بررسی‌ اثرات مراقبت‌های روزانه (مهدکودک) بر کودکان

امروزه مهدکودک موضوع بحث برانگیزی است؛ زیرا بسیاری از خانواده‌ها درباره اثرات آن بر کودکان خردسال خود تردید دارند. بسیاری از مردم بر این باورند که از کودکان باید در خانه و توسط مادرانشان نگهداری شود. اما در جامعه‌ای که اکثر مادران مشغول به کارند، مهدهای کودک واقعیات انکار ناشدنی هستند.
پژوهشگران بسیاری درصدد ارزیابی اثرات احتمالی مراقبت‌های روزانه (مهدکودک) بر کودکان برآمده‌اند.
آنان دریافته‌اند که نوباوه‌ها یا کودکانی که بیش از ۲۰ ساعت در هفته تحت مراقبت‌های غیرمادرانه قرار داشتند با احتمال بیشتری به مادر خود دلبستگی ناایمن پیدا کرده‌اند. البته باید دانست که این یافته فقط در پسربچه‌هایی مشاهده شد که مادرانی غیرپاسخگو داشتند که معتقد بودند فرزندانشان خلق و خوی دشوار دارد. همچنین پژوهشگران دریافته‌اند که کودکان تحت مراقبت‌های غیرمادرانه کمتر به مادران خود دلبستگی ایمن دارند تا کودکانی که تحت مراقبت‌ مادر هستند.
و عده دیگری از محققان دریافتند که مراقبت های غیرمادرانه‌ پرکیفیت بر رشد کودکان تاثیر منفی ندارد. در سال‌های اخیر، پژوهش درباره نحوه مراقبت از کودکان کمتر بر دو دسته مراقبت‌های روزانه (یا مهدکودک) در مقابل مادرانه و بیشتر بر تاثیرات مراقبت‌های روزانه پرکیفیت در برابر کم‌کیفیت تمرکز یافته است. برای مثال کودکانی که از نخستین سال‌های زندگی مراقبت‌های روزانه پرکیفیت دریافت می‌کنند از نظر اجتماعی در دبستان با کفایت‌تر هستند و جرات‌ورزی بیشتری نشان می‌دهند تا کودکانی که در سنین بالاتری وارد مهدکودک شوند. از سوی دیگر ممکن است مراقبت‌های کم‌کیفیت بویژه در پسران و بخصوص وقتی در خانواده‌ پرفشار زندگی کرده باشند، بر سازگاری آنان اثرات منفی بگذارد.
مراقبت‌های روزانه پرکیفیت می‌تواند اثرات منفی رشد در خانواده پرفشار را کاهش دهد. و حال باید دانست مولفه‌های مهدکودک پرکیفیت چیست؟ در این زمینه چندین عامل شناسایی شده‌اند. از آن جمله است تعداد کودکان در هر فضا و محیط، نسبت تعداد مراقبان به کودکان، تعویض کمتر مراقبان و میزان تحصیل و آموزش‌ آنان. مراقبان در چنین شرایطی توجه بیشتری به کودکان نشان می‌دهند و به نیازهای آنها حساس‌تر هستند و گیرایی کلامی بیشتری دارند و در نتیجه کودکان در آزمون‌های هوش و رشد اجتماعی عملکرد بهتری نشان می‌دهند. پژوهش‌های دیگر نشان داده که مراکز نگهداری مجهز که فعالیت‌های متنوع و گسترده‌ای فراهم می‌آورند اثرات مثبتی دارند.
بررسی پردامنه تازه‌ای با بیش از ۱۰۰۰ کودک در ۱۰ مرکز نگهداری روزانه نشان داده که کودکان مراکز بهتر (بر مبنای صلاحیت مراقبان و میزان توجه فردی به کودکان) عملا در زبان و تفکر پیشرفت‌های بیشتری دارند تا کودکانی با پیشینه مشابه ولی مراقبت روزانه کم‌کیفیت. این امر بخصوص در مورد کودکان خانواده‌های کم‌درآمد صحت داشت. روی هم رفته به نظر می‌‌رسد تاثیر مراقبت‌های غیرمادرانه بر کودکان، معنادار نیست.
اثرات منفی این نوع مراقبت معمولا عاطفی و هیجانی است، حال آنکه اثرات مثبت آن بیشتر اجتماعی است و رشد شناختی معمولا یا تاثیری از آن نمی‌گیرد یا تاثیر مثبت می‌پذیرد. این یافته‌ها به مهدهای پرکیفیت مربوط می‌شود. معمولا مهدها کم‌کیفیت اثرات منفی به کودکان دارند صرف‌نظر از اینکه محیط خانوادگی کودکان چه وضعی داشته باشند. اما با همه این تفاسیر نمی‌توان نقش خانواده و کانون گرم آن را نادیده انگاشت و باید به این نکته توجهی خاص داشت که هیچ پرستار و مربی نمی‌تواند جایگزین کامل و مطئمنی برای آغوش گرم مادر برای کودکان و علی‌الخصوص نوباوگان گردد. نکته حائز اهمیت دیگر آن است که باید در نظر داشت کودکانی که در یک محیط واحد با مربی‌ها و مراقبان مشخصی رشد می‌یابند بسیار با یکدیگر شباهت دارند.
یعنی همه آنها در نکاتی که می‌آموزند همانندند و همگی با یک شیوه تربیت می‌گردند. در حالی که اگر همین کودکان به صورتی جداگانه هر یک در یک خانواده زندگی کنند بالطبع شیوه تربیت هر کدام به گونه‌ای خواهد بود و طرز فکر، دیدگاه‌شان به زندگی، طریقه برخوردشان با مسائل و... با هم متفاوت می‌گردد.

تهیه و تنظیم : نسرین آدینه

منبع : روزنامه رسالت