غذاهای سرطان‌خوار

ارتباط تغذیه و سرطان، از نظر علمی از سال‌های قبل به اثبات رسیده است. ابوعلی سینا رابطه بین مواد غذایی مختلف و ایجاد و یا كنترل و درمان سرطان را در كتاب قانون به دفعات بحث كرده است كه امروز این رابطه‌ها، معنی‌دارتر و مشخص‌تر است.
تغذیه تقریباً در همه سرطان‌های دستگاه گوارش اعم از دهان، مری، روده دخالت دارد و در سایر سرطان‌ها هم، چه به‌طور مستقیم و چه به‌طور غیرمستقیم تأثیرگذار است.ثابت شده است كه میوه‌ها و سبزی‌ها و حبوبات و پوسته‌های آنها از موادغذایی هستند كه از بروز بعضی از سرطان‌ها جلوگیری می‌كنند اما بعضی موادغذایی مثل چربی به‌خصوص چربی‌های اشباع شده و مواد نشاسته‌ای - همچنان كه در بروز بیماری‌های قلبی عروقی تأثیرگذار هستندموجبات پیدایش بعضی از سرطان‌ها را هم فراهم می‌كنند.
روغن‌ها از بین مواد غذایی تأثیر بیشتری ‌دارند. در روغن‌های مصرفی میزان اسیدهای چرب اشباع شده باید كمتر از ۲۰ درصد و میزان ایزومرهای ترانس باید حتماً كمتر از ۱۰ درصد باشد (در بعضی استانداردهای بین‌المللی صفر گزارش شده است.) موادی كه به عنوان نگهدارنده به مواد غذایی اضافه می‌كنند و معمولاً در غذاهای حاضری و فروشگاه‌های مواد غذایی عرضه می‌شوند نیز می‌توانند سرطان‌زا باشند. این تركیبات قاعدتاً از خانواده نیتریت‌ها و نیتروزآمین‌ها هستند. این نمك‌ها و آمین‌ها سبب تغییرات سلولی شده و احتمال پیدایش سرطان را افزایش می‌دهد.
مواد الكلی به هر شكلی كه در مواد غذایی وارد شوند، از عوامل مؤثر بسیاری از سرطان‌های كشنده هستند.
● تغذیه در بیماران سرطانی
تغذیه تنها در پیشگیری از سرطان مؤثر نیست بلكه در درمان و نگهداری بیمار نیز مؤثر است. در یك بیمار مبتلا به سرطان، به دلیل اینكه تولید سلول‌های سرطانی و تخریب نسج سالم به سرعت انجام می‌شود، نیاز به مواد جبران كننده ضروری‌تر می‌گردد. نكته مهم این است كه بیماران سرطانی به همه انواع موادغذایی احتیاج دارند. غذاهای اصلی برای این بیماران باید دو خصوصیت را داشته باشند: كالری زیاد و كافی كه برای حفظ وزن مناسب است و پروتئین كافی كه برای بازسازی بافت‌های آسیب دیده سرطانی ضروری است.
افرادی كه تغذیه مناسب دارند می‌توانند با عوارض جانبی و احتمال بروز عفونت مقابله كرده و بازسازی نسج‌های آسیب دیده را سریع‌تر انجام دهند.غذاهای حاوی كالری بالا كه معمولاً از خانواده مواد قندی (كربوهیدرات‌ها) هستند به‌ویژه در ماه‌های اول بیماری و در هنگام شیمی درمانی و اشعه درمانی بهترین مواد كالری‌زا هستند مواد نشاسته‌ای مثل پلو و چلو و آب میوه‌ها، عسل و مربا و خرما و كشمش و ... و مواد پروتئینی هم شامل پروتئین‌های حیوانی مثل مرغ، گوشت قرمز، ماهی و میگو و یا پروتئین‌های گیاهی مثل نخود، لوبیا، عدس و ماش و غیره به هر شكلی كه مصرف شوند، مثل آش، آبگوشت، چلوكباب، كباب، و ... مغذی و مؤثر است.
مصرف میوه‌های تازه و سبزی‌های تازه به دلیل داشتن ریز مغذی‌ها از اولویت‌های یك رژیم بیمار مبتلا به سرطان است.
بیمار مبتلا به سرطان از روز آگاهی از وضعیتش باید از محدود كردن مصرف موادغذایی دست بردارد و هر آنچه را اشتها دارد و می‌تواند، از انواع موادمغذی كالری‌زا و پرپروتئین استفاده ‌كند. گرفتن رژیم و یا ادامه رژیم‌هایی كه از قبل وجود داشته است، غیرمنطقی است و ممكن است زیانبار باشد.
● علل بی‌اشتهایی در سرطان
همان‌طور كه گفتیم مصرف انواع موادغذایی در بیماران توصیه می‌شود اما مساله اصلی این است كه بیمار اشتهای مصرف موادغذایی را ندارد و یا نمی‌تواند غذا مصرف كند. عللی كه معمولاً باعث بی‌اشتهایی و یا مصرف نكردن موادغذایی می‌شوند عبارتند از:
▪ احساس افسردگی یا خستگی:
در روزها و هفته‌های اول ابتلا به سرطان و یا در هنگام جراحی و شیمی درمانی بیمار ممكن است خسته، كم حوصله، مضطرب و یا افسرده باشد. در هر كدام از این حالات، اشتهای بیمار كاهش یافته و قادر به مصرف مواد غذایی مناسب نیست. اگر چه این حالات طبیعی است اما می‌تواند گرفتاری هم درست كند. بیمار مبتلا و خانواده اطرافیان باید موضوع افسردگی را جدی گرفته و با پزشك خود، روانپزشك، روان‌شناس و یا مددكار اجتماعی مذاكره كنند. افزایش آگاهی‌های علمی بیمار نسبت به سرطان و عوارض آن می‌تواند از این عوارض بكاهد و یا جلوگیری كند اما به هر حال در بسیاری از موارد لازم است از مواد دارویی ضدافسردگی كه بسیار مؤثر و مفید هم هستند استفاده كنند. افسردگی علاوه بر بی‌اشتهایی رفتارهای شخصی را به‌ هم می‌زند و زندگی را مختل می‌كند كه لازم است مورد توجه جدی قرار گیرد.
▪ عوارض شیمی درمانی و اشعه درمانی:
تهوع، استفراغ و یا مشكلات حلق و گلو می‌تواند اشتهای بیمار را برای مصرف موادغذایی كاهش دهد. در صورتی كه بیمار به علت ابتلای به سرطان‌های سر و گردن، اشعه درمانی (پرتو درمانی) شده باشد، عوارض مخاطی حلق و گلو بلع را مشكل كرده و غذا خوردن با درد همراه می‌شود.
اگر بی‌اشتهایی و یا ناتوانی در مصرف غذا روزهای طولانی ادامه یابد (دو تا سه روز) لازم است به طرق دیگر مثلاً‌از راه لوله معده و یا از راه رگ موادغذایی مورد نظر بیماران را تأمین كرد. به هر طریق نباید بیمار سرطانی از موادغذایی محروم شود.
● راه‌های جبران كم‌اشتهایی بیمار سرطانی
▪ افزایش وعده‌های غذایی مصرفی از سه بار در روز كه معمول بقیه مردم است به چهار تا شش بار در روز و یا هر زمانی كه بیمار اشتهای مصرف دارد.
▪ آماده بودن موادغذایی و تنقلات در محل‌های در دسترس كه بیمار در حین انجام كارهای روزانه بتواند با آنها مواجه شده و مصرف كند. از مواد خوب و قابل استفاده به عنوان تنقلات می‌توان پسته، بادام، گردو، تخمه، خرما، شیرینی، شكلات و غیره را نام برد.
▪ در صورت درد گلو و حلق، از غذاهای مایع مثل آبگوشت، سوپ، آش، شیر، ماست، خامه، شیربرنج، فرنی (با عسل و یا مربا) و غیره استفاده كرد.
▪ تغییر رژیم غذایی معمولی بیمار با غذاهای جدید و مورد علاقه و تغییر محل مصرف.
▪ استفاده از مواد غذایی در كنار خانواده، دوستان، فامیل و افراد مورد علاقه و محل‌های مورد علاقه.
▪ استفاده از مكمل‌های غذایی (آهن، اسیدفولیك، كلسیم، ویتامین‌ها، امگا ۳) در حد مورد نیاز برای جبران بی‌اشتهایی كمك كننده است.

دكتر محمداسماعیل اكبری
استاد دانشگاه و رئیس مركز تحقیقات سرطان

منبع : روزنامه شرق