گام هایی لرزان برای معلولان

در سال ۱۹۹۲ میلادی مجمع عمومی سازمان ملل متحد براساس قطعنامه ۳/۴۷، دوازده آذر را به عنوان روز جهانی معلولان به جهانیان معرفی كرد. هدف از برگزاری مراسم سالانه این روز در سراسر جهان، افزایش آگاهی و شناخت هرچه بهتر مسائل و حقوق افراد معلول و بسیج همگانی افراد با (یا) بدون ناتوانی در سطح ملی و بین المللی برای حمایت عملی بیشتر از معلولان است.[۸، ۷ و ۵]
براساس آمار سازمان جهانی بهداشت در حال حاضر بیش از ۶۵۰ میلیون فرد معلول (تقریبا ۱۰ درصد جمعیت جهان) در نتیجه نارسایی های ذهنی، جسمی یا حسی در جهان وجود دارند كه حدود ۸۰ درصد آنان در كشورهای در حال توسعه زندگی می كنند.[۶] و این در حالی است كه به دلیل فقر فرهنگی، سوءتغذیه، عدم رعایت مسائل بهداشتی، بیماری، مخاطرات زیست محیطی، بلایای طبیعی، سوانح، جنگ و بسیاری دلایل دیگر برآورد می شود كه تا سال ۲۰۵۰ بر تعداد افرادی كه به معلولیت های شدید دچار هستند به شدت افزوده شود. (پیش بینی می شود كه در كشورهای بوركینافاسو، نیجریه، سومالی و فلسطین نرخ رشد معلولیت ۴۰۰ درصد افزایش یابد.)[ ۵]
صرف نظر از این كه این افراد در كدام قسمت از جهان به سر می برند، زندگی آنان به سبب موانع فیزیكی یا اجتماعی غالبا محدود و متأسفانه شرایط زندگی تعداد زیادی از آنها به ویژه در مناطق روستایی بسیار ناامیدكننده است كه می بایست هرچه زودتر بهبود یابد.[۴]
در این راستا، اعلام سال ۱۹۸۱ به عنوان سال جهانی معلولان از طرف مجمع عمومی سازمان ملل نقطه عطفی به حساب می آید. به دنبال این اقدام انسان دوستانه و اعلام دهه جهانی معلولان (۱۹۹۲-۱۹۸۳) توسط آن سازمان، مساوات و مشاركت كامل معلولان در زندگی اجتماعی همانند شاخص های پیشگیری و توان بخشی به طور نسبی افزایش یافت. از طرف دیگر، اعلام برنامه فعالیت جهانی مربوط به معلولان از طرف مجمع عمومی سازمان ملل (۱۹۸۲) باعث شد تا كشورهای عضو توجه به مسائل و امور را در برنامه های ملی خود بگنجانند. برای تكمیل این برنامه جهانی، قوانین استاندارد یكسان سازی فرصت ها برای ناتوانی در سال ۱۹۹۳ وضع شد. هرچند وضع قوانین مذكور اجباری را برای حكومت ها به دنبال نمی آورد ولی حاكی از اجبار سیاسی آنان به یكسان سازی فرصت ها برای افرادجامعه است.[۳]
در این رابطه مهم ترین موضوع ها، امكان دستیابی به فناوری های جدید به ویژه فناوری اطلاعات و نیز دستیابی به محیط فیزیكی كه ایده و تفكر بسیار مهم جایدهی كودكان و دانش آموزان دارای ناتوانی در مدارس عادی را تا حدودی عملی ساخت.
باتوجه به اینكه افراد دچارناتوانی قادر و مشتاق اند كه در فعالیت های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جوامع خود مشاركت نمایند تا به نواده و جامعه شان ثابت كنند كه می توانند در تمام جنبه های زندگی فردی و اجتماعی، افرادی مفید و مؤثر باشند، ولی متأسفانه موانع بسیاری در راه تحقق خواسته های ایشان وجود دارد كه باید هرچه زودتر برطرف شود.[۸]
با گذشت ۱۴ سال هنوز مسائل بسیاری از معلولان حل نشده است. در بسیاری از جوامع حقوق این افراد نادیده گرفته می شود و آن همه كنار می گذارند و این در حالی است كه در این كشورها قوانین و مقررات خاصی برای حمایت از معلولان نیز وجود دارد. به نظر می رسد عامل اصلی نادیده گرفتن حقوق معلولان در جوامع مختلف، نگرش منفی افراد آن جامعه نسبت به معلول و معلولیت باشد.[۶]
امروزه بیش از هر زمان دیگر، معلولیت و ناتوانی به عنوان یك مسئله ای اجتماعی و نه پزشكی مورد بحث قرار می گیرد. سازمان جهانی معلولان، ناتوانی را به عنوان تعامل بین محیط، موانع نگرشی بر سر راه معلولان و افراد دارای ناتوانی می داند. بنابراین دلایل ناتوانی بیش از هر زمان دیگری پیچیده و بغرنج گشته به طوری كه تنها می توان آن را در دل فرهنگ ها و جوامع شناخت.[۶]
●زنان، كودكان و معلولیت
علی رغم تلاش های بسیاری كه سازمان های بین المللی مانند، برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP)، اتحادیه اروپا بهداشت جهانی (WHO) و سازمان آموزشی، فرهنگی، علمی سازمان ملل متحد (یونسكو) برای پیشگیری از معلولیت و تضمین بهره مندی افراد دارای معلولیت از فرصت های برابر در جوامع و مدارس كشورهای خود در دو دهه اخیر به عمل آورده اند ولی هیچكس نمی تواند ادعا كند كه اهداف اعلامیه جهانی حقوق بشر به خوبی تحقق یافته است.[۴] براساس بررسی های به عمل آمده هر سال در جهان ۲۰ میلیون زن به دلیل عوارض ناشی از بارداری دچار ناتوانی می شوند كه با رعایت مراقبت های صحیح دوران بارداری می توان از آن جلوگیری كرد. زنان معلول ۲ تا ۳ برابر بیشتر از همتایان غیرمعلول خود مورد اذیت و آزار جنسی قرار می گیرند كه متأسفانه این موضوع به دلیل تصور غلط مقامات صلاحیت دار از مسائل جنسی این افراد اغلب نادیده گرفته می شود. به علاوه، معلولان به ویژه زنان معلول امكان دسترسی به اطلاعات و خدمات بهداشتی را ندارند و بسیاری از زنان معلول سالخورده در تنهایی زندگی می كنند و نمی توانند از منازل خود خارج شوند. این عده حتی نمی توانند در منازل خود به طرز مناسبی رفت و آمد نمایند. [۵]
مطالعات به عمل آمده توسط سازمان یونسكو در مورد كودكان معلول نیز نشان می دهد كه در جوامع در حال توسعه بیش از ۹۰درصد كودكان معلول به مدرسه نمی روند و اكثر آنان از طبقات پایین و فقیر جامعه هستند. ضمناً معلولیت بر اشتغال، بهره مندی از زندگی خانوادگی و مشاركت مساوی آنها در جامعه اثر منفی می گذارد. با توجه به اینكه هدف غایی آموزش ابتدایی برای همه، تنها در صورتی تحقق می یابد كه به جای جدا كردن كودكان دارای ناتوانی، آنها را در كنار كودكان عادی آموزش دهیم و با عنایت به برآورد بانك جهانی مبنی بر اینكه ۱۰ تا ۲۰ درصد جمعیت هر كشور حداقل یك ناتوانی دارد،این سؤال پیش می آید كه آیا با نادیده گرفتن و حذف بخشی از افراد جامعه خواهیم توانست به اهداف طلایی توسعه سازمان ملل در بهبود وضعیت زندگی افراد دارای ناتوانی دست یابیم.[۵]
●اشتغال و معلولیت
موضوع مهارت های شغلی و اشتغال معلولان از جمله دغدغه هایی است كه باید همواره در میان مسئولان نهادهای مختلف هر جامعه ای وجود داشته باشد، چرا كه معمولاً در سطح جامعه نگاهی ترحم آمیز نسبت به این افراد وجود دارد. باورهای قالبی نسبت به معلولان می گوید كه آنها نمی توانند كار كنند، به كمك های خیریه نیاز دارند و موجودات كمتری هستند كه باید از وسایل مخصوص بهره مند شوند. از دیدگاه حقوق انسانی، معلولان مانند سایر افراد جامعه حق برخورداری از امكانات و تسهیلات جامعه و مشاركت كامل در آن را به عنوان شهروند دارند. از دیدگاه اقتصادی نیز شواهد نشان می دهد كه هزینه آموزش و توان بخشی حرفه ای معلولان در مقایسه با هزینه های هنگفتی كه صرف حمایت و نگهداری آنان برای تمام عمر می شود، بسیار اندك است. [۲] این افراد نیز مانند سایر افراد امیال و نیازهایی مانند كسب مهارت های لازم برای محیط كار، ورود به دنیای كار و تبدیل شدن به عضو مشاركت كننده در جامعه را دارند و می بایست به آنها فرصت برابر داده شود تا بتوانند، استعداد شغلی خود را در بالاترین حد ممكن شكوفا سازند. برای بسیاری از مردم، اشتغال به معنی هویت یابی اجتماعی، خودكفایی اقتصادی و ایجاد شبكه ارتباط بین فردی است كه برای معلولان علاوه بر موارد فوق، یك عامل حیاتی نیز به حساب می آید كه با استقلال و تلفیق اجتماعی آنان به طور كامل ارتباط دارد. [۲] بخش عمده ای از معلولان در سراسر دنیا یا بیكار هستند یا با دستمزدهای كمتری كار می كنند. میزان بیكاری آنها از گروه های دیگر بسیار بالاتر است و این وضعیت باعث شده تا آنها از نظر رفاهی، تأمینی، مراقبت های بهداشتی و درمانی در وضعیت مناسبی نباشند. گر چه در سال های اخیر پیشرفت های قابل ملاحظه ای در سیستم های ارایه خدمات مناسب به معلولان ایجاد شده است. ولی با این حال، تعداد زیادی از آنها همچنان زندگی خود را در بیكاری و فقر سپری می كنند. [۱]
اكنون زمان آن رسیده كه جامعه بشری گامهای مؤثرتری در حمایت از معلولان بردارد. مسئولان هر جامعه ای باید به عقب برگشته و برنامه های مربوط به دهه معلولان را دوباره بازبینی نمایند. به دولت ها توصیه می شود كه موقعیت معلولان را در كشورهای خود مورد بررسی دقیق قرار داده و به صورت فعال به تعقیب سیاست های مترقی وضع شده در مورد حقوق آنان كه برخی از آنها در زیر آمده است، بیش از گذشته توجه نمایند:
* تدوین و اجرای سیاست ها و برنامه های ملی جهت ترویج مشاركت معلولان در توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی.
* تأمین كمك های مالی، با همكاری سازمان های بین المللی و غیردولتی برای تقویت و افزایش خدمات حمایتی برای معلولان و خانواده هایشان.
▪ تلاش برای ترویج نگرش های مثبت نسبت به كودكان و بزرگسالان معلول.
▪ مناسب سازی فضاهای فیزیكی، افزایش امكانات فرهنگی و ورزشی برای معلولان.
▪ایجاد تدابیر لازم به منظور ترویج و اشاعه دستیابی آسان معلولان به ساختمان ها، تسهیلات همگانی، حمل و نقل و سیستم های ارتباطی.
▪ایجاد شرایط لازم جهت مشاركت معلولان در تصمیم گیری های مربوط به ایشان.
▪ارائه موثر و كافی خدمات آموزشی، توان بخشی، بهداشتی و درمانی به معلولان.
▪توجه ویژه به اشتغال معلولان و انجام تمهیدات لازم جهت دستیابی آسان ایشان به مشاغل مورد نظر و تضمین درآمد معقول.
▪همكاری با سازمان های غیردولتی و انجمن های معلولان.
▪ایجاد تمهیدات لازم برای برقراری ارتباط بین افراد معلول با معلولان كشورهای دیگر جهت تقویت و افزایش ظرفیت های خودیاری آنان.
در خاتمه انتظار می رود كه برگزاری مراسم روز جهانی معلولان فرصتی فراهم آورد تا نگرش جامعه نسبت به افراد دارای ناتوانی تغییر كرده و تلاش همگانی برای حذف موانع موجود بر سر راه مشاركت كامل آنان در تمام جنبه های زندگی فراهم شود.

علی اسلامبولچی مقدم
منابع در دفتر روزنامه موجود است.

منبع : روزنامه همشهری