تاریخ نگاری وقایع سازمان شانگهای

۱۹۹۶
۲۶ آوریل: سران پنج کشور چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان به دنبال اجلاس شانگهای موافقتنامه ای را امضاء کردند که در مناطق مرزی خود اعتمادسازی در عرصه های نظامی را گسترش دهند. این نشست بعداً به نام شانگهای پنج مشهور شد که با پایه اولیه سازمان همکاریهای شانگهای به شمار می آید.
۱۹۹۷
۲۴ آوریل: دومین اجلاس سران کشورهای شانگهای پنج در شهر مسکو برگزار شد. در این اجلاس موافقتنامه ای در خصوص کاهش نیروهای نظامی در مناطق مرزی بین این کشورها به امضاء رسید.
۱۹۹۸
۳ ژوئیه: سومین اجلاس سران شانگهای پنج در شهر آلماتی برگزار شد. در این اجلاس به جای بوریس یلتسین که بیمار بود یوگنی پیریماکف وزیرخارجه روسیه شرکت کرد. در این اجلاس موضوعاتی چون امنیت و همکاری های منطقه مورد بحث قرار گرفت و بیانیه مشترک آلماتی به امضاء رسید.
۱۹۹۹
۲۶ ۲۴ اوت: چهارمین اجلاس سران شانگهای پنج در شهر بیشکک پایتخت قرقیزستان تشکیل شد. در این اجلاس موضوعاتی چون امنیت و همکاری های منطقه ای و موقعیت و شرایط بین المللی مورد بحث قرار گرفت و در پایان اعلامیه بیشکک به امضاء رسید.
در پی اجلاس سران در بیشکک در ماه نوامبر این سال نشست رؤسای سرویسهای امنیتی کشورهای شانگهای پنج در شهر بیشکک برگزار شد.
۲۰۰۰
مارس: اولین نشست وزرای دفاع شانگهای پنج در شهر آستانه پایتخت قزاقستان تشکیل شد. وزرای دفاع در این نشست دربارهٔ شرایط منطقه و همکاری های دفاعی مشترک صحبت کردند و در پایان بیانیه مشترکی را به امضاء رساندند.
۴ ژوئیه: اولین اجلاس وزرای خارجه شانگهای پنج در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان تشکیل شد. این اجلاس مقدمه پنجمین اجلاسیه سران بود که در ۵ ژوئیه در دوشنبه برگزار شد. در اجلاس دوشنبه سران شانگهای پنج که اسلام کریم اف رئیس جمهور ازبکستان هم دعوت شده بود، این کشور به عنوان ناظر پذیرفته شد و بیانیه دوشنبه در خصوص موضوعاتی چون همکاری های چندجانبه و مسائل مهم منطقه و جهان به امضاء سران رسید.
۲۰۰۱
۲۸ آوریل: دومین اجلاس وزرای خارجه شانگهای پنج در شهر مسکو تشکیل شد. در این اجلاس که دربارهٔ مسائل عمده منطقه و جهان بحث شد وزرای خارجه آمادگی خود را جهت تشکیل اجلاس سران در شانگهای اعلام داشتند.
۱۵ ۱۴ ژوئن: اجلاس سران شانگهای پنج در شهر شانگهای تشکیل شد و این اجلاس به عنوان اولین اجلاس سازمان همکاریهای شانگهای مشهور شد که سران با تغییر عنوان شانگهای پنج به سازمان همکاریهای شانگهای موافقت کردند و در بیانیه ای که منتشر نمودند مبارزه با تروریسم، جدایی طلبی و افراط گرایی اهداف این سازمان اعلام شد.
در این اجلاس ازبکستان به عضویت رسمی سازمان همکاریهای شانگهای پذیرفته شد و تشکیلات سازمان مورد بحث قرار گرفت و مقرر شد که توسط وزرای خارجه شورای هماهنگی های ملی سازمان شانگهای شکل گیرد و وزرای دفاع نیز بیانیه مشترکی را به امضاء رساندند.
۱۴ ۱۳ سپتامبر: دومین اجلاس رسمی سران سازمان همکاریهای شانگهای در شهر آلماتی برگزار شد. سران ۶ دولت عضو دربارهٔ موضوعاتی چون تجارت و همکاری های اقتصادی منطقه ای و توسعه سازمان، یادداشت تفاهمی را به امضاء رساندند. این اجلاس که پس از حوادث ۱۱ سپتامبر تشکیل می شد ضمن محکوم سازی عملیات تروریستی آمادگی سازمان را برای مقابله با تروریسم اعلام کرد.
۱۱ ۱۰ اکتبر: اجلاس اضطراری بیشکک تشکیل یافت و شرایط خاص افغانستان و آسیای مرکزی مورد بحث قرار گرفت و در پایان کشورهای عضو موافقت خود را با تشدید مبارزه علیه تروریسم، جدایی طلبی و افراط گرایی اعلام کردند.
۲۰۰۲
هفتم ژانویه: اجلاس فوق العاده وزرای خارجه سازمان همکاریهای شانگهای در شهر پکن پایتخت چین تشکیل شد که در این اجلاس شرایط جاری در افغانستان و مبارزه جامعه جهانی با تروریسم، جدایی طلبی و افراط گرایی مورد بحث قرار گرفت. در این اجلاس راه کارهای ضروری برای افزایش نقش سازمان در مبارزه با تروریسم مورد رسیدگی قرار گرفت و در پایان اعضای سازمان بیانیه مشترکی را در خصوص چگونگی نقش سازمان در این مبارزه به امضاء رساندند.
سال ۲۰۰۲ را می توان سال آغاز اجلاس های متعدد سازمان دانست که دربارهٔ موضوعات و مسائل مختلفی تشکیل شد مانند:
- اجلاس وزرای فرهنگ در پکن ۱۲ ۱۱ آوریل
- اجلاس وزرای خارجه در مسکو ۲۶ آوریل
- اجلاس وزرای وضعیت های فوق العاده در سن پترزبورگ ۲۶، ۳۰ آوریل
- اجلاس وزرای دفاع در شانگهای ۱۵ می
- اجلاس ساختارهای تضمین اجرای قانون و رؤسای سرویس های امنیتی، آستانه ۲۳ می
- اجلاس وزرای تجارت و اقتصاد در شانگهای ۲۸ و ۲۹ می
- دومین اجلاس سران سازمان در سن پترزبورگ ۷ ژوئن
- اجلاس دادستان های کل در شانگهای ۳۰ اکتبر
- اجلاس وزرای حمل و نقل در بیشکک ۲۰ نوامبر
- اجلاس وزرای خارجه در مسکو ۲۳ اکتبر
در مجموعه اجلاس های فوق مسائل مختلف و متعددی مورد بحث و موافقت قرار گرفت که بطور عمده در دو محور امنیت و اقتصاد متمرکز بود. سران سازمان در اجلاس سن پترزبورگ منشور سازمان همکاریهای شانگهای را به امضاء رساندند و در مورد موافقتنامه مربوط به همکاری های منطقه ای در مقابله با تروریسم بیانیه سران سازمان را منتشر کردند.
۲۰۰۳
سال ۲۰۰۳ را باید سال استقرار و تحکیم ساختارها و نهادهای سازمان شانگهای نامید. در این سال اجلاسهای متعددی توسط ساختارها و نهادهای وابسته به سازمان تشکیل شد که فعال ترین و پرکارترین آنها شورای هماهنگ کنندگان ملی بود که تقریباً هر ماه یک جلسه (۹ جلسه در طول سال) برگزار کرد که مهمترین مباحث مربوط به چگونگی سازمان دهی، بودجه بندی و برنامه ریزی های سازمان را برای اجلاس وزرای خارجه و بالأخره اجلاس سران آماده ساخت.
سوّمین اجلاس سران سازمان همکاریهای شانگهای در ۲۸ و ۲۹ می در شهر مسکو تشکیل شد و سندها و برنامه های تنظیم شده توسط شورای هماهنگ کنندگان ملّی و وزرای خارجه سازمان را به تصویب رساند. مهمترین مصوبات اجلاس سران را می توان موارد ذیل برشمرد:
موافقتنامه مربوط به ساختار و بودجه سازمان و ترتیبات اداری آن، ترتیبات مربوط به شورای سران، ترتیبات مربوط به شورای نخست وزیران، ترتیبات مربوط به اجلاس وزرای خارجه، ترتیبات مربوط به شورای هماهنگ سازان ملّی، ترتیبات مربوط به دبیرخانه سازمان، ترتیبات مربوط به کمیته اجرایی ساختار منطقه ای ضدتروریستی سازمان، اعضاء ثابت سازمان در دبیرخانه و انتخاب ژانگ دِ گوان به عنوان دبیرکل سازمان همکاریهای شانگهای.
در سال ۲۰۰۳ همچنین اجلاس نخست وزیران، اجلاس دادستانهای کل، اجلاس وزرای اقتصاد و تجارت و اجلاس وزرای حمل و نقل برگزار شد.
در این سال اولین اجلاس ساختار منطقه ای مبارزه با تروریسم سازمان همکاریهای شانگهای (Scorats) در شهر تاشکند پایتخت ازبکستان تشکیل شد و چگونگی تشکیل این نهاد اعضاء کمیته اجرایی و چگونگی فعالیت آن مشخص شد.
و بالأخره واقعه مهم دیگر برای سازمان در سال ۲۰۰۳ در ۱۹ سپتامبر اتفاق افتاد که در این روز منشور سازمان همکاریهای شانگهای در بین اعضاء قدرت اجرایی پیدا کرد.
۲۰۰۴
اگر سال ۲۰۰۳ سال شکل گیری ساختارها و نهادهای سازمان باشد سال ۲۰۰۴ را باید سال فعالیت های جدی سازمان، نهادها و ساختارهای وابسته به آن دانست. در این سال اجلاس سران سازمان که تحت عنوان شورای سران در ۱۷ ژوئن و در تاشکند پایتخت ازبکستان تشکیل شد مجموعه ای از تصمیمات اجرایی را برای فعالیت های سازمان اتخاذ کرد.
اجلاس تاشکند اولین اجلاس سازمان پس از پایان مراحل اول استقرار سازمان محسوب می شود. در این اجلاس سران سازمان مجموعه ای از طرح ها و برنامه های سازمان را به تصویب رساندند که می توان گفت سازمان را وارد مرحله جدیدی نمود. در مرحله جدید مهمترین نکات مورد توجه سران تأکید بر آن داشت که بر زمینه ها و موضوعاتی از همکاری های بین اعضاء تأکید شود که نتایج ملموس و مشخصی در زمینه های امنیتی، تجارت و اقتصاد در کوتاه مدت را به دست آورد و منافع اعضاء شش گانه سازمان را تأمین کند. ضمن آن که ضروری است موضوع همکاری با دیگر سازمانهای بین المللی و منطقه ای را مدنظر قرار دهد تا صلح و توسعه منطقه و جهان را بیشتر تأمین کند.
در اجلاس تاشکند که حامدکرزای رئیس جمهور افغانستان و لووسانگین اردنجولون نماینده ویژه رئیس جمهور مغولستان به عنوان مهمانان افتخاری شرکت کرده بودند ضوابط مربوط به چگونگی قبول عضویت ناظر سازمان به تصویب رسید و در همین اجلاس بنا به تقاضای مغولستان این کشور رسماً به عنوان اولین کشور ناظر در سازمان همکاریهای شانگهای پذیرفته شد.
اجلاس تاشکند روز ۱۵ ژوئن را به عنوان روز سازمان همکاریهای شانگهای تعیین کرد و موافقتنامه های متعددی را در خصوص مبارزه با مواد مخدر و روان گردان، اولویت های امنیتی سازمان و سند سیاسی اعلامیه تاشکند به امضاء اعضاء رساند.
در طول برگزاری اجلاس تاشکند مراسم رسمی تشکیل ساختار منطقه ای مبارزه با تروریسم سازمان را در تاشکند با حضور سران سازمان و نمایندگان سازمان ملل، اتحادیه اروپا و سازمان امنیت و همکاری اروپا و دیگر نمایندگان سازمان های بین المللی و منطقه ای برگزار شد و این ساختار به عنوان یک نهاد دائم وابسته به سازمان شروع به کار کرد و قاسم اف به عنوان رئیس کمیته اجرایی این ساختار تعیین شد.
در سال ۲۰۰۴ اجلاس تاشکند مهمترین واقعه سازمان محسوب می شود ضمن آن که در همین سال جلسات نوبتی شورای هماهنگ کنندگان ملی، اجلاس وزرای خارجه و اجلاس نخست وزیران برگزار شد که در این اجلاس مسائل و موضوعات مختلفی مطرح و به تصویب رسید. شرکت ژانگ دگوان دبیرکل سازمان در اجلاسیه وزرای خارجه و اجلاسیه نخست وزیران از موضوعات مهم تحول ساختاری در سازمان در این سال محسوب می شود.
در اجلاس نخست وزیران سازمان که در ۲۲ سپتامبر برگزار شد کشورهای عضو پذیرفتند که طرح های عملی گسترش تجارت و همکاری های اقتصادی را بین اعضاء به تصویب برسانند و تلاش کنند تا در این راستا حرکت های مهمی در عرصه های اقتصادی، علمی، فناوری و ارتباطات انسانی به انجام رسانند.
۲۰۰۵
سال ۲۰۰۵ را باید سال گسترش و توسعه سازمان همکاریهای شانگهای دانست. در پنجم ژوئیه این سال اجلاس سران سازمان در شهر آستانه برگزار شد. در این اجلاس علاوه بر رؤسای جمهور کشورهای عضو سازمان و رئیس جمهور مغولستان به عنوان اولین کشور ناظر سازمان مقامات سه کشور ایران، هند و پاکستان نیز در این اجلاس شرکت کردند.
محمدرضا عارف معاون اول وقت رئیس جمهور اسلامی ایران، شرکت عزیر نخست وزیر پاکستان و ناتوارسینک وزیر خارجه هند در این اجلاس شرکت کردند. در همین اجلاس سه کشور یاد شده به عنوان ناظرین جدید در سازمان همکاریهای شانگهای پذیرفته شدند. عضویت ناظر سه کشور ایران، هند و پاکستان سازمان همکاریهای شانگهای را گسترش وسیعی بخشید به گونه ای که این سازمان را از لحاظ وسعت سرزمینی و تعداد جمعیت بزرگترین سازمان منطقه ای تبدیل کرد.
بیانیه پایانی اجلاس آستانه در خصوص ضرورت خروج نیروهای آمریکایی از کشورهای عضو سازمان شانگهای در یک جدول زمانی تعیین شده حرکت سیاسی مهم این سازمان به شمار می آید که نسبت به سایر اجلاس ها تحول ویژه ای پیدا کرده است.
شرکت مستقل ژانگ د گوانگ دبیرکل سازمان در مراسم شصتمین سالگرد تأسیس سازمان ملل متحد به نمایندگی از سازمان شانگهای و سخنرانی در مراسم مذکور گام مهم دیگری برای این سازمان در جهت شناسایی آن از جانب مجامع بین المللی است که در سال ۲۰۰۵ به وقوع پیوست.
اجلاس رؤسای حکومت (نخست وزیران) سازمان در ۲۶ اکتبر سال ۲۰۰۵ گام مهم دیگری است که این سازمان در سال ۲۰۰۵ برداشته است. این اجلاس که با حضور نخست وزیران کشورهای عضو و ناظر از جمله پرویز داوودی معاون اول رئیس جمهور اسلامی ایران در شهر مسکو برگزار شد مجموعه گسترده ای از موضوعات اقتصادی، تجاری، علمی، فنی، فرهنگی و همکاری های چندجانبه را جهت گسترش همکاری بین اعضاء به تصویب رسانید.
ترجمه و تحقیق: سعیده موسوی

منبع : روزنامه همشهری