سخت جانی یک ارکستر

اركستر موسیقی ملل، كه مهرماه گذشته وپس از گذشت یك قرن نخستین سرود ملی ایران را در تالار وحدت اجرا كرده بود، به جهت اقبال علاقه مندان موسیقی و نخبگان این هنر قرار است دی ماه آینده نیز این برنامه را در تالار وحدت اجرا كند.پیمان سلطانی رهبر اركستر ملل كه با تلاش و پی گیری مثالزدنی خود این اركستر ۸۰ نفره را گرد آورده است، در گفت و گو با بی. بی. سی گفت كه علاوه بر اجرای نخستین سرود ملی ایران، سرود دلفی را كه ساخت آن به چند صد سال قبل از میلاد می رسد، نیز اجرا خواهند كرد.به گفته سلطانی، نت این سرود از روی سنگ نبشته ها به دست آمده است و اجرای اركستر ملل از این كار نخستین اجرای جهانی این سرود به شمار می آید.آنها در این اجرا از برخی از سازهای باستانی همانند كرمیل، مارنای و نقاره در ساختار و سازبندی اركستر استفاده كرده اند.نخستین سرود ملی ایران را مسیو لومر به عنوان هدیه و برای ورود مظفرالدین شاه به پاریس ساخت و آن را با پیانو اجرا كرد.
این سرود كه بسیار مورد پسند شاه قاجار قرار گرفته بود، به توصیه وی قرار بود به عنوان سرود ملی در مراسم های مختلف اجرا شود، اما با مرگ شاه قاجار این كار به فراموشی سپرده می شود و سرود ملی نیز می ماند تابه امروز كه اركستر ملل آن را درتالار وحدت بر روی شعری از بیژن ترقی اجرا كرد.
تفاوتهای این اجرا با اجرای صد سال گذشته مسیو لومر در اضافه كردن اورتوری به ابتدای سرود و نیز گذاشتن اپیزودی به وسط قطعه و نیز كدایی( تكمیل كننده جملات مبتدا و خبر موسیقایی) به انتهای سرود است.سلطانی برای شعر این سرود ابتدابه نزد هوشنگ ابتهاج (سایه) و سپس به نزد سیمین بهبهانی می رود كه اولی به دلیل طولانی شدن مدت سرودن و دومی به جهت بیماری ترانه سرود را به موقع نمی رسانند كه در نهایت بیژن ترقی ترانه سرود را می سراید.اركستر ملل ابتدا قرار بود نخستین اركستری باشد كه در اماكن فرهنگی و تاریخی ایران به اجرای برنامه می پردازد.بر همین بنیان، در سال گذشته توافقاتی با مسئولین وقت سازمان میراث فرهنگی برای این كار انجام شد، اما تغییر و تحولات انجام شده در زمان انتخابات و آمدن مسئولان تازه ای برای این سازمان، تمامی برنامه های گروه را برهم زد؛ به نحوی كه پیمان سلطانی می گوید چند روز مانده به اجرای اركستر در تخت جمشید، سازمان میراث فرهنگی مخالفت خود را با اجرای این اركستر اعلام و وی مجبور می شود در تالار وحدت به اجرای برنامه بپردازد.به گفته سلطانی به دلیل انجام نشدن تعهدات سازمان میراث فرهنگی وی ناچار شد تنها از نوازندگان اركستر ارمنستان برای همكاری با گروه دعوت كند و از دعوت از نوازندگان كشورهای تاجیكستان، آذربایجان، اتریش و فرانسه به دلیل نبود بودجه منصرف شود.این اركستر در دهه دوم مهرماه در تالار وحدت به اجرای برنامه پرداخت.حضور چهره های شناخته شده ای چون بهمن رجبی (نوازنده صاحب سبك و پیشكسوت تمبك )، كیوان ساكت (نوازنده تار و آهنگساز) و نیز سالار عقیلی (خواننده اركستر ملی) به كار وجهه ای حرفه ای تر نیز بخشید.آهنگسازی تمامی قطعات برعهده سیاوش بیضایی بود كه توانست با تلفیقی از سازهای ایرانی و نیز سازهای كشورهای مختلف، اركستراسیون و سازبندی تازه ای را در معرض قضاوت نخبگان و نیز علاقه مندان موسیقی قرار دهد كه چنین تركیبی تاكنون در موسیقی اركسترال ایرانی تجربه نشده بود.به گفته سلطانی برخی از سازهای ایرانی در این اجرا تغییراتی در پرده بندی و نیز ساخت پیداكردند تا پتانسیل آنها در برابر سازهای غربی اندكی رو به فزونی گیرد.
حضور شجریان و منوچهر صهبایی
در سر تمرینات اركستر
اجرای خوب اركستر ملل با واكنش برخی از موزیسین ها نیز روبرو شد، برخلاف برخی از موسیقی دانها كه دربرابر این اركستر در موضع سكوت قرار گرفتند، برخی دیگر از موزیسینها به تمجید از اجرا پرداختند.
البته پیش از اجرا و در زمان تمرین محمد رضا شجریان نیز از تمرینات اركستر دیدن كرد و حتی توافقات اولیه برای اجرا در تخت جمشید با شجریان به انجام رسید، اما به نظر می رسد با توجه به تردید استاد شجریان برای دادن این مكان (كه بعد ها نیز این تردید به یقین تبدیل شد ) به اركستر، طبیعی بود كه وی از همكاری با گروه سرباز زند و تنها به رهبر اركستر ملل وعده دهد كه در اجرای فرانسه می تواند گروه را همراهی كند.
لوریس چكناوریان و نیز منوچهر صهبایی دورهبر اركستر معروف به تمجید از كار اركستر پرداختند منوچهر صهبایی هم كه از این اجرا درهنگام تمرین دیدن كرده بود گفت: متاسفانه من نتوانستم كنسرت اركستر ملل را از نزدیك ببینم اما در همان ابتدای تمرینات و فعالیت این اركستر كار را از نزدیك دیدم.بسیار فعال بودند و همگی زحمت زیادی می كشیدند.آنچه كه به نظر من از نتیجه دیدار در یك جلسه درباره این اركستر می رسد این است كه در تركیب سازی آن از سازهای زهی اروپایی، سازهای سنتی ایرانی، سازهای بادی، كوبه ای و... در كنار هم توانسته بودند یك اختلاط را ایجاد كنند، بسیار خاص و متفاوت بود آن هم برای اجرای آثار غیر ایرانی كه كار مثبتی در حوزه موسیقی در ایران به حساب می آید و چه خوب شده بود كه اغلب نوازندگان را از دانشجویان هنرستان و دانشگاه در كنار هم نشانده بودند. اهالی این اركستر نوع خاصی از موسیقی را ایجاد می كردند كه در جایگاه خودش نو هم بود.مجموع كار خوب و در عین حال پر زحمت بود و رهبر اركستر آقای سلطانی هم زحمت زیادی می كشیدند به خصوص كه این اركستر تركیب غیر متعارفی هم داشت و به همین دلیل صدای اركستر لحنی جدید به خود گرفته بود، طبعا نوع برخورد رهبر هم با چنین اركستری متفاوت خواهد بود.پیشنهاد می كنم این اركستر كه در بخشهایی مانند اركسترهای قدیم آقای وزیری صدا می دهد، بتواند آثار قدیمی و رپرتوار موجود آن دوره را هم اجرا كند، البته اگر روزی از خود من برای رهبری چنین اركستری دعوت شود من هم چنین رپرتواری را برای اجرا انتخاب می كنم.
چكناوریان و تمجید از اجرا ی اركستر ملل
چكناوریان كه از اجرای گروه در تالار وحدت دیدن كرده بود درباره این اجرا گفت: من متوجه شدم كه این اركستر حدود دو ماه تمرین داشته، حتی به خودشان هم گفتم كه تصور نمی كردم كه در این مدت بسیار كوتاه كار به این كیفیت رسیده باشد و این به هر حال یك زحمت جمعی بوده و به خصوص كه بار مسئولیت این زحمات بر دوش رهبر یك اركستر است.
انتخاب قطعات و تنظیم آنها هم برایم بسیار جالب بود.
كلاً اركستر شروع خوبی داشت و امیدوارم كه ادامه دهند.
وی به قرار دادن ساز تمبك در تركیب اثری از موتسارت اشاره كرد و گفت: تركیب اركسترال و اركستراسیون هم به خصوص برای اجرای آثار كلاسیك جهانی برایم بسیار تازگی داشت.اجرای اثر موتسارت با تمبك خیلی تازه و بكر بود، آقای رجبی هم بسیار قوی اجرا كردند.به هر حال، نتیجه كار نشان می داد كه اركستر به سرانجام خوبی رسیده و آقای سلطانی هم خوب رهبری كردند.همیشه شروع مهم است و اركستر ملل هم خوب شروع كرد اما مهمتر از آن ادامه كار است كه امیدوارم ادامه دهند و كیفیت را هم ارتقا دهند.مردم هم كه خوب استقبال كردند.آقای بیضایی، رجبی، ساكت و عقیلی هم حضور محكم و خوبی داشتند. به هر حال، اركستر جوان است و جای كار بسیار دارد كه این را اهالی خود اركستر بهتر از هركسی می دانند.
اجرای خوب و محكم این اركستر سبب شد تا برخی از كشورها از این اركستر برای اجرای برنامه دعوت كنند كه به گفته سلطانی رایزنی هایی برای سفر به قطر، میلان و پاریس انجام شده است و اركستر سمفونیك استامبول هم پیشنهاد داده است كه اجرایی مشترك با اركستر ملل داشته باشد.اركستر ملل قرار است از ۱۰ روز دیگر تمرینات تازه خود را برای حضوری جدی تر در عرصه موسیقی اركسترال آغاز كند.
ابوالحسن مختاباد

منبع : روزنامه همشهری