و اینک، ساختمان هوشمند و کم مصرف...!

عصری كه در آن زندگی می كنیم، عصر ارتباطات و اطلاعات لقب گرفته است؛ در جهان امروز اطلاعات عامل اصلی و زیربنایی توسعه اقتصادی كشورها محسوب می شود و نقش مهمی در زمینه فعالیت های انسانی ایفا می كند. با ورود تكنولوژی جدید ارتباطات در دهه های اخیر، بسیاری از تعاریف و مفاهیم كلید گذشته دستخوش تغییرات شده اند كه در این میان معماری نیز از این تحول بی نصیب نمانده است، معنای بناها تغییر یافته و نیاز به معانی جدید كه فراخور شرایط حال حاضر جوامع اطلاعاتی باشد، احساس می شود.گسترش فن آوری در زمینه اطلاعات سبب شده تا بسیاری از مرزها شكسته شده و تعریف فضا بصورت ثابت و با عمر طولانی مدنظر قرار گیرد، در این حالت فضاهایی با حداكثر انعطاف و قابل تبدیل به عملكردهای مختلف مدنظر قرار گرفته است. در این راستا توجه به استراتژی های تركیبی انرژی برای محیط در جهت كاهش مصرف انرژی حول محور فناوری اطلاعات (IT) و بررسی شاخصه های فضاهای هوشمند و تغییرات معماری در عصر الكترونیك حائز اهمیت است.برای طراحی ساختمان هایی كه به لحاظ انرژی مناسب باشند تنها یك راهكار وجود ندارد و همچنین هیچ فرمول ساده ای كه مشكل گرم شدن جهانی را برطرف سازد موجود نیست، هر ساختمانی منحصربه فرد است و در هر موردی تصمیم گیری ها، تاثیرات غیرقابل اجتنابی بر محیط زیست می گذارد، توجه به نحوه زندگی به لحاظ كیفی و روشی برای دستیابی به نیازهای معماری و عملكردهای داخلی هر ساختمان، راهی جامع نگر برای طراحی است.
معماری در عصر اطلاعات
ما راه طولانی منطق "ماشین برای زندگی" كه زیربنای آن را اتومبیل، كشتی بخار یا هواپیما تشكیل می داد و تكامل تمام عیار آن ویژگی تولیدات جامعه صنعتی در نیمه اول قرن بیستم بود، پشت سر گذاشته ایم؛ اكنون وارد عصر جدیدی می شویم، عصر الكترونیك كه مشخصه آن سه پدیده است؛ نامادیت، حسی بودن و چند رسانه ای ها.
چند رسانه ای بودن، ساختمان را به ارگانیسمی تبدیل می كند كه قادر به انتقال پیام ها با استفاده از رسانه های گوناگون و تلفیق آنها با بافت ساختمان است. سیستم هایی كه نیروی قرن بیست و یكم را پیش می برند در معماری غالبند، دیوارها ثبات خود را از دست می دهند، اشیا ماده زدایی شده و نماها مركز فعالیت های متابولیكی می شوند.
انرژی
وقتی مسئله انرژی به صورت مجرد بررسی می شود، خصوصا در ساختمان های مسكونی، قوانینی استاندارد و مشخص به چشم می خورند كه به دستیابی به راهكارهایی برای مصرف كم انرژی كمك می كنند؛ البته این قوانین همیشه در طراحی های غیرمسكونی بكار برده نمی شوند چرا كه آنها بسته به سطوح اشغال خود، دریافت گرما، از دست دادن گرما و تنوع كاربری ساختمان، متفاوت هستند و به همین دلیل به آسانی قابل استاندارد شدن نیستند. به عنوان مثال نیازهای نسبی گرمایش، سرمایش و قابلیت های جذب گرما از مردم، تجهیزات، نورپردازی و خورشید باید در رابطه با فرم ساختمان، جهت گیری، ساختار، الگوی اشغال و نیازهای محیطی سنجیده شوند تا روی تصمیم گیری های كلی طراحی به كار گرفته شوند.
محیط
"دگرگونی سریع و نفوذ كننده"، این دگرگونی ممكن است كه تنهاترین و مهمترین ویژگی زندگی در سده حاضر باشد؛ دگرگونی اجتماعی و فن آورانه با سرعتی انجام می شود كه نگرانی ژرف برای آینده و دستاوردهای پیش بینی نشدنی آن است.دگرگونی های بزرگ در ساختار اجتماعی و اقتصادی جامعه در دو دهه گذشته رخ داده است، ارتباطات از راه دور این پیامد آشكار را افزون ساخته و باعث شده تا رویدادهایی كه در دوردست رخ می دهند، در ما و در جامعه ما نیز انجام شدنی باشند.
معماری جدید و بهینه سازی مصرف انرژی
هر چند خود اشیا تا حد معینی به ما كمك می كنند تا نگرش خود را به معماری تغییر دهیم، اما این ساختمان است كه رایانه ای تر شده و بار دیگر با قدرت شدید مهندسان به جنبش درآمده است. بگذارید به عقب برگردیم؛ اكنون تاسیسات ساختمان به بیش از یك سوم هزینه كل ساختمان بالغ می شود، در آینده این رقم تغییر خواهد كرد. این پیش بینی را می توان با توجه به دو عامل توضیح داد: توسعه تیم های هوشمند و عرضه فن آوری های دوام پذیرتر جدید كه به تدریج با آن فن آوری هایی كه اكنون استفاده می شوند (كه با توجه به شرایط بوم شناسی نامناسب هستند)، تلفیق یا جایگزین آن خواهند شد. البته تفاوت زیادی بین این سامانه ها و روش های قبلی وجود دارد، به عنوان نمونه، می توان دیوارهای حجیم قرن نوزدهم و دیوار ابداعی از لحاظ فن آوری را در نظر گرفت، دیوارهایی كه با استفاده از اندام های حسگر خود به كنش های خارجی واكنش نشان می دهند و با روش هایی متاثر از محیط و انرژی محیطی در مورد مصرف انرژی به ارائه سیاست انرژی تركیبی برای محیط می پردازند.تعادل ساختمان های امروزی به تاثیر متقابل هر چه كمتر با محیط بستگی دارد ولی یك ساختمان پیشرفته از لحاظ فن آوری از طریق تماس با خارج زنده است و مانند پوست و سیستم اعصاب عمل می كند، می توان گفت در تشابه با فیزیولوژی انسان مانند غشا عمل كرده و طراحی فضاها به گونه ای است كه امكان به حداكثر رساندن استفاده از تهویه طبیعی و نور روز و انرژی تابشی رایگان را برای به حداقل رساندن مصرف انرژی فراهم می كند.استفاده از فن آوری اطلاعات و اثرات آن بر مدیریت انرژی ساختمان
یكی از اقداماتی كه در جهت حفاظت از انرژی در فضاهای هوشمند صورت گرفته، بهره گیری از امكانات دیجیتالی و سیستم های جدید كنترل محیطی است. ارزیابی تغییرات مصرف انرژی در محیط و حفاظت از توزیع پیشرفته انرژی، بهره وری ساختمان را به حداكثر رسانده است.واضح است كه سیستم كنترل در چنین سیستم های محیطی فعال و غیرفعال آمیخته (چهره های متحرك و دینامیك فضا) و پیچیده تنها از طریق نرم افزارهای رایانه ای قابل هدایت هستند. استفاده آشكار از فن آوری در فضا به عنوان بخشی از ساختمان در كنار سایر چیزها، اقلیم داخلی را تنظیم و تعدیل كرده، دما، رطوبت، جریان هوا، تابش و پخشایش نور را تحت كنترل در آورده، امكانات سازه ای بیشتری را فراهم می آورد و موقعیت های مناسبتری را برای یك طراحی با كیفیت ایجاد می كند.معماری در عصر IT می تواند از طریق دست یافتن به فرم هایی از روند توسعه اش از طبیعت و حركت به سمت بوم شناسی از طریق پیوند سایبرنتیك، روند بهینه سازی مصرف انرژی را رویت پذیر سازد.معماری جدید روابطی نو با طبیعت برقرار كرده است كه دیگر نه با گوناگونی بلكه با یكپارچگی شان شناخته می شوند. كشف عوامل پیوند، آدمی را قادر می سازد كه ساخت و چشم انداز را از نو تغییر دهد. داخل و خارج یكسان می شوند زیرا هر دو جزئی از ساختار اطلاعات مجرد را شكل می دهند. برای قرن آینده طرف گفت و گوی آدم عبارت خواهد بود از "زمین و مدرن ترین دستگاه ها."
زهرا مهدی پور ـ سعید ارغوانی

منبع : روزنامه اعتماد