خبرهای ناخوش از جبهه عربی سازش

فضای داخلی مصر روزبه روز برای غرب بویژه آمریکا نگران کننده می شود. موضوع بیماری مبارک آن هم در حالی که کاخ سفید همه امیدهای خویش را در خاورمیانه بحرانی به این کشور دوخته است برای دولت بوش یک شوک بزرگ است.
نقش رهبر کهنه کار قاهره در سرنوشت سیاست خارجی دولت بوش را می توان با آخرین درخواستی که خانم رایس در دیدارش از قاهره تسلیم همتای خود احمدابوالغیط کرد محاسبه کرد. در این درخواست وزیرخارجه آمریکا به صراحت گفت که مبارک محور تعیین کننده دراجلاس جهانی بوش برای خاورمیانه خواهد بود. اجلاسی که در آخرین ماه های ریاست جمهوری بوش ایالات متحده حساب های تاریخی برای آن گشوده است. واشنگتن درحالی مصر را به عنوان تکیه گاه طرح های سیاسی خویش برگزیده که بسیاری از نقاط اتکای این کشور در منطقه متزلزل شده است. در واقع قاهره دراین مرحله نقشی را بر دوش می کشد که قرار بود بغداد یا ریاض عهده دار آن باشند. اما مشکل اصلی آمریکایی ها در تکیه بیش از حد بر این کانون استراتژیک خاورمیانه این است که موجی از چالش ها آینده سیاسی مصر را فرا گرفته است. مصر امروز آبستن تحولات گوناگون است. تحولاتی که پیش بینی آن برای خود آمریکایی ها هم دشوار شده است.
سیمای سیاسی این کشور به اندازه ای تغییر کرده است که یکی از گزارشگران آمریکایی به تازگی در مقاله ای هشدار آمیز نوشت: از مشاهده فضای قاهره شگفت زده شدم. قاهره به یک شهر اسلامی تبدیل شده است. عده زیادی از زنان حجاب بر سر دارند و حتی برخی از آنها از چادر استفاده می کنند. این خصیصه حتی در میان طبقه ثروتمند و تحصیلکرده در غرب هم دیده می شود. تظاهرات ضددولتی و تجمع حمایت از فلسطین در این کشور همیشه جریان دارد و. . .
آمریکایی ها همواره با احتیاط در مورد اصلاحات در مصر سخن گفته اند زیرا نمی دانند در صورت گشوده شدن دریچه بسته سیاست در این سرزمین چه خواهد شد. مثلاً آنها نمی دانند اگر مبارک تصمیم به آزادسازی بگیرد، تنها باعث عمیق تر شدن شکاف اجتماعی می شود. یا اگر فضای سیاسی را باز کند، باعث ناامن شدن حکومت خود می شود. سوابق تاریخی مصر می گوید هر ۲ این سناریوها، می تواند مردم را به خیابان ها بکشاند. دوبار در تاریخ معاصر مصر، ارتش برای کنترل اوضاع وارد خیابان ها شده است، یکی، درسال ۱۹۷۷ پس از شورش خیابانی به علت غذا و دیگری در سال ۱۹۸۶ توسط اعضای جدید پلیس قاهره و امروز، پس از جنگ عراق، نیروهای این کشور در حالت آماده باش و تحت تعلیمات خاص قرار دارند تا در صورت لزوم از آنها استفاده شود. البته این سؤال هم مطرح است که اگر ارتش به خاطر جانشینی مبارک یک بار دیگر به خیابان ها فرستاده شود، آیا سربازان حاضر خواهند بود بر روی هموطنان مصری خود آتش بگشایند؟
کانون نگرانی آمریکا این است که مصر بهترین شرایط را برای اجرای اصلاحات سیاسی در میان جهان عرب در اختیار دارد . مصر با داشتن ۷۵ میلیون نفر جمعیت، یک میراث تاریخی بزرگ به عنوان مرکز فرهنگ مدرن عرب، مرکز جهان عرب به شمار می رود. حتی مقام آمریکایی مذکور می گوید « مصر در واقع بلندگوی جهان عرب است. » بدون مصر در جهان عرب هیچ حرکتی به سمت دموکراسی از انرژی و نیروی کافی برخوردار نخواهد بود.
نکته قابل تأمل این است که مصری ها با سست شدن پایه های قدرت ۲۸ ساله مبارک برای بازگشت به دوران شکوهمند آزادیخواهی خویش تلاش می کند. مطبوعات مصر سابقه دموکراسی این کشور را به رخ مبارک می کشند و می نویسند پارلمان مصر در سال ۱۸۶۶ تأسیس و از دهه ۱۹۲۰ تا کودتای سال ۱۹۵۲ که منجر به روی کار آمدن «جمال عبدالناصر» شد، ادامه یافت.
آینده مصر برای همه بسیار مهم و حیاتی است. واشنگتن، قاهره را کانون سیاست منطقه ای خویش قرار داده است. همچنان که آینده این کشور برای جهان عرب نیز مهم است، چون هر اتفاقی که در قاهره پایتخت فرهنگی - ژئوپولتیکی منطقه بیفتد، مطمئناً بر سایر کشورهای عرب نیز اثر می گذارد. هر تغییری در مصر، منادی اتفاقاتی است که در جهان عرب خواهد افتاد.
آمریکا و شرکای غربی مصر اکنون با مشاهده این موج تغییرات تلاش می کنند که مبارک را به اصلاحات کنترل شده راضی کنند، اما او هر بار با ایفای یکی از نقش های طلایی خود در حوادثی مانند سازش خاورمیانه، طرح اصلاحات را به تأخیر انداخته است. آمریکا به تازگی نیز از مصر خواسته است تا اصلاحات سیاسی را در دستور کار قرار دهد حتی برخی گفته اند دیدار خانم رایس احتمالاً بر فشار سیاسی در این جهت افزوده است. اما واقعیت این است که واشنگتن به دلیل تمرکز روی پروژه سازش، برای تغییر در قاهره چندان فشار وارد نمی کند، چنان که یک عضو شورای روابط خارجی ایالات متحده می گوید «ما هیچ چیز را از مصر مطالبه نمی کنیم. ما تنها از آنها انتظار همکاری در زمینه موضوعات اطلاعاتی و امنیتی داریم. اما هیچ چیز دیگری را از آنها نمی خواهیم، حتی در مورد بخشی از میلیارد ها دلاری که در آنجا خرج کرده ایم نیز از آنها سؤالی نمی کنیم. فشار دیپلماسی عمومی نتایج چندان خوب و مفیدی دربر نخواهد داشت.»
این بار نیز به نظر می آید که مبارک تقاضا یا فشارهای آمریکا برای امتیاز دادن قاهره به مخالفانش را به پروژه جدید سازش گره بزند. نشانه بارز آن، سخن اخیر رهبری مصر است که به صراحت اعلام کرد همه تلاش های خویش را برای موفقیت کنفرانس پائیزه به کار خواهد بست.

منبع : روزنامه ایران