بوی بد دهان، علل و روش‌های جلوگیری از آن

بسیاری از مردم از بوی بددهان خود یا اطرافیانشان در رنج و ناراحتی به‌سر می‌برند تا جائی‌که یکی از دلایل نسبتاً شایع مراجعه به دندانپزشکان و متخصصان داخلی شکایت از بوی بد دهان است. که ممکن است توسط خود بیمار (ذهنی) و یا سایر افراد (عینی) احساس شود. برای بوی بد دهان یا در اصطلاح پزشکی ”Halitosis“ علل متنوعی را می‌توان در نظر گرفت که عمده آنها عبارتند از: ۱. علل دهانی ۲. سینوزیت ۳. عوامل گوارشی ۴. بیماری‌های ریوی ۵. بیماری‌های متابولیک سیستمیک (نظیر دیابت).
بیش از هشتاد درصد موارد بوی بد دهان ناشی از عوامل موضعی در ناحیه دهان، حلق و سینوس‌های اطراف بینی است. در حیطه دهان، شایع‌ترین علل بوی بد را پوسیدگی‌ها و بیماری‌های لثه‌ای باعث می‌شوند. به‌خصوص در ژنژیویت‌های مزمن که به‌دلیل وجود باکتری‌های بی‌هوازی و خونریزی، از لثه، بوی بد و متعفنی از دهان ساطع می‌شد. یکی دیگر از علل دهانی بوی بد دهان که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد زبان و شیارهای روی آن است که به سبب تجمع ذرات غذائی در بین آنها و گندیده شدن آن می‌تواند سبب بوی بد دهان باشد. این مسئله در افرادی‌که دارای زبان شیاردار، باردار، و مودار هستند بیشتر به‌چشم می‌خورد. زبان مودار بیشتر در افراد سیگاری وجود دارد و این مسئله همراه با بوی بد سیگار و عدم رعایت بهداشت مناسب می‌تواند زمینه‌ساز بدبوئی دهان در این افراد باشد.
در ناحیه حلق و در صورت وجود لوزه‌های بزرگ و پرچین و کریپت به‌دلی گیر غذائی و ممانعت از شستشوی مخاط توس بزاق بوی بد دهان ایجاد می‌شود. ضمناً گاهی خشکی دهان نیز باعث بوی بد در دهان می‌شود که علت این خشکی می‌تواند مصرف داروها، افزایش سن، تنفس دهانی و... باشد لذا نوشیدن آب زیاد در کاهش بوی بد دهان تأثیر به‌سزائی دارد و در صورتی‌که خشکی دهان به‌علت مصرف دارو باشد می‌توان به بیمار توصیه کرد که آدامس‌های بدون شکر مصرف کند تا خشکی دهان کاسته شود.
همان‌طور که قبلاً اشاره شد سینوزیت‌های مزمن و بیماری‌های عفونی راه‌های تنفسی فوقانی و تحتانی نیز می‌توانند باعث بوی بد دهان شود.
در حالت طبیعی گازهای معده و روده به دهان راه نمی‌یابند، لذا هر عاملی که باعث این حالت شود می‌تواند باعث بوی بد دهان گردد. برای مثال: اختلالات گوارشی، سوءهاضمه، سرطان‌های مری و معده و...
● ذکر چند نکته:
۱. برخی شرایط فیزیولوژیک مثل افزایش سن، بلوغ، حاملگی به سبب ایجاد تغییرات متابولیک و هورمونی می‌تواند سبب تغییر محیط دهان و در نتیجه ایجاد بوی بد دهان شوند.
۲. برخی بیماری‌های سیستمیک نیز می‌توانند سبب تغییر در بوی تنفس شوند. مثلاً در دیابت بوی استون، در نارسائی کلیوی بوی شبیه آمونیاک و در سیروز کبدی بوی شبیه کیک گندیده به مشام می‌رسد.
۳. مصرف برخی موادغذائی خاص مثل ادویه‌جات، سیر و پیاز: باعث بدبوئی دهان می‌شوند و در افرادی‌که در رژیم غذائی گوشت با چربی زیاد مصرف می‌کنند به‌دلیل اسیدوز تنفسی ممکن است بوی شبیه استون (همانند بیماران دیابتی) استنشاق شود.
● نحوهٔ درمان و برخورد با بوی بد دهان:
هر چند در اکثر موارد بوی بد دهان ناشی از عوامل محیطی است اما می‌تواند نشانگر یک بیماری جدی‌تر هم باشد. راه‌های جزئی اما، مناسب زیر می‌تواند ما را در درمان بوی بد دهان یاری دهد:
۱. در اولین اقدام باید توسط دندانپزشک تمام عوامل موضعی دهانی مثل پوسیدگی‌ها، جرم، پلاک و بیماری‌های لثه‌ای برطرف شود.
۲. بیمار باید به مسواک زدن سطح پشتی زبان توجه ویژه‌ای داشته باشد.
۳. ویزیت‌های ۳ تا ۶ ماه یک‌بار توسط دندانپزشک و استفاده از دهانشویه‌ها توصیه می‌شود. این دهان‌شویه‌ها می‌تواند از آب‌نمک معمولی با داروهای ترکیبی یا ساختگی که توسط دندانپزشک تجویز می‌شود، متغیر باشد.
۴. بیمار باید حتی‌الامکان از مصرف سیگار اجتناب کرده و در عوض از میوه‌جات و سبزی‌های حاوی فیبر استفاده کند.
۵. در صورتی‌که بوی بد دهان برطرف نشد یا همراه با عوارض و ناراحتی‌های دیگر اعضاء بدن بود بهتر است بیمار جهت بررسی بیشتر به پزشک متخصص مراجعه کند.
در ضمن به یاد داشته باشیم که اسپری‌ها و آدامس‌های معطر که جهت پوشش بوی دهان استفاده می‌کنند به‌طور مقطعی بوی بد دهان را رفع و کمکی به درمان بوی دهان نمی‌کنند، بلکه در بسیاری از موارد سبب نادیده گرفته شدن مشکلات جدی‌تر می‌شود و خلاصه اینکه جهت آموزش صحیح مسواک زدن، نخ کشیدن و بررسی دقیق‌تر علل بوی بد
دهان حتماً با دندانپزشک خود مشورت کنید.

دکتر پژمان بکیانیان وزیری
جراح ـ متخصص بیماری‌های دهان بیمارستان شهید دکتر باهنر
استادیار دانشگاه علوم پزشکی همدان

منبع : نشریه پزشکی طبیب مردم