دید شبانه

دید کافی برای ایمنی پرواز حیاتی است و ما برای تشخیص و تعیین فاصله‌ی اشیای دیگر مثل هواپیما، ساختمانها و پرندگان به آن نیازداریم. به علاوه دید خوب جهت درک جزئیات شکل، رنگ و خواندن نقشه و جدول پروازی ضروری است. عملکرد دید شب Night Vision با دید در روز تفاوت دارد. برای دید شب مؤثر مهارت و دانش کافی مورد نیازاست.
داخلی‌ترین و حساس‌ترین بخش چشم، شبکیه است. بخشی در شبکیه که حداکثر حساسیت به نور در آن وجود دارد Fovea یا لکه زرد نام دارد . عملکرد این بخش در نور متوسط و شدید به خوبی انجام می‌شود ولی در نور کم مانند نور شب کاهش می‌یابد.
بخش محیطی peripheral شبکیه مسوول درک نورهایی با شدت کم است. میزان نوری که توسط این بخش درک می‌شود یک هزارم نوری است که جهت درک نقطه‌ی‌ زرد مورد نیاز است.
بسیاری از خلبانان از ناپدید شدن ناگهانی شئی در شب زمانی که مستقیماً به آن می‌نگرند شکایت دارند. واقعیت این است که آنها به جای دید تطابق یافته با تاریکی که در اطراف شبکیه درک می‌شود به دید مرکزی روز روی می‌آورند که قادر به رؤیت شئی در نور کم نیست.
بخش دیگری از شبکیه، نقطه‌ی کور یا blind spot است که محل ورود عصب بینایی است و به هیچ شکل قادر به دیدن نیست ولی دیدن شئی در خارج از مرز با حدود ۱۵ درجه انحراف ممکن است نقصان دید در این منطقه راجبران کند.
وجود ویتامین A برای انجام پروسه‌ی فتوشیمیایی ضروری است.
پروسه‌ی تطابق با تاریکی در عرض ۲۰ تا ۳۰ دقیقه به اوج خود می‌رسد ولی به سرعت با تابش نور شدید از بین می‌رود.
هیپوکسی (کاهش اکسیژن خون) نیز باعث کاهش درک نور به خصوص در نورهای ضعیف می‌شود. این حالت در ارتفاعات بالا (مثل کاهش فشار طبیعی کابین) رخ می‌دهد. هیپوکسی به دنبال سیگار کشیدن به علت کاهش ظرفیت حمل اکسیژن توسط خون نیز ایجاد می‌شود.
خستگی همراه با Jet Lag (به هم خوردن سیکل داخلی و بیولوژیک بدن در مسافرت‌های طولانی) نیز باعث کاهش دید شب می‌شود. این اختلال ناشی از تغییرات هورمونی یا کاهش توانایی عضلات چشم برای تطابق است.
● قبل ازشروع پرواز درشب توجه به نکات زیر ضروری است:
▪ تطابق با تاریکی را قبل از شروع پرواز با کاهش ویا حذف نورهای غیر ضروری کابین آغازکنید.
▪ عینک و شیشه‌‌ی جلو و اطراف خود را تمیز کنید.
▪ به اطراف خود با زاویه‌ی ۱۵ درجه نگاه کنید.
▪ اگر نور شدید اجتناب ناپذیر است یکی از چشم‌های خود را موقتاً ببندید و در مواقع کاهش ارتفاع کابین از اکسیژن استفاده کنید.
▪ با ترک سیگار خطر هیپوکسی و کاهش دید را به حداقل برسانید.
رعایت نکات فوق‌الذکر باعث افزایش سطح ایمنی پرواز و کمک به اصلاح دید در شب می‌کند.


دکتر زهرا صالحیان

منبع : هفته نامه پزشکی سلامت