نقش حجامت در تقویت سیستم ایمنی بدن

یکی از اثرات منحصر به فرد و قوی حجامت، نقش آن در پیشگیری از سرماخوردگیهای مکرر و انواع آلرژی است توضیحات ذیل در این مورد قابل دقت است :
مواضع حجامت ارتباط بسیار نزدیکی با محل تجمّع سیستم لنفویید و غدد لنفاوی دارد. در ناحیه‏ی بین دو کتف که منطقه‏ی حجامت عام است، از دو طرف غدد لنفاوی زیر بغل و از بالا غدد گردنی و نزدیک‏تر از این دو غدد زنجیره‏ای مدیاستن قرار گرفته‏اند که در صورت نفوذ میکروب‏ها و هرگونه آنتی‏ژن، سلول‏های ایمنی به صورت بسیار قوی و شدید با عامل مهاجم به نبرد پرداخته، آن را مغلوب می‏کنند. غدد آگزیلاری در پاسخ به کارسینوم پستان و عفونت‏های اندام فوقانی عکس‏العمل نشان می‏دهند.
در نزدیک کمر که محل دیگری برای حجامت است غدد لنفاوی اینگویینال و نیز غدد لنفاوی پاراورتبرال وجود دارد که لشگرگاه‏های دفاع در برابر بیماری‏های آمیزشی و اندام تحتانی و بدخیمی‏های ناحیه‏ی تناسلی هستند.با توجه به این نکات می‏توان چنین نتیجه گرفت که وجود غنی‏ترین و قوی‏ترین سیستم لنفاوی در کنار مواضع حجامت باعث می‏شود که احتمال ابتلاء به عفونت و غلبه‏ی میکروب بر بدن از طریق موضع حجامت در حدّ صفر باشد و بر عکس تحریک سیستم ایمنی به وسیله‏ی حجامت باعث تقویت این سیستم حیاتی شود. در طب رایج نه تنها هیچ روشی برای تقویت سیستم ایمنی بدن وجود ندارد بلکه بسیاری از درمان‏های موجود از جمله تجویز داروهای کورتونی باعث تضعیف عملکرد آن می‏شود بنابراین اثبات نقش حجامت در تقویت سیستم ایمنی از اهمیت زیادی برخوردار بوده تأثیر آن را در درمان بسیاری از بیماری‏ها توجیه می‏کند.
شواهدی که به اثبات این مدّعا کمک می‏کند عبارتند از:
۱) ائمه‏ی معصوم ‏علیهم السلام در روایات متعدد حجامت را بعنوان وسیله‏ای برای پیشگیری از بیماری‏های مختلف مطرح فرموده‏اند. بدیهی است، بدن هنگامی در پیشگیری از بیماری‏ها موفق است که از سیستم دفاعی قوی برخوردار باشد.
۲) زکریای رازی در فصل پنجم کتاب جُدری و حصبه برای حجامت تأثیری پیشگیرانه شبیه واکسیناسیون قائل شده می‏گوید:
« در احتراز از آبله قبل از ظهور و جلوگیری از ازدیاد آن بعد از بروز، مقتضی است کودکان و نوباوگان و جوانانی را که آبله در نیاورده‏اند یا آنکه آبله مرغان گرفته‏اند و هم‏چنین کسانی که مزاج آن‏ها مستعد قبول آبله است، فصد و کودکان کمتر از چهارده سال را حجامت کنند.»
وی، هم‏چنین می‏گوید:
«...اما شیرخواران متجاوز از پنج ماه که بدن آن‏ها تر و تازه و سفید و سرخ باشد را باید حجامت کرد.»
این نظر رازی که برای پیشگیری از ابتلای کودکان زیر ۱۴ سال به آبله، حجامت را توصیه کرده است، با فرضیه‏ای که مکانیسم اثر حجامت را تقویت سیستم ایمنی بدن می‏داند، کاملاً مطابقت دارد و چه خوب است که امروزه با ریشه‏کن شدن بیماری آبله، به تحقیق و بررسی اثر حجامت در پیشگیری از ابتلا به سایر بیماری‏های عفونی بپردازیم.
۳) درمان زکام و آلرژی به وسیله‏ی حجامت:
از زکریای رازی رساله‏ای باقی مانده که در آن سؤال شهید بلخی را در مورد فردی که مبتلا به زکام بوده، پاسخ داده است. رازی در این رساله بعد از بیان فهرست طولانی از پرهیزهایی که باید مراعات شود و نیز بیان داروهای گیاهی مؤثر بر این بیماری، می گوید در مواردی که بیماری شدید باشد باید از حجامت نیز استفاده شود:
« اما کسانی که رنج آنان از این بیماری افزون باشد، یعنی بدین گونه که سوراخ‏های بینی بسته شده و خارش داشته باشد و عطسه‏ی فراوان شده و آب از بینی فرو ریزد، باید از چیزهایی شبیه به آنچه یاد شد و نیز از راه رفتن و عرق کردن در حمام و حجامت از فرو رفتگی پشت استفاده کنند...»
لازم به ذکر است که برای درمان انواع آلرژی از نوعی حجامت خاص استفاده می‏کنیم و اینجانب بیماران متعددی داشته‏ام که بعد از سالیان متعدد مصرف داروهای شیمیایی و مراجعه به کلینیک آلرژی، هیچ نتیجه‏ای نگرفته لیکن با انجام چند نوبت حجامت آلرژی، کاملاً بهبود یافته‏اند.
۴) نقش حجامت در پیشگیری از سرماخوردگی:
افرادی که به طور منظم حجامت می‏شوند، یا دچار سرماخوردگی نمی‏شوند و یا در صورت ابتلاء، بیماری‏شان بسیار خفیف و زودگذر خواهد بود. این حقیقتی است که بسیاری از بیماران، شخصاً متوجه آن شده به ما اعلام کرده‏اند که اگر مثلاً سال گذشته چندین نوبت سرماخوردگی شدید داشته‏اند، زمستان امسال که حجامت کرده‏اند اصلاً سرما نخورده و یا بیماری‏شان ظرف یک یا دو روز کاملاً خوب شده و علائمی چون تب و فارنژیت و درد بدن نیز نداشته‏اند. پرونده‏ی بیماران درمان شده گواه روشنی است بر این ادّعا که حجامت با افزایش توان ایمنی فرد باعث غلبه‏ی زودرس وی بر انواع ویروس‏های سرماخوردگی می‏شود. حال دقت بفرمایید که اگر تنها همین یک خاصیت حجامت را در نظر بگیریم، فراگیر شدن این سنت اسلامی تا چه حد می‏تواند مصرف انواع آنتی‏بیوتیک، آمپول‏های پنی‏سیلین، داروهای مسکّن و تب‏بر و انواع شربت‏های سینه را که به وفور خصوصاً در فصل زمستان استفاده می‏شوند، کاهش دهد و تا چه حد می‏تواند بهره‏ی کاری دانش‏آموزان و شاغلین را که به دنبال آنفلوآنزا بعضاً به مدت یک هفته بستری می‏شوند، افزایش دهد. لازم به ذکر است که فرزندان بنده که ۸ و ۵ سال دارند، از بدو تولد سرماخوردگی شدید نداشته و تاکنون هیچ یک از انواع داروهای آنتی‏بیوتیک یا پنی‏سیلین را نیز دریافت نکرده‏اند. آن‏ها را صرفاً سالی دو نوبت حجامت می‏کنم و در سلامت کامل به سر می‏برند و تعجب می‏کنید اگر بگویم، برنامه‏ی واکسیناسیون را که برای همه‏ی اطفال از بدو تولد انجام می‏شود، برای آن دو انجام نداده‏ایم. فرزند اولم تا ۹ ماهگی واکسن دریافت کرده ولی دومی اصلاً واکسیناسیون نشده و از قضا از نظر تغذیه و رشد جسمی از اولی نیز سالم‏تر است.
۵) تأثیر حجامت در افراد پیوند عضو شده:
یکی از معدود موارد ممنوعیت انجام حجامت، افرادی هستند که عضو پیوندی دارند. شرط موفق بودن عمل پیوند اعضاء، ضعیف نگاه داشتن سیستم ایمنی بیمار است. به همین منظور داروهای متعددی به نام ایمونوساپرسیو را تجویز می‏کنند تا سیستم ایمنی فرد همواره ضعیف بماند. اگر سیستم ایمنی بیمار به هر دلیل تقویت یا فعال شود، خطر پس زدن عضو پیوند شده وجود دارد. انجام حجامت، از آنجایی که باعث تقویت سیستم ایمنی می‏شود، در بیماران پیوند شده خطرناک و ممنوع است. به هر حال چنان چه فرضیه‏ی تقویت ایمنی صحیح باشد که شواهد زیادی هم برای آن وجود دارد، می‏توان امیدوار بود که حجامت وسیله‏ی مناسبی برای درمان بسیاری از بیماری‏های عفونی، سرطان‏ها و نیز بیماری‏های اتوایمیون که طب رایج در مقابل آن‏ها درمانده است، باشد

دکتر رضا منتظر
عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات حجامت ایران
منبع : کتاب کتاب طب اسلامی، گنجینه تندرستی
تالیف دکتر رضا منتظر

منبع : انجمن درمانگران ایران