پنجاه درس اخلاقی

“شیخ عباس قمی” مشهور به محدث قمی را غالبا با کتاب شریف مفاتیح الجنان می‌شناسند. کتابی که سالهاست در کنار کتب مقدس شیعیان همچون قرآن و نهج البلاغه و صحیفه سجادیه مورد استفاده مومنین است. شیخ عباس قمی در سال ۱۲۹۴ ق. در شهر قم دیده به جهان گشود و سالها در قم و نجف و مشهد مشغول به تحصیل علوم دینی و یا تدریس و نگارش بود. این عالم جلیل القدر در مدت ۶۵ سال عمر با برکت خود، بیش از ۶۰ عنوان کتاب در موضوعات گوناگون همچون فقه، تاریخ، حدیث، شرح حال نویسی و ... از خود به یادگار گذاشت. وی که به دلیل تبحر و فعالیت بسیارش در علوم حدیث به “خاتم المحدثین” مشهور شده است، از شاگردان تراز اول محدث نوری بود و همراه شیخ عبدالکریم حائری نقش بسزایی در تاسیس حوزه علمیه قم داشته است. تعدد تالیفات محدث قمی نشانگر آن است که وی از پرکارترین علمای شیعه بوده، به گونه‌ای که گفته‌اند وی برخی روزها تا ۱۷ ساعت مطالعه می‌کرد و می‌نوشت! مشهور است که وی برای نوشتن کتاب سفینه البحار دو بار با دقت کتاب معظم بحارالانوار را خوانده و یادداشت برداری نموده است. در واقع گزاف نیست که گفته شود وی زندگی خود را وقف اسلام و احیای فرهنگ شیعی نمود و با کتب تالیفی خود در برابر منحرفان و مهاجمین به فرهنگ شیعه، سدی محکم بنا نمود. یکی از ویژگی‌های برجسته در نگارش شیخ عباس، ساده‌نویسی و ترجمه و تلخیص کتابهای دشوار و حجیم بوده است، تا این گونه کتابها که میراث عظیم شیعه به حساب می‌آیند نیز، در اختیار توده مردم قرار گیرد. وی به همین منظور ترجمه و تلخیص وسایل‌الشیعه، حلیه‌المتقین، معراج‌السعاده و چندین کتاب دیگر را نگاشت.
یکی از کتابهای روان اما پرمغز این عالم عامل، کتاب “پنجاه درس اخلاقی” است که در عین اختصار و کوتاهی سرشار از محتواست. شیخ عباس در معرفی این کتاب، در مقدمه آن می‌نویسد: “این رساله‌ای است مشتمل بر چند کلمات طریفه و مواعظ و پندهای شریفه، امید است که صاحبان عقل و هوش آنرا مجرد خطوط و نقوش نپندارند بلکه آنرا چون در گرانبها آویزه گوش نمایند و به مفاد آن عمل کنند”. در این کتاب شیخ عباس ۵۰ کلمه کلیدی و مهم اخلاقی را با توضیحی مختصر معرفی نموده است که برای افرادی که در ابتدای راه سیر و سلوک اخلاقی هستند، بسیار مفید است، مباحثی همچون خوف و رجا، حمیت، نکوهش غضب و بدخلقی و ناسزاگویی، ستایش حلم و سخاء، پرهیز از مال حرام، شاد کردن دل مومنان، پیوند با خویشان، نکوهش غیبت و زیاده روی در شوخی، مفاسد زبان، ستایش صبر و ... . مولف کتاب در توضیح عناوین اخلاقی، علاوه بر ذکر روایات معصومین (ع) بعضا اشعار شعرای گوناگون را نیز متناسب با بحث آورده است. وی پس از ذکر این ۵۰ درس که با خوف آغاز و با مدح شکر تمام می‌شود، چند توصیه به منظور “پاکی نفس از اوصاف رذیله و آرایش آن به صفات جمیله” ذکر می‌کند که از جمله آنان “مراقبت بر کردار و گفتار، موانست با صالحان و دوری از مجالست با افراد شریر” است. این کتاب به همت انتشارات در راه حق قم منتشر شده است.

به کوشش: مهدی عامری

منبع : روزنامه رسالت