هیچ خواهنده از این در نرود بی مقصود

«تجلی جلال و جمال» عنوان كتابی است تألیف محمود شاهرخی(جذبه) كه به تازگی توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده است. این مجموعه وجوه شخصیتی امام حسین علیه السلام را با زبانی شیرین و دلنشین، همراه با اشعاری از نویسنده بیان می دارد.
محمود شاهرخی در سال ۱۳۰۶ در شهر بم متولد شد، پس از دوره دبیرستان تحصیلات حوزوی را ادامه داد. بعدها با سید محمد مجذوب ،عارف ربانی دیدار كرد و شیفته صفا و معنویت آن پیر شد. پس از این دیدار برای ادامه تحصیل به مدرسه خانه یزد رفت و تخلص «جذبه» را انتخاب كرد. سپس به نجف رفت و در مدرسه كبرای آخوند خراسانی به ادامه تحصیل پرداخت، اما در اثر بیماری به ایران بازگشت و از این زمان از كسوت روحانیت بیرون آمد. پس از پیروزی انقلاب در صدا و سیما مشغول به فعالیت شد و... از ایشان آثار متعددی از نظم و نثر چاپ و منتشر شده است، از جمله: مجموعه «در غبار كاروان» ، «خلوتگاه عشق» ، «نسیم وصل» ، «ز اشك پرس حكایت» ، «مجموعه ادبیات معاصر» و...
●جناب آقای شاهرخی بفرمایید چگونه تصمیم گرفتید تجلی جلال و جمال را بنویسید؟
- نهضت قیام امام حسین(ع) در طول تاریخ بشر تا هم اكنون و بعد از این، از نظر جامعیت و از این نظر كه كار او صرفاً برای خدا بوده، بی مانند است. ایشان از چنان مرتبت و منزلتی برخوردارند كه هیچ سخنور و هنرمندی قادر نیست بتواند معانی و مضامین متعالی شخصیت شان را در لفظ و عبارت بگنجاند، و به قول مولانا:
گر بریزی بحر را در كوزه ای
چند گنجد قسمت یك روزه ای
در طول تاریخ كسانی بوده اند كه برای رسیدن به یك هدف و در راه یك آرمان، قیام كرده اند، اما خصوصیاتی كه ما در قیام امام حسین(ع) می بینیم، در هیچ كدام از این نهضت ها و هیچ جای تاریخ دیده نمی شود. علاوه بر این اصحاب، امام بزرگوار نیز از هر جهت متفاوت بوده و هر كدام گنجینه ای هستند برای نسل های بعد. همین خصائص باعث شده كه بی بضاعتی چون من و حتی سخنورانی كه در ستیغ سخن قرار دارند، از بیان فضائل آن حضرت اظهار عجز كنند، ولی در هر صورت به قول عطار:
عقلم هزار بار به روزی كند خموش
عشقم خموش می نكند یك نفس مرا
اگر عقل حكم كند كه در حد تو نیست راجع به او صحبت كنی ولی عشقی كه در وجود آدم هست سبب می شود كه به اندازه بضاعت اظهار اراده كند. همین مسئله باعث شد تا از عظمت سیمرغ كوه قاف عشق و آینه تجلی جمال مطلق سطری چند رقم زنم. با این حال مجموعه به پیشنهاد مسجد بلال صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، در مدت كوتاهی جمع آوری شد، بعد آن را به حوزه هنری دادم و انتشارات سوره مهر آن را به چاپ رساند كه امیدوارم مورد قبول حق واقع شود و ذخیره ای باشد برای آخرت.
● اگر امكان دارد كلیاتی در مورد كتاب بفرمایید؟
- كتاب از دوازده فصل تشكیل شده كه عبارتند از: «وصف رخساره خورشید» ، «ورای حد تقریر است» ، «فیض حضور» ، «كوكب هدایت» ، «تو خود چه آیتی» ، «آینه جلال» ، «كیمیای مراد» ، «با شاهد مقصود» ، «سفینه نجات» ، «بر آستان جانان» ، «ترك مراد» و «این شرح بی نهایت» كه در هر كدام از این سرفصل ها سعی شده به یكی از وجوه شخصیتی این امام بزرگوار پرداخته شود. هر چند می دانم این اقیانوس آن قدر بزرگ است كه كس ره به كرانه آن نبرد و توصیف جلوه رخ او از عهده چون منی بر نیاید، اما الحق كه «هیچ خواهنده از این در نرود بی مقصود» و او عنایت می كند و لطفش عام است:
خیال حوصله بحر می پزد هیهأت
چه هاست در سر این قطره محال اندیش
● آقای شاهرخی، در «ورای حد تقریر» و «فیض حضور» بیشتر به چه مسائلی پرداخته اید؟
- این فصل مربوط به بحث توحید است و آن این كه ذات باریتعالی حتی برای پیامبر كه عقل كل است ناشناخته است و ایشان خود می فرماید: ما عرفناك حق معرفتك، تا چه رسد به دیگران. از این رو هر گاه كوته نظران دچار حیران وسرگردانی می شوند و چون آن عظمت را برنمی تابند، طریق انكار می گیرند و اینجاست كه برگزیدگان حق و از جمله امام حسین(ع) در مواضع مختلف به بیان توحید و تحذیر حیرت زدگان می پردازند:
گر كسی وصف او ز من پرسد
بی دل از بی نشان چه گوید باز
عاشقان كشتگان معشوقند
بر نیاید ز كشتگان آواز
و در فیض حضور ابتدا اشاره ای داشته ام به «طریق عرفان» و این كه شناسایی آفریدگار یگانه را دو شیوه است: یكی استدلال و دیگری كشف و شهود. كه طریق دوم طریق ارباب معرفت و اولیا و انسان كامل است و حسین علیه السلام كه منبع معرفت است و عاشق و دلداده ذات حق. ایشان در دعای عرفه كه سرشار از معارف و حقایق است طریق ایصال به قرب حق را با والاترین بیان تبیین كرده است: كور باد چشمی كه تو را بر خویشتن مراقب نبیند و زیانمند باد تجارت بنده ای كه دوستی و عشق تو سرمایه او نباشد. معبودا فرمان داده ای كه به آثار صنع تو رجوع كنند، اما تو مرا با تجلی نور خود به سوی خویش بخوان تا با راهنمایی و بینش دل و بصیرت به پیشگاه تو بشتابم...
●در «آیینه جلال» كه بر روی كتاب نیز عنوان آن نقش بسته چه چیزی را مد نظر داشته اید؟
در این قسمت سعی كرده ام به شجاعت ایشان بپردازم:
تو خود چه لعبتی ای شهسوار شیرین كار
كه توسنی چون فلك رام تازیانه تست
شجاعت و دلیری فضیلتی است كه خداوند به اقتضای مشیت خود به برخی از افراد عطا می كند، اما شجاعتی ممدوح و پسندیده است كه با كرامت و سماحت و بزرگواری همراه و همگام باشد، زیرا چه بسیار افرادی كه از نظر جسمی شجاع، اما از فضائل انسانی عاری هستند. مثال روشن شجاعت ممدوح امام موحدان علی(ع) است و ماجرای آن پهلوان عرب و خدو انداختن او به سوی امام كه مولوی این ماجرا را به خوبی به تصویر كشیده است و حسین كه مظهر تمام نمای خصائل علوی بود در شجاعت چون پدر دلیر و صف شكن و در بزرگواری بسان او بی مانند بود. چنانچه هرگز در تمام عمر از سر هوی بر كسی خشم نگرفت و احدی را با دست و زبان نیازرد. واقعه عاشورا آینه تمام نمای این گفته است و در روایت است كه روزی در حضور ابن زیاد تنی چند گفتند ای امیر به اندازه زمانی كه یك شتر آب بخورد، كار حسین را به پایان رساندیم، حضرت زینب(ع) در پاسخ گفت: خاك بر دهانتان كه او چون شیر بر شما می تاخت و شما پلیدان از بیم تیغ او قرار را بر فرار ترجیح می دادید.
● آقای شاهرخی ،اشعار متن كتاب از خودتان است یا از شاعران دیگر نیز شعری آورده اید؟
- اشعار داخل متن اكثراً از خودم است كه از مجموعه خلوتگاه عشق انتخاب شده است؛ اما از شاعران دیگری چون مولانا، باباطاهر و به ویژه عمان سامانی نیز اشعاری در كتاب آمده است.
● به طور كلی در نگارش كتاب چه جنبه هایی از شخصیت حضرت مد نظرتان بوده است؟
- سعی كرده ام به مسائلی از قبیل هدایت و رهبری امام، بخشش و بزرگواری ایشان، مقوله امر به معروف و نهی از منكر، بحث ارتباط انسان با خدا (دوری انسان از اصل خود و نماز كه جلوه این نیاز است و اشاره به ارتباط آن حضرت با خداوند و نماز ایشان در صحرای كربلا)، رضای حق(كه افضل مقامات است و آن ترك مراد خویش است كه در طریقت عرفا رضا آخرین مقام است و امام حسین مظهر تمام نمای این مقام است) و.... بپردازم.
● فكر نمی كنید جای آن دارد به این مباحث بیشتر پرداخته شود؟
- بله. اما همان طور كه عرض كردم این مطالب با نهایت اختصار انتخاب شده و اگر عمری بود و توفیق الهی دستگیر، در نظر دارم آن را بسط و گسترش دهم.
● آقای شاهرخی اگر امكان دارد اشاره ای به آثار قبلی تان بفرمایید.
- مجموعه ای تحت عنوان «درسی كه از قرآن آموختم» كه قبل از انقلاب به چاپ رسیده، مجموعه «در غبار كاروان» (انتشارات كیهان)، «خلوتگاه عشق» (انتشارات سروش)، «نسیم وصل» (انتشارات الهدی)، «امام علی روح بی نهایت» (نشر همراه)، «ز اشك پرس حكایت» (نشر همراه)، «نماز نجوای عاشق» ، ترجمه «مشارق الانوار» از عربی به فارسی با مقدمه ای از سلمان هراتی، «گزیده ادبیات معاصر» ، «سیمای محمد(ص) در ادب پارسی» ، «سوگندنامه امام» (انتشارات سروش) و هشت كتاب كه با همكاری آقای مشفق كاشانی توسط انتشارات اسوه منتشر شده كه عبارتند از:
«آینه عصمت» راجع به زندگی حضرت زهرا(س)، «آینه آفتاب» درباره امام علی(ع)، «آینه بردباری» در خصوص زندگی امام حسن(ع)، «حماسه عاشورا» پرداختی به واقعه عاشورا و زندگی امام حسین(ع)، «آینه صبر» درباره حضرت زینب(س)، «آینه ایثار» راجع به حضرت ابوالفضل، «آینه رجاء» در مورد زندگی و فعالیت های سیاسی امام رضا(ع) و «آینه عفت» كه به زندگی حضرت معصومه(س) می پردازد.
● منابعی كه بیشترین استفاده را از آنها در نوشتن كتاب برده اید، بفرمایید.
- یكی از منابعی كه بیشترین بهره را از آن برده ام مجموعه ای است از سخنان امام حسین(ع) كه توسط «مهدی سهیلی» جمع آوری شده است، علاوه بر این از سفینه البحار، دعای عرفه و متون دیگری كه در دسترس بودند، استفاده كرده ام.
● در حال حاضر آثاری در دست تألیف یا انتشار دارید؟
- بله. كتاب «بر آستان نیاز» كه به تازگی توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده، همچنین كتاب دیگری با عنوان «شمیمی بر گلزار معرفت» كه در دست چاپ است و آمیزه ای است از نظم و نثر، «ترجیحات توحیدی» راجع به دوازده تن از بزرگان اهل معرفت در توحید است كه قسمت آخر آن مربوط به حضرت امام خمینی(ره) می باشد و «آخرین یادگار بر صحیفه روزگار» شعرهایی است كه تا حالا چاپ نشده و در این مجموعه جمع آوری شده است.

آراسته گنجی پور

منبع : روزنامه همشهری