سلاح زنگ زده تحریم

بهره گیری از تحریم یا محاصره اقتصادی، فنی، علمی، سیاسی و اجتماعی در تقابل بین جوامع یا گروهها برای اعمال فشار به منظور تغییر رویه و یا دگرگونی اساسی در رفتارهای طرف مقابل سابقه ای دیرینه دارد.
اگر به تاریخ اسلام نگاهی داشته باشیم این رویه را در رفتار مشرکین مکه نسبت به مسلمانان مشاهده می کنیم.
مشرکین می خواستند بامحاصره اقتصادی و اجتماعی مسلمانان، آنان را وادار به تغییر رویه و یا تسلیم کامل نمایند. اما تحریمها در هم شکست و مشرکین در رسیدن به اهداف خویش ناکام ماندند. البته باید این مطلب را نیز درنظر داشت که در صورت وجود ضعف اساسی در سیستم اقتصادی و اعمال تحریم های همه جانبه ای که منجر به از هم گسیختگی سیستم اقتصاد می شود خطر بزرگی وجود دارد که نباید از آن غفلت کرد.
هر چند که در شرایط کنونی از لحاظ سیستم اقتصاد بین الملل و وضعیت روابط قدرتهای بزرگ و موثر و توانمندی اقتصاد ایران هر تحریم جزیی کم اثر خواهد بود و تحریم همه جانبه نیز قابل تصور نبوده و اساساً قابلیت اجرا پیدا نخواهد کرد.
میزان اثربخشی تحریم بستگی به ساختار اقتصادی، سیاسی و فرهنگی کشور هدف داشته و به ابعاد تحریم و چگونگی سامانه نظام بین الملل وابسته است.
آمریکاییها از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی سیاست تحریم را به عنوان یک راهکار موردنظر برای اختلال در سیستم اقتصادی کشور و جلوگیری از سرعت و پیشرفت اقتصادی ایران به منظور ایجاد فشار اقتصادی بر مردم با هدف بوجود آوردن شکاف بین دولت و ملت مدنظر داشته اند.
با شکست آمریکا در تسلط بر خاورمیانه و بوجود آمدن بستر لازم برای گسترش نفوذ انقلاب اسلامی تلاش آن کشور و متحدان غربی اش برای بهره گیری بیشتر از این سیاست افزوده شده است. آنها به بهانه فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران با تصویب دو قطعنامه در شورای امنیت سازمان ملل عزم خود بر گسترش تحریمها را نشان داده اند. با وضعیت جدید در روابط بین الملل و بوجود آمدن اختلافهای عمیق تر بین روسیه وآمریکا و توجه هوشمندانه چین به جلوگیری از سلطه یک جانبه غرب تلاش آمریکا برای تصویب قطعنامه سوم و گسترش دامنه تحریمها را با ناکامی مواجه ساخته است.
آمریکاییها با ناامیدی نسبی از اقدام دسته جمعی اعضای شورای امنیت تلاش می کنند با حداکثر توان و با بهره گیری از نفوذ خود و سرمایه داران صهیونیست مسئله تحریم ها را به صورت یک جانبه و با همکاری معدود دولتهای هم سو با آن کشور ادامه دهند. سیاستی که از هم اکنون ناکارآمدی آن بر اهل فن پوشیده نیست.
دولت آمریکا در آخرین اقدام خصمانه اقتصادی بر علیه انقلاب اسلامی اعلام کرد، وزارت دفاع جمهوری اسلامی، سپاه پاسداران، بانکهای دولتی ملی، ملت و صادرات را تحریم می کند و طبق این تحریم ها هرگونه دارایی و اموال این نهادها و افراد در آمریکا توقیف و مسدود خواهد شد و هرگونه معامله شهروندان آمریکا نیز با آنها ممنوع می شود. آیا براستی تحریم های آمریکا و متحدان غربی اش ثمربخش بوده و چالش جدی و اساسی برای نظام جمهوری اسلامی ایران بوجود می آورد؟
سوالی است که پاسخ آنرا در توضیح مطالب ذیل دریافت خواهیم کرد.
۱) اصولاً شکستن جوامع ایدئولوژیک از طریق فشار اقتصادی کار آسانی نیست- تغییر عقیده آدمی در شرایطی که آن عقاید از استحکام منطقی برخوردار باشد از راه اعمال فشار اقتصادی نمی تواند ره به جایی برد. تحریم ها حوزه مقاومت را گسترده تر خواهد کرد.
۲) تحریم های مذکور بخشی جزیی از نظام گسترده اقتصاد ایران را هدف قرار می دهد. در حالی که امکان بهره گیری از شیوه ها و روش های گوناگون برای خنثی سازی تصمیم مذکور وجود دارد.
۳) نظام پیچیده اقتصاد بین الملل به گونه ای است که عملاً امکان تحریم همه جانبه و موثر وجود ندارد. امکان جایگزینی و دستیابی به کالای مورد نیاز وجود دارد و اصولاً با شکسته شدن انحصار تکنولوژی در حدی که کشور ما به آن نیاز دارد این تحریم ها را از اثربخشی خارج می کند.
۴) پیشرفت علمی و فنی و اقتصادی ایران در شرایط تحریم در سالهای گذشته، نشان می دهد که تحریم ها نمی توانند از کارایی لازم برخوردار باشند.
۵) مخالفت سایر قدرت های سیاسی اقتصادی مثل روسیه و چین و سایر کشورهای مستقل امکان تحریم همه جانبه و موثر را از بین می برد و با توجه به وضعیت فعلی روابط بین الملل امکان تحقق تحریم های همه جانبه وجود ندارد و تحریم های جزیی نیز اثربخش نخواهند بود.
۶) ضرر اصلی در این تحریم ها متوجه تحریم کنندگان است شرکت های آمریکایی بارها اذعان کرده اند که در اثر سیاست های غلط دولت آمریکا این شرکت ها بازار مهم ایران را از دست داده و سایر رقبا از این فرصت به نحوی استفاده کرده اند.
۷) نفس اقدام دشمنان برای گسترش تحریم ها زنگ هشداری است برای اینکه سیاست خودکفایی در کالاهای استراتژیک با جدیت دنبال شود. شرط احتیاط این است که کشور را به حدی برسانیم که در کالاهای استراتژیک و هر آنچه در زندگی روزمره مردم و چرخش چرخ اقتصاد کشور اهمیت فوری دارد به سوی خودکفایی حرکت کنیم. موفقیت در خودکفایی تولید گندم نمونه خوبی است که باید به سایر کالاهای حساس و استراتژیک تسری پیدا کند.
خودکفایی در تامین سوخت در داخل کشور نمونه ای از این اقدامات مورد نیاز است.
۸) کشور ایران از لحاظ مواد اولیه، سرزمین های قابل کشت و وجود ساختار اقتصادی صنعتی وعلمی مناسب در کنار خیل عظیم نیروی انسانی متخصص وضعیتی را دراختیار دارد که می تواند با استفاده بهینه از همه این منابع چرخه اقتصاد داخلی را شکل داده و در بسیاری از کالاها و خدمات به حد خودکفایی برسد. لذا تحریم ها می تواند در بهره گیری از این امکانات تسریع بعمل آورد.
۹) ثابت شده است در شرایط تحریم انتقال تکنولوژی ها حتی تکنولوژی های سطح بالا ممکن و میسر است. باید مسئولین کشور برنامه جامع و شیوه های لازم برای این انتقال را تدوین کنند تا متناسب با شرایط بتوانند بهره لازم را ببرند.
۱۰) تحریم همیشه موجب شکوفایی استعدادهاست. در شرایطی که نیازمندی بوجود آید تلاشها برای رفع نیاز، جهت گیری خاص خود را پیدا خواهد کرد واز کیفیت و کمیت لازم برخوردار خواهد شد. در جنگ تحمیلی و در شرایط تحریم تسلیحاتی توانستیم به بالاترین فناوری های تسلیحاتی متعارف دست پیدا کنیم.
۱۱) تحریم موجب صرفه جویی و جلوگیری از حیف و میل و اسراف خواهد شد. گسترش فرهنگ قناعت و صرفه جویی و استفاده بهینه از امکانات موجود، هم موجب تحکیم فرهنگ صحیح مصرف خواهد شد و هم می تواند در مقابله با اثرات تحریم موثر باشد.
۱۲) اگر به فرض محال روزی تحریم همه جانبه و بسیار وسیع توسط اکثر کشورهای قدرتمند بخواهد به اجرا درآید و در اثر آن بخواهند اقتصاد کشور را به مرز فلج شدن بکشانند این وضعیت از حالت موضوع اقتصادی خارج به موضوعی امنیتی تبدیل خواهد شد و در آن شرایط مقابله ایران مقابله امنیتی و نظامی خواهد بود و اقدام متقابل به دنبال خواهد داشت- عبور از خطوط قرمز تحریم و تبدیل آن به محاصره همه جانبه اقتصادی، سطح مناقشه را از اقتصادی به امنیتی- نظامی ارتقاء خواهد داد و در آن شرایط، با توجه به منطقه حساس نفتی خلیج فارس ایجاد یک بحران بین المللی را به دنبال خواهد داشت و این کار بازی کردن با امنیت جهانی است اقدامی که تحریم کنندگان را با پشیمانی جدی مواجه خواهد ساخت.

سید علی قدمگاهی

منبع : روزنامه کیهان