وب ایرانی تنها یک تفریح نیست

شاید شما نیز تاکنون واژه وب ایرانی را در رسانه ها یا از زبان کارشناسان و صاحبنظران شنیده یا خوانده باشید اما به راستی مفهوم وب ایرانی چیست؟
جدا از جامعه کاربران ایرانی که شاید بتوان آن را در مفهوم اینترنت ایرانی تعریف کرد، می توان وب ایرانی را هر گونه محتوای دیجیتالی تولید یا منتشر شده توسط ایرانیان در اینترنت تعریف کرد.
تعریف فوق تا حدود زیادی می تواند مفهوم وب ایرانی را تعریف کند اما آیا این تعریفی کامل و جامع است؟ در تعریف بالا المان ها و مفاهیمی چون هویت حقوقی یا تجاری، تابعیت قانونی، مالکیت و مدیریت این محتوای دیجیتالی مشخص نشده است، بنابراین باید با مثال هایی اهمیت این المان ها و مفاهیم را روشن کرد، بدین صورت که در حال حاضر هزاران ایرانی در اورکات پروفایل دارند و در فروم های آن مطلب می نویسند و حتی زمانی ایرانی ها سومین ملیت استفاده کننده از اورکات بودند. اما آیا این مساله باعث می شود که بخشی از اورکات متعلق به ایرانی ها باشد؟ هزاران صفحه فارسی در ویکی پدیا توسط ایرانیان ایجاد شده است و این البته از لحاظ فرهنگی و علمی ارزش بسیاری دارد اما آیا این باعث می شود که مالکیت بخشی از ویکی پدیا برای ایرانی ها باشد و آیا باعث می شود ویکی پدیا تابع قوانین ایران باشد و در صورت فروش این سایت یا کسب درآمد از طریق تبلیغات حتی یک ایرانی هم منفعت مالی خواهد برد؟
در واقع صرف انتشار محتوای فارسی یا ساخته شده توسط ایرانی ها در وب به معنی وب ایرانی نیست. این قضیه در قوانین و اصول کسب و کار در دنیا نیز حاکم است و سایت هایی مانند یاهو، گوگل و صدها یا هزاران سایت بزرگ با وجودی که خدمات خود را به زبان های مختلف و در کشورهای مختلف ارائه می کنند همچنان متعلق به کمپانی های امریکایی هستند و در چارچوب بازار، تجارت و اقتصاد امریکا ارزیابی می شوند.
البته اینکه مالکیت یا مدیریت یک سایت امریکایی یا اروپایی باشد، به هیچ عنوان بد نیست ولی طبیعتاً در ایران و مانند هر کشور دیگری بخشی از کارشناسان و سرمایه گذاران و حتی دولت علاقه مند هستند سهمی از این بازار داشته باشند؛ سهمی که در نهایت می تواند باعث شود صنعت یا کسب و کاری شکل گیرد که متعلق به کشور ایران است. نمونه یی از این علاقه در کشورهای دیگر را می توان در اروپا و همچنین ژاپن برای ایجاد موتور جست وجوگر در رقابت با موتور جست وجوگر امریکایی گوگل دید که حتی مورد توجه دولتمردان این کشورها بوده است.
بنابراین در بازتعریف مفهوم وب ایرانی علاوه بر محتوای دیجیتالی تولیدشده توسط ایرانی ها باید به سازوکار، ابزارها و خدماتی که در عرصه وب توسط ایرانیان عرضه شده نیز اشاره کنیم و در عین حال باید توجه داشته باشیم که این محتوا و خدمات از لحاظ حقوقی، تابعیت و کنترل در اختیار ایرانیان باشد. البته نیازی نیست هر چیزی که در چارچوب می گنجد ایرانی باشد و می توان از ابزارها، خدمات و نرم افزارهای خارجی نیز استفاده کرد. (برای مثال بسیاری از قطعات محصول Ipod شرکت اپل در خارج از امریکا ساخته می شوند ولی این محصولی امریکایی است.) اما در نهایت اراده و مدیریت و تابعیت ایرانی عناصر مهمی است که در مفهوم وب ایرانی موثر هستند.
هزاران سایت توسط شرکت ها یا جوانان و کارشناسان ایرانی در وب فعالیت می کنند. آنها می توانند از نرم افزارهای کدباز و سرورهایی در خارج از کشور استفاده و امکاناتی قابل مقایسه با نمونه های خارجی یا شاید ضعیف تر به کاربران عرضه کنند. بخشی از آنها توانسته اند در جذب کاربران ایرانی موفق باشند و به این ترتیب ترکیبی را ساخته اند که می توان آن را وب ایرانی نامید.
کاربران ایرانی از خدمات این سایت ها استفاده می کنند و این مساله به صورت مستقیم یا غیرمستقیم باعث درآمدزایی یا افزایش ارزش سایت ها می شود و در واقع کسب و کار و بازاری را براساس وب و فناوری اطلاعات ایجاد می کند و این قضیه ادامه فعالیت و گسترش وب سایت های ایرانی را در پی خواهد داشت.
حال سوال اینجاست که چگونه می توان از وب ایرانی حمایت و زمینه گسترش آن را فراهم کرد؟ جواب را شاید بتوان با یک نباید شروع کرد، مطمئناً ساختن یک قلعه و محصور کردن وب ایرانی و محروم کردن کاربران ایرانی از خدمات سایت های خارجی کمکی به وب ایرانی نخواهد کرد. کمک های مالی و وام های حمایتی بدون حساب و کتاب نیز چیزی جز یک وب ایرانی وابسته به کمک های دولتی و البته حریص شدن و شاید زدوبند برای کسب کمک های مالی بیشتر در پی نخواهد داشت.
آنچه به وب ایرانی کمک می کند قوانین درست و برخورد شفاف از طرف دولت و فراهم کردن زمینه رقابت سالم فعالان این عرصه است. همچنین آنچه باعث جذابیت تجاری و تسهیل یا ایجاد گردش مالی شود (برای مثال بانکداری اینترنتی و پرداخت آنلاین یا شیوه های جدید پستی) می تواند گامی برای حمایت از وب ایرانی باشد. برای مثال تنها ارائه خدمات تحویل محصول و دریافت مبلغ آن توسط پست کشور توانسته گامی بسیار موثر برای رونق خرید اینترنتی و فروشگاه های اینترنتی شود و این در نهایت باعث افزایش تبلیغات و گردش مالی در وب ایرانی شده است.
وب ایرانی مانند دیگر صنایع یا عرصه های تجارت علاوه بر آنکه توان افزایش موقعیت و تاثیر ایران را در عرصه فناوری اطلاعات دارد، می تواند باعث گردش مالی و سرمایه و ایجاد اشتغال شود. امروز با اطمینان می توان گفت وب ایرانی یک مفهوم خیالی، تفریح یا حتی یک پدیده صرفاً فرهنگی نیست و باید به آن به عنوان یک کسب و کار و تجارت نگریسته شود.

علیرضا شیرازی

منبع : روزنامه اعتماد