در‌ رو‌یای ‌شهرهای ‌سبز

توسعه چشمگیر شهرنشینی همراه با توسعه شهرها از نظر جمعیت و مساحت وبهوجودآمدن کلانشهرها موجب ایجاد بافت‌ها و ترکیب‌های مختلف شهری و عوامل ارتباطی و اقتصادی پیچیده‌ای شده است. زندگی شهری موجب تاثیر بیشتر انسان بر محیط زیست شده است. این مساله ناشی از رشد جمعیت و چیرگی فناوری بر حیات انسانی است. اگرچه شهرنشینی دارای اثرات مثبت اقتصادی و اجتماعی بوده، ولی خود متقابلا به مشکلات و معضلاتی برای ساکنان شهرها دامن زده است که می‌توان آنها را به عنوان مشکلات شهرنشینی در عصر حاضر به حساب آورد. یکی از مشکلات رایج شهرنشینی، معضلات زیست‌محیطی است.
معمولا شهرنشینی و صنعتی شدن را مترادف متمدن شدن و توسعه می‌دانند، اما اداره و ساماندهی جامعه نوین و توسعه فزاینده آن چنان پیچیدگی‌هایی ایجاد کرده که در اغلب موارد به درماندگی‌هایی ختم شده‌اند که امروزه با واژه بحران شناخته می‌شوند. نگاهی گذرا بر وضعیت محیط زیست جهان در ۲ دهه گذشته نشان می‌دهد علی رغم حساسیت‌های اخیر در زمینه محیط زیست نه‌تنها اثرات مخرب انسانی کاهش نیافته، بلکه مسائل حاد و دشواری مانند آلودگی شدید جوی، نازک شدن لایه ازن، تشدید پدیده گلخانه‌ای و اثرات متعدد ناشی از این پدیده‌ها مطرح شده است. در این میان شهرها نیز به عنوان مراکز جذب جمعیت با مسائل و مشکلات متعدد و مختلف زیست‌محیطی مانند آلودگی هوا، صدا، تولید زباله، آلودگی آب‌ها و... روبه‌رو هستند که این مساله خود منجر به گسترش و افزایش شدت فشارهای وارده بر محیط زیست و در نتیجه بروز انواع آلودگی‌های زیست‌محیطی، تخریب منابع و کاهش فضاهای طبیعی و در پی آن افزایش نیاز شهروندان به محیط زیستی سالم‌تر شده است. بد نیست بدانیم شهرها فقط ۴/۰ درصد سطح زمین را اشغال می‌کنند ولی ۸۰ درصد گازهای آلاینده و مخرب اقلیم را تولید می‌کنند.
● رشد شهرها
ایران شانزدهمین کشور پر جمعیت جهان است. رشد جمعیت شهرنشین در ایران به حدی است که این کشور بالاترین درصد شهرنشینی را در خاورمیانه و غرب آسیا دارد. طی ۲۷ سال گذشته رشد جمعیت شهر‌ها از حدود ۴۵ درصد به بیش از ۷۰ درصد رسیده است. اما این شهرنشینی خالی از آسیب نیست.
پیش‌بینی می‌شود در ربع قرن آینده، تقریبا تمام رشد جمعیت در شهرها صورت ‌گیرد. تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۶۰ درصد جمعیت جهان در شهرها زندگی خواهند کرد. چنین شهرنشینی سریعی چالش‌های عمیقی را به‌وجود می‌آورد، از فقر و بیکاری گرفته تا جرم و اعتیاد به مواد مخدر. هم اکنون از هر ۳ شهروند یکی در آلونک‌ها زندگی می‌کند. در بسیاری از شهرهای در حال گسترش تدابیر زیست‌محیطی بسیار کم و برنامه‌ریزی بسیار نادر است. شهرها در دنیای امروزی به قدری گسترده شده‌اند که بشر را از طبیعت جدا کرده‌اند که این جدا شدن از طبیعت به مرحله‌ای رسیده که بشر ناگزیر به درست کردن طبیعت مصنوعی شده است.
● شهرداری و شهر سبز
رشد شهرنشینی از جمله اقتضائات امروزه جوامع در حال توسعه یافته است. اما به تبع این رشد باید به محیط زیست بیشتر توجه شود. اگر بخواهیم به اهداف توسعه هزاره دست یابیم و شهرهای پاکی داشته باشیم، چاره‌ای نیست مگر این که برنامه‌ریزی زیست‌محیطی در تمام جنبه‌های مدیریت شهری وارد شود.
ایجاد شهرهای دوستدار محیط زیست یک چالش بزرگ و ضروری است. حمل ‌و نقل پاک، ساختمان‌هایی با صرفه‌جویی در مصرف انرژی، آب ‌و فاضلاب ایمن و استفاده مقرون به صرفه، از آن اقداماتی هستند که اکنون نیز می‌توانند انجام شوند تا وضعیت شهرها بهبود یابد.شهرداری‌ها به عنوان حکومت‌های محلی از نظر برنامه‌ریزی و مدیریت با شرایط جدیدی روبه‌رو هستند. امروزه دیگر نقش مدیران و برنامه‌ریزان شهری تنها تعیین کاربری‌های اراضی و برنامه‌ریزی فضایی نیست، بلکه اصلی‌ترین و مهم‌ترین وظیفه آنان، برنامه‌ریزی شهری در جهت توسعه پایدار شهری است. تحولات اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی ناشی از اجرای پروژه‌های بزرگ شهری از اجزای توسعه به شمار می‌رود. شکی نیست هدف از طرح‌های عمرانی شهری ایجاد تغییرات مثبت و رفاه بیشتر انسان‌هاست، اما این توسعه اگر جوانب مختلف آن دیده نشود، در نهایت ممکن است مشکلاتی را نیز به دنبال داشته باشد. در اینجا لزوم توجه و در اولویت قرار دادن مسائل زیست‌محیطی شهری نمایان می‌شود.
کلانشهر تهران حدود یک چهارم جمعیت شهری ایران را در خود جای داده است. این شهر در گذشته از طرح‌هایی که محیط زیست را نادیده گرفته‌اند آسیب زیادی دیده است. گسترش و شدت فشارهای وارد شده بر محیط زیست، بروز انواع آلودگی زیست‌محیطی، تخریب منابع و کاهش فضاهای طبیعی موجب مشکلات زیادی برای شهروندان شده است.خوشبختانه امروز تفکر مدیریت شهری تهران با عنوان توسعه پایدار شهری، توجه جدی ساختاری و راهبردی به مسائل زیست‌محیطی را به عنوان اولویت جدی مطرح کرده است.محیط زیست و توسعه پایدار، استقرار نظام مدیریت محیط زیست، توجیه مطالعات زیست‌محیطی پروژه‌های شهری و آموزش‌های درون سازمانی و شهروندی بخشی از انتظارات مردم از مدیریت شهری است که خوشبختانه در ۳ سال اخیر مورد توجه قرار گرفته است.
● شورای شهر و محیط زیست
رویکرد توجه به محیط زیست در شورای شهر نیز دیده می‌شود. مهندس مهدی چمران، رئیس شورای اسلامی شهر تهران در این خصوص می‌گوید: موضوعی مانند محیط زیست یک بحث ساختاری است، که در تمام شهرها و استان‌های کشور، مشکلات مشابه در این زمینه وجود دارد. ارتباطات شورایی برای همکاری نزدیکی و تبادل نظرات و تجربیات ضروری است. زیرا بعد از دولت تنها کسانی که می‌توانند طرح یا لایحه به مجلس شورای اسلامی ارائه دهند شورای عالی استان‌ها هستند. بیشتر شهرهای کشور در زمینه محیط زیست مشکلات مشترکی دارند که می‌شود آنها را در قالب طرح و لایحه به شورای عالی استان‌ها پیشنهاد داد که از آنجا به مراجع قانونگذار ارجاع شود.
آموزش و مشارکت شهروندان یکی از راه‌حل‌های علمی ساماندهی شرایط زیست‌محیطی شهرهاست. بیش از ۶۰ درصد جمعیت کشور در شهرها ساکن شده‌اند بدون آن که مسائل شهرنشینی به آنها آموزش داده شود.
دانش امروزی بشر این امکان را می‌دهد تا شهرهای سبزی ایجاد کنیم. شهر سبزی که افراد بتوانند فرزندانشان را در آن پرورش دهند و آرزوهایشان را در محیطی منظم، تمیز و سلامت دنبال کنند. این مساله فقط مستلزم فکر سبز و خواستن است.

منبع : روزنامه جام‌جم