواملی است كه درترویج فرهنگ حجاب مؤثر است.
●نقش خانواده ها درگسترش فرهنگ حجاب
روانشناسان ثابت كرده اند كه شخصیت و هویت كودك درمراحل اولیه درخانواده شكل می گیرد، كودك مانند مومی است كه می شود هرگونه به آن حالت داد، بنابراین اگر والدین دوست دارند كه دخترانی با حجاب وپوشش مناسب داشته باشند،باید بذرها و زمینه های آن را دركودكی استحكام بخشند و خود رعایت اصول و قواعد پوشش مناسب را درمحیط خانواده بنمایند، چرا كه الگوی كودك، والدین و اعضای خانواده اند. جداسازی اتاق خواب كودكان، رعایت مرزهای اخلاقی، بهره گیری از پوشش مناسب و اقداماتی از این قبیل می تواند درنهادینه كردن فرهنگ حجاب فوق العاده مؤثر باشد. و ما باید بدانیم كه اگر خانواده در آموزش درست فرهنگ حجاب به فرزندان خود، بكوشند مشكلی تحت عنوان بدحجابی در جامعه نخواهیم داشت. ولی اگر والدین اهمیتی به پوشش مناسب ندهند و خود اصول و قواعد پوشش مناسب را رعایت نكنند، بالطبع فرزندان نیز با الگوبرداری از آنان، نمونه های رفتاری آنها را درخود پیاده می كنند و خود را شبیه والدین درالگوهای رفتاری می نمایند.

محمدحسین مردانی نوكنده
پی نوشتها
۱- وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص .۱۵
۲- غرر الحكم و دررالكلم، ج ۴، ص .۱۰۵
۳- احزاب- آیه .۵۹
۴- احزاب، آیه .۳۳
۵- صحیح مسلم، ج ۳، ص ۱۶۸۰
۶- تحف العقول، ص .۵۴۸
۷- وسائل الشیعه، ص ۱۴، ص .۱۵۶
۸- حلیه الاولیاء، ج ۲، ص .۴۰
۹- حجاب از دیدگاه قرآن و سنت، فتحیه فتاحی زاده، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ دوم ۱۳۷۶، ص .۱۳۲
۱۰- همان مأخذ، ص .۱۳۳
۱۱-بحار الانوار، ج ۴۳، ص .۲۲۱

منبع : روزنامه کیهان