ضرورت صورت‌برداری ازدرآمد و مخارج

تقسیم بودجه خانواده بر پایه میزان درآمد و مخارج زندگی اغلب در میان قشرهای مختلف خانواده‌ها از درجه اهمیت متفاوتی برخوردار است.
به‌طور مثال، خانواده‌ای که همه افراد آن و یا اکثر آنها شاغل هستند و یا به نوعی با آمار و ارقام ۳۶۳۷۴۵۸۳۲سروکار دارند نسبت به خانواده‌ای که تنها یکی از اعضاء آن شاغل است، بیشتر به بودجه و میزان درآمد و مخارج خود اهمیت می‌دهند.
بی‌شک باید گفت که بدون در نظر گرفتن نظام تقسیم بودجه در خانواده، گاهی اوقات هزینه‌های زندگی از درآمد خانواده تجاوز کرده و اهداف بلند مدت و کوتاه مدت مالی خانواده را به‌خطر می‌اندازد، لذا مدیریت و برنامه‌ریزی هزینه‌های خانواده و همچنین الگوهای صحیح برای مخارج زندگی در راستای اهداف همه جانبه خانواده نه تنها از مصرف بی‌رویه و مخارج غیر ضروری جلوگیری می‌کند بلکه تا حدود زیادی به پس انداز کردن برای آینده نیز کمک می‌کند.
از سوی دیگر، این امر سبب می‌شود که دید و احاطه گسترده‌تری روی جنبه‌های مالی که یکی از فاکتورهای مهم زندگی خانوادگی است، داشته باشید.
از دیگر عوامل مؤثر برتقسیم بودجه خانواده می‌توان به سطح فرهنگ خانواده، میزان تحصیلات افراد خانواده، آرزوها و خواسته‌های آنها اشاره کرد. متأسفانه برخی از خانواده‌ها بندرت هزینه‌های واقعی زندگی خود را با میزان درآمدشان می‌سنجند و فقط وقتی به سراغ این سنجش می‌روند که دچار بحران و عدم تعادل در میزان درآمد و هزینه شده باشند.
● تقسیم‌بندی بودجه خانواده
تقسیم‌بندی بودجه برای هزینه‌های زندگی یک خانواده پایه و بنیان مدیریت و برنامه‌ریزی دقیق مالی است. رسیدگی به این امر به شما مجال می‌دهد که با حوصله و دقت بیشتری به مخارج و هزینه‌های غیر ضروری خود توجه کنید و ضمناً دریابید که کجا و در چه مواردی هزینه‌های شما از آنچه فکر می‌کردید بیشتر و یا کمتر شده‌اند.
● اهداف خانواده و استاندارد زندگی
پس از اینکه بودجه و نقدینگی سبد خانواده خود را افزایش دهید ابتدا بایستی اهداف شغلی و خانوادگی، استانداردها و همچنین الگوها و سلایق اعضاء خانواده خود را تعیین کنید.
این نکته حائز اهمیت است که اگر همه اعضاء یک خانواده عملکردی هم هدف داشته و در راستای تلاشی هم سو و جهت گام بردارند می‌توان مراحل رسیدن به اهداف را برنامه‌ریزی کرد. به‌طوری‌که این اهداف در واقع بازتابی از سطح آگاهی و میزان درک تک‌تک افراد خانواده باشد.
گفتگوی دوستانه بر پایه آزادی عقیده و بیان در بین اعضاء یک خانواده یکی از مراحل مهم برای رسیدن به این هدف است. هنگامی‌که می‌خواهید اهداف خانواده خود را تعیین کنید صرفاً تا جائی‌که ممکن است واقع بین باشید و کلیه منابع مالی خانواده را لحاظ کنید.
چنانچه اهدافی دور از واقعیت و دست نیافتنی در سرداشته باشید باید آنها را با توجه به امکانات موجود تعدیل کرده و یا با توجه به منابع مالی موجود تغییر دهید.
هدف‌های مالی خانواده به‌طور کلی به ۲ بخش تقسیم می‌کردند:
۱) اهداف کوتاه مدت
اهداف کوتاه مدت، آن بخش از اهداف هستند که طی سال جاری و یا حداکثر سال آینده قصد دارید به آنها دست یابید مثل خرید و یا تعویض لوازم منزل مانند ماشین لباسشوئی و مبلمان.
۲) اهداف بلند مدت
اهداف بلند مدت هدف‌هائی هستند که امیدوارید طی سال‌های آینده تحقق یابند که عمدتاً مستلزم توان مالی قابل توجهی هستند همانند پس‌انداز برای آینده فرزندان، پس‌انداز برای دوران بازنشستگی و غیره.
استاندارد زندگی اساساً به درک و میزان آگاهی هرخانواده بستگی دارد، چون گاهی اوقات آنچه که یک فرد یک خانواده آنرا ولخرجی و یا اسراف تلقی می‌کنند در نظر فرد و یا خانواده دیگر یک امر عادی و حتی اقتصادی قلمداد می‌شود. بنابراین، خواسته‌های معقول خانواده چیزی است که اکنون می‌خواهید و یا اهدافی هستند که با تلاش و کوشش می‌خواهید در سال‌های پیش رو به آنها برسید. به‌طور نمونه آیا دوست دارید با اتومبیل لوکس و گران قیمت رانندگی کنید یا به اتومبیلی معمولی بسنده می‌کنید؟ آیا می‌خواهید در خانه‌ای اشرافی زندگی کنید یا یک آپارتمان کوچک و معمولی را ترجیح می‌دهید؟ چند وقت یکبار به رستوران می‌روید، دوبار در هفته یا ماهی یکبار؟
اینها نمونه سوالاتی هستند که در تعیین سطح استاندارد زندگی، می‌بایست پاسخ دهید.
● یادداشت‌برداری از هزینه‌های خانواده
بهترین روش برای افزایش صحیح و دقیق بودجه خانواده این است که نسبت به درآمد و مخارج و هزینه‌های جاری و گذشته خود، آگاهی کامل داشته باشید. لذا چنانچه صورت‌برداری دقیقی از مخارج خود نداشته باشید افزایش بودجه و نیز مدیریت آن امری مشکل و یا حتی محال خواهد بود.
برای دستیابی به هدف فوق می‌توان یک گزینه و یا تلفیقی از دو مورد زیر را پیاده کنید:
۱) مبلغی که از حساب بانکی برای پرداخت هزینه‌های ماهیانه زندگی بیرون می‌کشید را یادداشت کنید.
۲) از درآمدهای جانبی که برای پرداخت همه یا بخشی از هزینه‌های خانواده استفاده می‌کنید، فهرست‌برداری کنید.
در هر حالت از موارد فوق می‌توانید گزارش بانکی و یا ته چک حقوقی خود را بررسی کنید تا بفهمید چه مبلغی برای کل هزینه ماهانه خانواده خود خرج کرده‌اید.
پس از اینکه مبلغ کل موجودی را مشخص کردید فهرست یا لیستی از جزء جزء مخارج ثابت و مشخص هر ماهه خود تهیه کنید مانند هزینه فرزندان، پرداخت اقساط اتومبیل، اقساط خانه یا اجاره خانه، انواع بیمه‌های شخصی، درمانی، عمر و دیگر هزینه‌های قطعی.
سپس جمع مبلغ بدست آمده را از مبلغ کل هزینه خانواده کم کنید. مبلغ بدست آمده مربوط به آن بخش از هزینه‌ها خواهد بود که ماه به ماه متغیر هستند، شامل هزینه خواروبار و مواد غذائی، هزینه پوشاک، قبوض آب و برق و گاز و تلفن، تفریح و مسافرت، تعمیرات منزل، سوخت و بنزین اتومبیل.
سپس بارجوع به حافظه خود، دسته چک و یا هر یادداشتی که از هزینه‌های خود دارید مبلغ باقیمانده را بین هزینه‌های متغیر ماهیانه تقسیم کنید. ابتدا با هزینه‌هائی مثل مسافرت، تعمیرات خانه و مراقبت‌های پزشکی که نسبت به سایر هزینه‌ها کمتر اتفاق می‌افتند، شروع کنید. برای سایر هزینه‌های خانواده بایستی با دقت سبک و سنگین کرده و خود مبلغی را تعیین کنید.
سعی کنید حتماً مبلغی را که برای هزینه‌ها و مخارج خانه و خانواده در نظر گرفته‌اید را به‌خاطر بسپارید و یا یادداشت کنید، چون گاهی اوقات این مبلغ در عوض برای مصارفی دیگری غیر از آنچه در نظر داشتید خرج می‌شود ودر نهایت هزینه زندگیتان بیش از حد معمول برآورد می‌شود.
● افزایش بودجه خانواده
از آنجائی که داشتن لیست دقیق مخارج زندگی، شما را نسبت به الگوهای مصرفی گذشته آگاه می‌سازد قطعاً تقسیم‌بندی بودجه آسانتر خواهد شد.
خواه بودجه خود را بر پایه هزینه‌ەای تقریبی گذشته و یا بر مبنای هزینه‌های واقعی پایه‌ریزی کنید، این نکته را بایستی به یاد داشته باشید که سبک زندگی، اهداف و استانداردهای شما می‌تواند همان راهی باشد که برای آینده زندگی خود در نظر گرفته‌اید.
لذا می‌توانید بودجه خود را ماهانه و یا سالیانه در نظر بگیرید. حتی‌المقدور روشی را به‌کار ببرید که مطابقت بیشتری با شرایط زندگی شما دارد، یعنی چنانچه درآمد شما ثابت نیست و ماه به ماه در نوسان است از سیستم بودجه‌ای ماهانه و اگر درآمدی ثابت دارید بودجه‌بندی سالانه را در نظر بگیرید.
● بودجه درآمدی
برای شروع، فهرستی از کلیه منابع مالی موجود و درآمدهای تقریبی که گمان می‌کنید طی سال خواهید داشت تهیه کنید. این لیست شامل حقوق، درآمد حاصل از سود سرمایه‌گذاری، درآمد اجاره خانه، سود سهام و غیره است.
● بودجه هزینه‌ای
از آنجائی که انواع بسیار متنوعی از هزینه و مخارج در زندگی وجود دارد، مقوله‌هائی را برگزینید که در زندگی روزمره برای شما و خانواده معنی می‌دهد و یا به عبارت ساده‌تر از اقلامی که در لیست هزینه‌های خود یادداشت کرده‌اید استفاده کنید.
مرحله بعد، تقسیم‌بندی بودجه برای هر هزینه‌ای است که در واقع نشانگر اهداف، سبک زندگی و استاندارد زندگی می‌باشد که شما برنامه‌ریزی کرده‌اید. این تقسیم‌بندی را تا آنجا که ممکن است ساده انجام دهید و از تقسیم‌بندی‌های پیچیده و کسالت‌آور دوری کنید. سپس بعد از مدتی تمرین، با مروری بر فهرست‌های ۱۲ ماهه گذشته می‌توانید مصارف و مخارخ خود را تصحیح کنید.
● کسر بودجه یا مازاد بودجه
پله بعد، بدست آوردن مجموع هزینه‌های ثابت و متغیر و سپس کم کردن این رقم از کل درآمد است.
با این روش برای شما مشخص می‌شود که در ماه با مازاد بودجه مواجه شده‌اید یا با کسر بودجه.
چنانچه مازاد بودجه داشتید می‌توانید موارد زیر را اعمال نمائید:
مطمئن شوید که تک‌تک هزینه شما کم برآورد نشده و یا درآمد شما از آنچه واقعیت است بیشتر نبوده است.
بخشی از این مازاد بودجه را به بدهی‌های خود اختصاص دهید.
▪ می‌توانید این مازاد را پس‌انداز کنید.
▪ می‌توانید سطح استاندارد زندگی و یا اهداف و آرزوهای خانواده را افزایش دهید.
اما به‌راستی اولین تجربه در تقسیم‌بندی بودجه متأسفانه اکثراً با کسر بودجه مواجه می‌شود.
مراحل زیر به شما می‌آموزد که چگونه کسر بودجه را تا حدی کاهش دهید:
▪ اطمینان یابید که هیچ‌کدام از هزینه‌های شما اغراق‌آمیز نبوده و یا منبع درآمدی از قلم نیفتاده است.
▪ اهداف خانواده و استانداردهای زندگی خود را دوباره مورد ارزیابی قرار دهید، چرا که شاید مجبور شوید برخی از آنها را کاهش دهید.
▪ چنانچه می‌توانید، برخی از هزینه‌های خود را کاهش دهید به‌طوری‌که اهداف و استانداردهای زندگی شما حفظ شود.
▪ چنانچه به منابع مالی دیگر یا درآمد بیشتر دسترسی دارید، آنها را جستجو کنید و خود را با امکاناتی که دارید متقاعد سازید.
در خاتمه باید بگوییم اگر سیستم تقسیم بودجه را نوعی چالش و مبارزه تلقی کنیم، بودجه‌بندی امری جالب و مهیج می‌شود. همچنین این نکته را نباید فراموش کرد که رسیدن به موفقیت‌های مالی و دستیابی به سودهای اقتصادی در مرحله اول در گرو پیاده کردن نظام گفته شده به روشی صحیح و متعادل در خانواده است که با یک یا دو بار میسر نخواهد بود بلکه نیازمند مداومت و پیگیری اهداف مالی است.
برای تحقق هدف‌هائی که در سر دارید بایستی کنترل دقیقی روی مخارج و هزینه‌های خود داشته باشید و در ماه یکی دو با رمخارج را با بودجه درآمدی خود مطابقت نمائید.
برای اینکه این کار تبدل به امری سخت و کسالت‌آور نشود از ذکر جزئیات اضافی پرهیز کنید، چون یادداشت برداری هزینه‌ها و مدیریت بودجه خانواده، مسیری طولانی است که نتایج آن منجر به افزودن توان مالی شما در آینده خواهد شد.

لیلا فاضل

منبع : ماهنامه اقتصاد خانواده