بی‌ پناهی کودکان در مقابل آزار

کودک آزاری به عنوان یک معضل اجتماعی از سابقه طولانی در جوامع مختلف برخوردار است. به طور مثال کشتن فرزندان پسر توسط فرعون و زنده به گور کردن دختران تا قبل از اسلام را می‌توان از نمونه‌های بارز کودک‌آزاری در جوامع گذشته به شمار آورد.‌
در ایران مسئله کودک‌آزاری به عنوان یک بحران رو به افزایش، نیاز به توجه شایانی دارد ولی متاسفانه تاکنون تعریف درستی از کودک و کودک‌آزاری در مجموعه قوانین ما ارائه نشده است و همین امر یکی از علل پنهان ماندن و مشخص نشدن موارد بسیاری از کودک‌آزاری‌ها و عدم اعمال صحیح مجازات بر کودک‌آزارها است.
به نظر اندیشمندان، روشن شدن اذهان و ارتقای حساسیت مردم نسبت به کودک‌آزاری و آشنایی کودکان با حقوق خود، یکی از موثرترین اقداماتی است که می‌تواند برای رفع این مشکل به کار بست.
ماده یک پیمان نامه حقوق کودک، کودک را چنین تعریف می‌کند<منظور از کودک، هر انسان دارای کمتر از ۱۸ سال سن است.>
این در حالی است که در قوانین کشور ما کودک ۹ساله دختر و ۱۵ ساله پسر از سن کودکی خارج شده و به عبارتی یک انسان بالغ محسوب می‌شوند و حتی می‌تواند تشکیل خانواده داده و زندگی زناشویی را آغاز نماید در حالی که همین دختر و پسر گاهی تا سن ۱۸ سالگی از برخی حقوق اجتماعی محروم بوده و بدون اخذ گواهی رشد، حق دخل و تصرف در اموال خود را ندارد. همانطور که مشهود است در قوانین جاری در خصوص تعریف کودک تناقض‌گویی‌های جدی وجود دارد.
طبق قانون دادگاه خانواده ایالت نیویورک مصوب سال ۱۹۷۶ کودک‌آزاری یعنی شرایطی که موجب می شود والدین یا سایر افرادی که به طور قانونی مسئولیت تامین سلامت و رفاه یک کودک زیر ۱۸ سال را برعهده دارند، یا خود اقدام به کودک‌آزاری کنند یا به دیگران اجازه دهند کودک را مورد آزار و اذیت قرار دهند.
یونیسف نیز سوءرفتار یا رفتار نادرست با کودکان را کودک‌آزاری معرفی می‌کند.
همانطور که در قوانین ما تعریف دقیقی از کودک ارائه نشده است، کودک آزاری نیز به عنوان جرمی مستقل، فاقد وصف مجرمانه بوده و همچنان مشمول مجازاتهای باب قصاص و دیات قانون مجازات اسلامی می‌شود و حتی بدتر از آن در خصوص اطفال با تخصیص بند یک ماده ۵۹ قانون مجازات اسلامی روبرو می‌شویم، در این ماده ضرب و شتم اطفال به بهانه حق تأدیب و حفاظت والدین، موجه تلقی می‌شود.
بند یک ماده ۵۹ چنین بیان می‌دارد: اقدامات والدین و اولیاء قانونی و سرپرستان صغار و محجورین که به منظور تأدیب یا حفاظت از آنها انجام می‌شود، مشروط به اینکه در حد متعارف، تأدیب و حفاظت باشد، جرم محسوب نمی‌شود.
بعضی معتقدند عبارت (در حد متعارف) در این ماده می‌تواند راهگشا باشد اما نظر بیشتر حقوقدانان بر این است که این عبارت گنگ و فاقد هرگونه تعریفی در قانون است و نه تنها مشکلی را حل نمی‌کند بلکه راه را برای اعمال سلیقه‌های مختلف قضات و کارشناسان بازمی گذارد. این در حالی است که در خصوص نحوه نگارش قوانین نیز یک اصل مسلم وجود دارد مبنی بر اینکه نگارنده حق استفاده از الفاظ و عباراتی را ندارد که چندین معنا از آن‌ها مستفاد می‌گردد که متاسفانه در نگارش این ماده رعایت نشده است.
به تازگی در کنار کودک آزاری نام انجمنی نیز شنیده می‌شود <انجمن حمایت از حقوق کودکان> که به همت گروهی از مربیان، معلمان، نویسندگان، هنرمندان، حقوقدانان و متخصصان تعلیم و تربیت با هدف بهتر کردن زندگی کودکان از آذرماه ۱۳۷۳ فعالیت خود را آغاز کرده است، این انجمن مستقل و غیر دولتی است.
چگونگی کار این انجمن به این شکل است که بعد از مطلع شدن از مشخصات کودکان آزار دیده که معمولاً از طریق تلفن‌های ناشناس و از سوی همسایه‌ها و یا فامیل‌های دور و نزدیک مطرح می‌شود، وارد عمل می‌شوند ولی متاسفانه به خاطر عدم آشنایی مردم با این انجمن و نبود حمایت قانونی از آن، خانواده‌ها همکاری لازم را نداشته و برای رسیدگی به موارد کودک آزاری ارجاع شده، به روش غیر مستقیم و از طریق مدارس و معلمان کودکان آزار دیده و یا بستگان درجه دوم کودک و مشاوره‌ها، انجمن وارد عمل می‌شود.
نکته‌ای که گفتن آن ضروری به نظر می‌رسد این است که این انجمن در تمام موارد، والدین آزارگر را مورد شماتت و سرزنش قرار نمی‌دهد چون معتقد است والدین آزارگر معمولاً دارای خانواده‌های نابسامان و آشفتگی‌های عاطفی، روانی، اقتصادی و فرهنگی هستند و خود اغلب در گذشته از قربانیان کودک‌آزاری بوده و یا دارای عقده‌های روانی و عاطفی هستند و قبل از اینکه مجرم باشند، بیمارند.
البته باید اضافه کرد به علت اینکه این دسته از جرایم در چهارچوب خانه‌ها پنهان هستند و گاهی اشکال نامحسوسی دارند مثل بی‌توجهی عاطفی والدین و حبس و شکنجه روانی و ... کار این انجمن روند کندی دارد و موارد موفقیت نیز نسبی است.

فرزانه هرویان

منبع : وزارت آموزش و پرورش ایران