نگاهی به عوامل موثر در ایجاد آلودگی هوا

اصفهان، تبریز، شیراز، مشهد، اهواز، اراك و كرج از دیگر شهرهای آلوده ایران هستند.
بنابر اظهارات رشیدی مدیرعامل شركت كنترل كیفیت هوای تهران دلیل آلودگی هوای این شهرها افزایش و تجمع منابع انتشار است و در شهرهایی نظیر تبریز، اراك و اهواز تولید آلودگی از صنایع و در دیگر شهرها ترافیك شهری نقش مهمی در آلودگی هوا دارند. به غیر از كرج در شهرهای دیگر طرح جامع كاهش آلودگی هوا در حال انجام است. برنامه های جامع كاهش آلودگی هوای تهران دارای هفت محور است:
•محور اول- خودروهای نو
سازمان حفاظت محیط زیست طبق قانون جلوگیری از آلودگی هوا و آئین نامه های آن از ابتدای سال ۷۹ اقدام به كنترل آلودگی كلیه خودروهای تولیدی كرده است.
•محور دوم- خودروهای مستعمل
آخرین برآورد نشان می دهد كه ناوگان خودروهای تهران بیش از هفتاد درصد از آلاینده های هوای تهران را ایجاد می كنند. تحقیقات نشان می دهد كه ۳/۲۶ درصد از خودروهای سواری فعال با سن بالای ۲۰ سال در حال تردد هستند.
به طور متوسط ۴۳ درصد از مصرف سوخت و حدود ۴۷ درصد از انتشار منوكسید كربن مربوط به این خودروها است. برای حل مشكل اقدامات زیر انجام شده است:
۱- استفاده از مبدل كاتالیزوری
۲- تعمیر و بهسازی خودروها
۳- طرح از رده خارج كردن خودروهای فرسوده.
•محور سوم- حمل و نقل عمومی
تغییر سوخت از بنزین و گازوئیل به گاز طبیعی و CNG سوز كردن ناوگان حمل و نقل عمومی موثرترین گام مهم در راه كاهش آلودگی این خودروها خواهد بود كه در حال اجرا است.
•محور چهارم- سوخت
كارهای زیر در این راستا انجام شده است:
۱- اصلاح كیفیت سوخت های قبلی
۲- استفاده از سوخت های گازی جایگزین.
•محور پنجم- معاینه فنی
۱- برنامه ایجاد مركز معاینه فنی خودرو
۲- احداث شش مركز معاینه فنی.
اقدامات در دست بررسی در مورد معاینه فنی:
- احداث سه مركز معاینه فنی جهت خودروهای سنگین یا تخصیص اعتبار لازم.
- مشاركت خودروسازان درخصوص احداث مركز معاینه فنی خودروها.
- اعلام برنامه زمان بندی جلوگیری از تردد خودروهای سبك.
•محور ششم- ترافیك
۱- سیاست پارك خودرو
۲- چراغ راهنمایی هوشمند.
•محور هفتم- آموزش
سایر اقدامات كه خارج از برنامه جامع است:
- جلوگیری از تردد خودروهای دودزا در سطح شهر تهران.
- گازسوز كردن صنایع و منابع خانگی- تجاری.
- استفاده از گاز طبیعی.
•منابع آلودگی هوا
به وجود هر نوع آلاینده اعم از جامد، مایع، گاز و یا تشعشع پرتوزا و غیرپرتوزا در هوا به مقدار و در مدت زمانی كه كیفیت زندگی را برای انسان و دیگر جانداران به خطر اندازد و یا به آثار باستانی و اموال خسارت وارد آورد آلودگی هوا اطلاق می شود. شش آلاینده اصلی داریم كه به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم بندی می شوند؛ آلاینده اولیه موادی هستند كه در اثر منابع مستقیماً به هوای محیط وارد می شوند و شامل پنج آلاینده منوكسیدكربن (CO)، دی اكسید نیتروژن (NO۲)، دی اكسید گوگرد (SO۲)، ذرات معلق با قطر كمتر از ۱۰ میكرون و سرب (Pb) است. آلاینده های ثانویه موادی هستند كه در اثر فعل و انفعالات موجود در هوای اطراف زمین به وجود می آیند. در این گروه می توان ازن را نام برد.بنا بر گفته های رشیدی منابع آلودگی هوا دو دسته هستند:
۱- منابع طبیعی
- توفان ها و گرد و غبار
- فعالیت آتشفشانی
- دود و خاكستر آتش سوزی های جنگلی
- شهاب های آسمانی
- منابع گیاهی و حیوانی
- چشمه های آب گرم معدنی.
۲- منابع مصنوعی
- وسایل نقلیه موتوری
- صنایع و نیروگاه ها
- سیستم های گرم كننده منابع خانگی و تجاری
- زباله سوزها
- مواد رادیواكتیو.
تاثیرات آلودگی هوا در سلامت جسمی، روحی _ روانی: مدیرعامل شركت كنترل كیفیت هوا در راستای تاثیرات آلودگی هوا در سلامت جسمی- روانی تصریح كرد: مهم ترین آثار آلودگی هوا به خطر انداختن سلامتی انسان و اختلال در رفاه، آسایش، كاهش دید و اشعه خورشید، اثرات آب و هوایی و ضرر به گیاهان است كه خلاصه ای از آثار بهداشتی آنها بدین ترتیب است:
منواكسید كربن (CO) : قرار گرفتن در معرض غلظت بالای این گاز باعث كاهش دقت بینایی، كاهش توان كاری، عدم قابلیت یادگیری و انجام فعالیت های دشوار می شود. چهار نوع بیماری عمده در این راستا عبارتند از:۱- قلبی _ ریوی ۲- عصبی ۳- تجزیه فیبرین ۴- بیماری های دوران زایمان.
ازن و سایر اكسیدكننده ها (O۳) : ازن محرك برای چشم و گلو و ریه است. فعالیت شیمیایی بالای ازن باعث بروز مشكلاتی از قبیل از بین رفتن بافت ریه ها و كاهش عملكرد آن می شود. آمارها نشان می دهد حملات آسم در روزهایی با غلظت بالایی از اكسیدان افزایش یافته است.
سرب: تماس با سرب باعث اثرات مخرب بر سیستم عصبی شده كه در درازمدت باعث كاهش بهره هوشی می شود. همچنین سرب منجر به افزایش فشار خون شده و بر روی فرایند خون سازی تاثیرات منفی خواهد داشت.
دی اكسید گوگرد: غلظت بالای (SO۲) باعث نارسایی های تنفسی، كاهش سیستم دفاعی ریه ها و تشدید بیماری قلبی _ ریوی می شود و افراد دارای بیماری های آسم برونشیت یا آمفیزم، بیماران قلبی، بچه ها و افراد مسن به این گاز حساس هستند.
هیدروكربن های فرار (VOC) : نقش عمده ای در تحریك چشم و سیستم تنفسی دارد، در مواردی چند لوسمی در افرادی كه به علت مسائل شغلی برای طولانی مدت در معرض بخارات بنزین بوده اند، گزارش شده است.
دی اكسید نیتروژن: این گاز می تواند باعث ایجاد سوزش در ریه ها و همچنین باعث كاهش میزان مقاومت سیستم تنفسی در مقابل بیماری هایی مانند آنفلوآنزا شود.
ذرات معلق : ذرات معلق با قطر آیرودینامیكی كمتر از ۱۰ میكرون به دلیل راهیابی به سیستم تنفسی تحتانی به عنوان شاخص اصلی مواد معلق در هوا معرفی می شوند. براساس مطالعات ذرات معلق تشدید بیماری های قلبی - ریوی - كاهش سیستم ایمنی بدن در مقابل بیماری ها، از بین رفتن بافت ریه، آسم كودكان، مرگ ومیر زودرس و سرطان نقش عمده ای دارد.
•اقدامات ضروری برای كاهش آلودگی هوا
۱- توسعه فضای سبز
۲- كنترل وسایل نقلیه
- جایگزین كردن وسایل نقلیه عمومی به جای وسایل نقلیه شخصی.
- از سرویس خارج كردن اتومبیل های فرسوده و قدیمی، جانشین كردن اتومبیل های نو و جدید مطابق با استاندارد موجود.
- فراهم كردن تسهیلات لازم قانونی برای كاهش هزینه های وسایل كنترلی.
- رعایت ضوابط طرح ترافیك در ساعات ممنوعه توسط رانندگان.
- جلوگیری از تردد خودروهای دارای نقص فنی.
- جایگزین كردن سوخت های گازی و یا برقی به جای بنزین و گازوئیل.
- ملزم كردن سازندگان اتومبیل های داخل به تبعیت از استانداردهای آلودگی هوا.
- تشویق دارندگان وسایل نقلیه به نصب دستگاه های كاهش دهنده آلودگی ناشی از اگزوز اتومبیل ها.
۳- كنترل صنایع
- احداث صنایع در خارج از شهر به طوری كه بادهای غالب منطقه آلاینده های خروجی را به سمت مناطق مسكونی هدایت نكنند.
- محل احداث كارخانه از نظر شرایط جوی مانند سرعت، جهت باد و یا وضعیت پستی و بلندی منطقه در مطالعات اولیه احداث صنایع لحاظ شود.
- تغییر در سوخت صنایع.
- تغییر در مراحل عملیات تولید محصول نهایی.
- نصب دستگاه های كنترل كننده مواد آلاینده در كلیه قسمت های مورد نیاز فرایند تولید.
نقش شركت كنترل كیفیت هوا در كاهش آلودگی هوای تهران: شركت كنترل كیفیت هوا در سال ۱۳۷۲ تاسیس شد و در سال ۱۳۷۶ موفق به انجام دو پروژه بزرگ بین المللی در زمینه آلودگی هوای تهران شد: ۱-طرح جامع آلودگی هوای تهران (با همكاری آژانس همكاری های بین المللی ژاپن).
۲- طرح كاهش انتشار ناشی از سیستم حمل ونقل (بانك جهانی و شركت كنترل كیفیت هوا).
و هم اكنون این شركت برنامه جامع كاهش آلودگی هوای تهران را در یك دوره زمانی ده ساله و در قالب محورهای هفت گانه توسط شهرداری تهران، وزارتخانه های نفت و صنایع در حال اجرا دارد.
بخشی از فعالیت های شركت كنترل كیفیت هوا
- سنجش مدل سازی آلودگی صوتی حاصل از منابع ترافیك فرودگاه، راه آهن و صنایع.
- ارائه راهكارهای كنترل آلودگی صوتی.
- راهبری مركز هماهنگی اطلاع رسانی آلودگی هوا.
- همكاری با مراكز عمده صنعتی از قبیل مجتمع های پتروشیمی و كارخانجات تولیدی در راستای تعیین میزان آلودگی هوا و ارائه راهكارهای مختلف برای كاهش آلودگی هوای ناشی از آنها.

منبع : باشگاه اندیشه