بازی راهبردی اروپا و روسیه

روسیه بویژه پس از ریاست جمهوری دیمیتری مدودف مذاکرات حساسی را با طرف های اروپایی آغاز کرده است. به گونه ای که در یک ماه اخیر اغلب سران اروپا و غرب به دیدار رئیس جدید کرملین شتافته اند، به این امید که نقل و انتقال قدرت در روسیه، تنش های دوران زمامداری پوتین را در روابط اوراسیا پایان بخشد. فاز اول این مذاکرات استراتژیک میان اروپا و روسیه به مسئله اقتصاد و پروژه های انرژی اختصاص داشته است، اولویت این مسئله از آن جهت است که روسیه تأمین کننده اصلی انرژی قاره سبز است و در دوره پوتین، سران کرملین با تکیه بر این اهرم فشار چند کشور اروپایی در آستانه فاجعه قطع گاز قرار دارند. ولفگانگ روتنشتورفر، از جمله بلند پایگان اقتصادی اتحادیه اروپا است که در چند مرحله از مذاکرات حساس این اتحادیه با روسیه حضور داشته است که مجله اتریشی فرمت چشم انداز مناسبات اروپا و روسیه را با او به بحث گذاشته است.
▪ اروپایی ها هنوز از روسیه تصویر یک امپراتور انرژی را دارند. این تصویر واقع بینانه است.
تمامی این ادعاها مبنی بر اینکه روس ها در مورد گاز تنها به سیاست نگاه می کنند، پایه ای محکم ندارد. آنها بزرگ ترین ذخایر گاز دنیا را در اختیار دارند و هر کس که این شرایط را داشته باشد، سعی خواهد نمود تا حداکثر استفاده را از آن نماید. چنان که ما امسال چهلمین سال ارسال گاز روسیه به اتریش را جشن می گیریم و همچنین این قرارداد را برای ۲۰ سال آینده تمدید کرده ایم.
اروپا و اتریش بخش عمده نیاز انرژی خود را از روس ها تأمین می کند. با این نیاز هر کس همراه با روسیه نباشد، نظیر اوکراین، دچار مشکل نخواهد شد
روس ها طی ۴۰ سال گذشته قابل اعتماد بوده اند و برای ۲۰ سال آینده نیز به همین گونه خواهند بود. از طرفی همه چیز در جهان سیاست نسبی است. چه آلترناتیو قابل اعتمادتری غیر از جریان گاز روس ها وجود دارد اگر کسانی دیگر مدعی جایگزینی روس ها در تأمین انرژی اروپا هستند مثل ارسال کنندگان خاورمیانه و دریای خزر، باید نخست جلب اعتماد خود به عنوان ارسال کنندگان باثبات کارکرده و آن را کسب کنند.
در این رابطه شما در حال ایجاد یک آلترناتیو برای گاز روس ها هستید. خط لوله نوباکو، از محیط اطراف دریای خزر (آذربایجان، آسیای مرکزی، قفقاز، خاورمیانه) خواهد گذشت و دومین خط لوله تأمین کننده گاز اتحادیه اروپا را ایجاد می کند. این خط لوله از خاک روسیه عبور نمی کند، بلکه از ترکیه می گذرد. این یکی از پروژه های اولویت دار اتحادیه اروپا است. شما به عنوان مردان اقتصادی دنیا در این رابطه نقشی هدایت کننده دارید.
ما در مقابل در ورودی روسیه قرار داریم و از این رو روس ها تأمین کننده برتر و چیره هستند. ما باید در این بازی بزرگ و گسترده نفت و گاز، یک کنسرسیوم قدرتمند از کشورهای اروپای مرکزی ایجاد کنیم تا علی رغم این که با روس ها به راحتی به تجارت بپردازد، ولی وابسته به آنها نباشد. لازمه این امر این است که این کنسرسیوم قدرتمند و بزرگ باشد و بتواند از منابع انرژی اضافی بهره برداری کند. این منابع می توانند تقریباً تنها از دریای خزر و خاورمیانه سرچشمه بگیرند (پروژه نوباکو). البته این امر یک آلترناتیو کامل برای گاز روسیه نیست، بلکه تنها می تواند بخشی از رشد نیاز ما را بپوشاند.
▪ با تجربه تنش های چند سال اخیر آمریکا و روسیه آیا شما نیز اعتقاد دارید که نباید دُم خرس های روسی را نیشگون گرفت
اگر به نقشه جهان نگاهی بیندازیم، می بینیم که روسیه در اروپای مرکزی در زمینه گاز بانفوذ و چیره باقی خواهد ماند.
▪ آخرین تحول در این زمینه در مورد افزوده شدن روسیه به تأمین کنندگان گاز خط لوله نوباکو بوده است. آیا در این رابطه مقداری کوتاهی نشده است
نوباکو تابع قوانین اتحادیه اروپا است. نیمی از ظرفیت آن به کشورهای شریک در این پروژه اختصاص می یابد و باقی مانده آن در اختیار بازار آزاد قرار می گیرد. کاری که روس ها انجام می دهند نیز بسیار ماهرانه است. پوتین در قزاقستان و ترکمنستان بود تا گاز این کشورها را در ابتدا به روسیه و سپس به اروپا بفرستد. در اینجا بر سر این که گاز از این طریق و یا از طریق ترکیه (نوباکو) به اروپا ارسال شود، رقابت وجود دارد. با توجه به نیاز به انرژی، این مسئله ای بر سر انتخاب میان این و یا آن نیست، زیرا ما به هر دوی آنها نیاز خواهیم داشت.
▪ امریکا مدعی است که کشورهای شوروی سابق نظیر آذربایجان، ترکمنستان، ازبکستان و قزاقستان نسبت به مستقل تر شدن از روسیه علاقه می ورزند.
آنها علاقه مند به پیمودن راهی مستقل تر هستند اما نه آن گونه که امریکا و اروپا تصور می کنند. با این وجود باید بگویم که جایگاه اروپا هنوز در آنجا خیلی قوی نیست. این کشورها رفتار خود را از یک طرف با توجه به پیشنهادهای اروپا و از طرفی دیگر پیشنهادهای روسیه تنظیم می کنند. اروپا باید به این منطقه توجه بیشتری کند.
▪ البته اکثر آنها نظام متکی به نفت هستند. حاکمان مطلقی که دستور به ساخت پیکره های طلایی می دهند.
از نظر سیاسی این امر چندان ساده نیست. آنها میان کشورهای چین، روسیه و اروپا قرار دارند و به طرفی متمایل می شوند که برای ادامه توسعه خود کمک دریافت کنند، از نظر اقتصادی و همچنین سیاسی. اروپایی ها کمک های سیاسی را به راحتی انجام نمی دهند. ولی اگر به نقشه جهان نگاه کنیم و بگوییم اگرچه روس ها قابل اعتماد هستند، ولی نباید تنها تأمین کننده گاز باشند، در این صورت سیاست خارجی اروپا باید بیشتر به این موضوع بپردازد تا بتواند از منابع این منطقه بهره برداری نماید.
▪ بالاخره شما چه راهبردی را برای تعامل با این جمهوری ها پیش می گیرید
ما باید تلاش کنیم تا آنها را نسبت به راه اروپایی متقاعد کنیم. این که آنها گام به گام خود را به مسائل مربوط به حقوق انسان ها نزدیک تر کنند. ما در این گونه کشورها برنامه هایی را نیز به منظور حمایت از حقوق زنان و انسان ها دنبال می کنیم.
همچنین برنامه هایی دررابطه با مدارس و تأمین آب و غیره.
▪ وضعیت قراردادهای گاز با ایران چگونه است امریکا در این رابطه شرکت بزرگ اتریش OMV را تهدید به تحریم کرده است.
مشخص است که دومین ذخایر بزرگ گاز جهان در ایران واقع شده است و بنابراین عاقلانه نیست که از ایران برای تأمین آتی گاز اروپا چشم پوشی کنیم. حتی در مورد عراق نیز که چندان در آن کاوش گاز صورت نگرفته است، این امر صدق می کند. ما به عنوان OMV خود را از مسائل بزرگ سیاسی دور نگه می داریم. ولی تلاش خواهیم کرد تا پای خود را در کنار در نگه داریم.
▪ اتفاق جدیدی که همزمان با مذاکرات شما و ایران رخ داد این بود که روس ها تلاش می کنند تا جلوی پروژه نوباکو را بگیرند. پروژه ساوت استریم (South Stream) نیز وجود دارد. این خط لوله، گاز روسیه را (با مبدأ احتمالی دریای خزر) با عبور از بستر دریای سیاه و گذر از کشورهای بلغارستان، صربستان، آلبانی و دریای آدریاتیک به جنوب ایتالیا می رساند. روس ها کنسرسیوم انرژی صربی NIS را نیز خریده اند.
یک نزدیکی فرهنگی میان روس ها با بلغارها و صرب ها وجود دارد. این امر را از لحاظ اقتصادی نیز می توان متوجه شد. روس ها قصد دارند تا اوکراین را به عنوان کشور ترانزیت کنار بگذارند. در آنجا مشکلاتی وجود دارد، از این رو روس ها می خواهند اوکراین را دور بزنند. برای اتریش نیز پیش بینی شده است که یک خط لوله ساوت استریم به «باوم گارتن» کشیده شود. از این طریق باوم گارتن به یک ایستگاه گاز مهم در اروپا توسعه خواهد یافت. علاوه بر این نقش باوم گارتن به عنوان یک سکوی تجاری تقویت خواهد شد. از این رو ما اخیراً با گازپروم برای مشارکت ۵۰% این شرکت، به توافق رسیده ایم. در هر دو پروژه نوباکو و ساوت استریم، باید به باوم گارتن خط لوله کشیده شود. ما این نقطه تجاری را به بزرگترین آن در سطح اروپا گسترش خواهیم داد.
▪ چگونه اتریشی ها به چنین نقش مهمی در این پروژه ها دست یافته است
ما در زمینه گاز مسلماً در جلوی جبهه قرار داشتیم. هر کس که اول از همه به ابتکار عمل دست زند، از مزیت و برتری برخوردار خواهد بود.

منبع: نشریه فرمت

منبع : روزنامه ایران