شناساندن ماهی فایتر

ماهی فایتر یکی از مشهور ترین گونه های آبزی دانی و زینتی است که شهرتی جهانی دارد . ماهی فایتر در جنس Betta رده بندی می شود بخوانید :
جنس Betta پر گونه ترین جنس در زیر راسته ANABANTOIDEI است .
دست كم ۵۷ گونه از بتاها امروزه رده بندی و توصیف شده اند و چندین گونه نیز به تازگی كشف شده و پیوسته به تعداد آنها افزوده می شود .
جنس Betta توسط Peter Bleeker در ۱۸۵۰ ابداع شد . وی پزشكی هلندی در ارتش هند شرقی بود .
كلمه بتا از بخش دوم واژه محلی Waderbetah گرفته شده .
●● گونه های امروزین جنس Betta به قرار زیرند :
Betta akarensis Regan, ۱۹۱۰
Betta albimarginata Kottelat & Ng, ۱۹۹۴
Betta anabatoides Bleeker, ۱۸۵۱
Betta balunga Herre, ۱۹۴۰
Betta bellica Sauvage, ۱۸۸۴
Betta breviobesus Tan & Kottelat, ۱۹۹۸
Betta brownorum Witte & Schmidt, ۱۹۹۲
Betta burdigala Kottelat & Ng, ۱۹۹۴
Betta channoides Kottelat & Ng, ۱۹۹۴
Betta chini Ng, ۱۹۹۳
Betta chloropharynx Kottelat & Ng, ۱۹۹۴
Betta coccina Vierke, ۱۹۷۹
Betta dimidiata Roberts, ۱۹۸۹
Betta edithae Vierke, ۱۹۸۴
Betta enisae Kottelat, ۱۹۹۵
Betta falx Tan & Kottelat, ۱۹۹۸
Betta foerschi Vierke, ۱۹۷۹
Betta fusca Regan, ۱۹۱۰
Betta hipposideros Ng & Kottelat, ۱۹۹۴
Betta imbellis Ladiges, ۱۹۷۵
Betta livida Ng & Kottelat, ۱۹۹۲
Betta macrostoma Regan, ۱۹۱۰
Betta miniopinna Tan & Tan, ۱۹۹۴
Betta ocellata de Beaufort, ۱۹۳۳
Betta patoti Weber & de Beaufort, ۱۹۲۲
Betta persephone Schaller, ۱۹۸۶
Betta pi Tan, ۱۹۹۸
Betta picta (Valenciennes, ۱۸۴۶)
Betta pinguis Tan & Kottelat, ۱۹۹۸
Betta prima Kottelat, ۱۹۹۴
Betta pugnax (Cantor, ۱۸۴۹)
Betta pulchra Tan & Tan, ۱۹۹۶
Betta renata Tan, ۱۹۹۸
Betta rubra Perugia, ۱۸۹۳
Betta rutilans Witte & Kottelat, ۱۹۹۱
Betta schalleri Kottelat & Ng, ۱۹۹۴
Betta simorum Tan & Ng, ۱۹۹۶
Betta simplex Kottelat, ۱۹۹۴
Betta smaragdina Ladiges, ۱۹۷۲
Betta spilotogena Ng & Kottelat, ۱۹۹۴
Betta splendens Regan, ۱۹۱۰
Betta strohi Schaller & Kottelat, ۱۹۸۹
Betta taeniata Regan, ۱۹۱۰
Betta tomi Ng & Kottelat, ۱۹۹۴
Betta tussyae Schaller, ۱۹۸۵
Betta unimaculata (Popta, ۱۹۰۵)
Betta waseri Krummenacher, ۱۹۸۶
در مورد بسیاری از گونه های بتا در بین ماهی شناسان یگانگی نظر وجود ندارد . گاهی برخی از آنها چند ماهی گوناگون را یك گونه واحد محسوب می كنند و در مقابل عده ای دیگر هر ماهی را یك گونه جداگانه به حساب می آورند .
نابسامای های سیستماتیك باعث شده كه بیشتر بتاهای تازه كشف شده را در گروههایی (Groups ) دسته بندی می كنند . ماند گروه واسری ( Waseri group ) یا گروه آناباتوائیدس (Anabatoides ) و گروه یونی ماكیولاتا (Unimaculata ) و گروههای گوناگون دیگر .
هر كدام از این گروهها شامل گونه هایی است كه مثلا در زیستگاه ، رفتار و تولید مثل مشابهند و معمولا سعی می شود که ماهیان تازه کشف شده را با ماهیان مشابه قدیمی تر در یک گروپ قرار دهند .
به غیر از سیستماتیك و گروه بندی ماهیان این جنس ، گونه های بسیاری نیز یافت شده اند كه داده های دسته بندی در مورد آنها بسیار سست است . معمولا این ماهیان به نام محل جغرافیایی و محدوه ای که در آن یافت شده اند نام گذاری می شوند مانند بتاهای بانگ بین یا Betta . sp Bung Bihn كه در منطقه ای از ویتنام در تابستان سال ۲۰۰۰ توسط Gonin & Laird گزارش شده اند .
در مورد دسته بندی ماهیان بتا عامل اختلاف زای دیگر تفاوت در شیوه تولید مثلی است .
به طور كلی می توان گونه های بتا را به ۲ گروه دسته بندی نمود .
یك گروه در زمان تولید مثل لانه حبابی می سازند و گروه دیگر به جای ساخت لانه ای از حباب ، تخم ها و نوزادان را در دهان خود نگه می دارند .
به علت این دو بستگی و اختلاف ، برخی ماهی شناسان ( و از جمله اینجانب ) معتقدند كه باید ماهیان بتای دهان تفریخی را در جنس جداگانه ای با نام بتاهای كاذب یا Pseudobetta (سودو بتا ) رده بندی نمود ؛ پیشنهادی كه شاید روزی عملی شود .
آشناترین گونه این جنس ـ و البته یكی از آشناترین ماهیان برای آكوآریوم دارها و رفتار شناسان ـ ماهی Betta splendens با نام عمومی ماهی جنگجوی سیامی (Siamese fighting fish ) یا ماهی جنگنده یا فایتر (Fighter ) است .
همانطور كه پیش تر خواندید ، واژه Betta از كلمه محلی waderbetah گرفته شده .
گویش درست این کلمه Bet – tah است ولی اشتباها رایج شده که آن را مانند دومین حرف الفبای یونانی (&#۹۴۶; ) , Beta ؛ تلفظ کنند .
واژه splendens هم كه نام گونه این ماهی است به معنی درخشان و با شکوه (Glittering , Bright ) است .
سیام (Siam ) هم نام پیشین تایلند بوده است .
همچنین رفتار ویژه پرخاشگرانه این ماهی سبب شده كه آن را جنگجو بنامند .
بنا به عقیده Axelrod نخستین خاستگاه ماهی فایتر رودخانه Metang در تایلند (سیام پیشین ) بوده است .
ولی به طور كلی می توان از تایلند ، ویتنام و كامبوج ( Cambodia ) به عنوان خاستگاه این ماهی نام برد .
تجارت آكواریوم سبب گسترش وسیع ماهی جنگجوی سیامی شده و گزارش های مستندی از معرفی این ماهی به برزیل ، فلوریدا ، هاوایی ، كلمبیا ، جمهوری دمنیكن ، سنگاپور و مالزی دردست است .
گمان می شود كه تند باد دریایی سهمگین دیوید ( Huricane David ) كه در ۱۹۷۹ جمهوری دمنیكن (Dominican Republic ) را درنوردید ، باعث فرار ماهی فایتر از مزارع پرورشی و یا آبزی دان های شخصی به آبهای آلوده رودخانه Rio ozama (رودخانه ای در جنوب این جمهوری ) شده و سبب فراوانی این ماهی در منطقه گردیده است .)
زیستگاه ماهی جنگجوی سیامی شامل آبهای شیرین راكد ، باتلاقی ، لجن زارها ، آبهای با جریان كند ، زمین های سیلابی ، كانال ها ، مزارع كشت برنج ، رودخانه های كوچك و بزرگ و … است .
خوراك ماهی در این مناطق بیشتر شامل زئوپلانكتون ها ، لارو و تخم پشه و سایر حشرات است .
ماهی B. splendens نخستین بار در سال ۱۸۷۴ به فرانسه و در سال ۱۹۱۰ به ایالات متحده آمریكا وارد شد .
ورود نمونه باله بلند و اصلاح شده ( به گزین ) آن به آمریکا نیز به سال ۱۹۲۷ باز می گردد . محققین عقیده دارند كه ماهی فایتر ۲ بار به روسیه وارد شده . یك بار در سال ۱۸۹۶ و دیگری در سال ۱۹۴۸ . كه بار دوم احتمالا مربوط به ماهی رنگارنگ و دم بلند اصلاح شده است .
باله پشتی ماهی فایتر دارای ۴ خار و ۶ شعاع نرم و باله مخرجی آن شامل ۵ خار و ۲۵ شعاع نرم است . در باله شكمی یك خار و ۵ شعاع منشعب داشته و باله سینه ای دارای ۱۲ شعاع نرم می باشد .تعداد فلس های خط جانبی در جنگجوی سیامی ۳۰ عدد گزارش شده و این در حالی است كه برخی معتقدند كه خط جانبی در این ماهی دیده نمی شود !
تعداد مهره های ماهی B . splendens ۲۹ تا ۳۴ عدد محاسبه شده است .
نكته مهمی كه در مورد ماهی فایتر وجود دارد این است كه در محیط زیست طبیعی ، شكل ماهی با آنچه كه امروزه در آكواریوم فروشی ها دیده می شود متمایز است . این دگرگونی به ویژه در مورد اندازه و شكل باله ها بسیار چشمگیر است . باله ها در ماهی اصلی كوتاه و فقط نوك عقبی باله مخرجی كمی بلند است .
بیشینه درازای این ماهی را ۵/۶ سانتی متر ذكر می كنند ولی بدون شك این عدد تحت تاثیر به گزینی های صد ساله تغییر كرده است . همچنین طول عمر این ماهی نیز ۲ سال برآورد شده . و این در حالی است كه یكی از منابع تجربه نگهداری یك ماهی فایتر برای مدت ۵ سال را ذکر می کند و طول عمر این ماهیان را ۷ سال بیان می كند .
در مورد نام عمومی این ماهی و این كه چرا به جنگنده شهره شده ، حكایات بسیاری وجود دارد .
آقای دکتر عمادی بازگو می كند ؛ در یكی از نوشته های مربوط به جنگ ماهی های سیامی آمده است كه ۲ نفر كه می خواهند روی ماهی های خود شرط بندی نمایند ، هر یك ماهی خود را در بطری دهان گشادی گذاشته و بطری ها را روبروی یكدیگر با كمی فاصله قرار می دهند . ابتدا یكی از ماهی ها به طرز زیبایی تمام باله های خود را باز كرده و حالت جنگجویانه ای به خود می گیرد . ماهی دیگر نیز همان كار را انجام می دهد . در همین زمان هر یك از ماهی ها چندین بار تغییر رنگ داده و سرانجام یكی از ماهی ها از شدت خشم می تركد .
كسیكه ماهی او نتركیده است برنده مسابقه محسوب می شود . البته آنچه خواندید هرگز رخ نمی دهد .
ماهی نر B. splendens به محض دیدن نرهای دیگر حالت حمله به خود گرفته و پس از افراشتن باله ها و سر پوش آبششی به آنها حمله می كند .
این ماهی با دندان های مخروطی كه در آرواره ها دارد باله های نرهای دیگر را ریش ریش كرده و به بدن آنها حمله ور می شود . خسارات جبران ناپذیری كه پس از از بین رفتن باله ها و جدا شدن فلس ها ایجاد می شود معمولا به مرگ ماهی ناتوان تر و گاهی مرگ هر دو ماهی منتهی می شود .
ایلین می نویسد كه در تایلند از این نوع ماهی های جنگجو به مقدار زیاد وجود دارد كه آنها را برای جنگ تن به تن آماده می كنند . برای اینكه ماهی قوی شود آن را در ظرف بزرگی می گذارند و آب را به چرخش در می آورند . این عمل باعث می شود كه ماهی در مقابل جریان آب مقاومت كرده و نیرومند شود .
جالب است كه ماهی جنگجوی سیامی حتی در مقابل تصویر خود در آیینه واكنش تهاجمی نشان می دهد .
در بسیاری از فروشگاههای این ماهی , در زمان فروش ؛ آیینه ای در كنار تنگ حاوی آن قرار می دهند تا ماهی باله های خود را افراشته كرده و زیبایی اش دو چندان شود .
همانطور كه پیش تر اشاره كردم ماهیان نر این گونه را می توان با توجه به رنگ های دل ربا و درخشان و باله های بلند از ماده ها كه بدرنگ ( معمولا كرم و خاكستری ) و كوتاه باله هستند تمیز داد .
همچنین مجرای تخم ریزی یا Oviposter که مانند لوله ای بیرون می زند , در فصل تخم ریزی فقط در ماهی های ماده و به صورت برآمدگی سفید و کوچک دیده می شود . این برآمدگی در بین باله شکمی و مخرجی جای دارد .
گزارش شده که در جلو باله مخرجی ماهیان ماده ، دانه های سفیدی وجود دارد كه شبیه تخم است .
سن بلوغ ماهی جنگجوی سیامی كمتر از یك سال و احتمالا ۴ تا ۶ ماهگی است و كم ترین زمان دو برابر شدن جمعیت این ماهی ۱۵ ماه است . البته این اعداد به دما و شرایط زیستی وابسته اند .
تكثیر این ماهی در آبی نسبتا اسیدی و سبك رستگارتر است .
بهتر است كه آكوآریم سر پوشیده و دمای آن ۲۵ درجه سانتی گراد باشد .
نكته مهم در تكثیر ماهی فایتر _ و بیشتر گورامی ها _ كاهش ارتفاع آب آبزی دان به حدود ۲۰ سانتی متر است .
در زمان بلوغ و آمادگی تولید مثل , ماهی نر اقدام به ساختن لانه ای از حباب هوا می كند و این آغاز رفتار لانه سازی مشخص کننده زمان مناسب اضافه كردن ماهی ماده به آكوآریوم است . بهتر است که آبزی دان این ماهیان حاوی گیاهان شناور و گیاهان پهن برگ آبی باشد .
همچنین آب کهنه یا آبی که با محلول آکوآ سیف شرکت تترا مخلوط شده است برای ماهیان بهتر است .
وسعت لانه حبابی ماهی B . splendens حدود ۱۰ سانتی متر مربع است .
اگر نر بالغ شروع به لانه سازی نكرد می توان با افزایش جزئی دما و جایگزینی مقداری از آب آبزی دان , وی را وادار به لانه سازی نمود . پس از این مرحله نوبت به اضافه كردن ماهی ماده به آبزی دان می رسد .
سپس رقص آئینی و جفت گیری ماهیان انجام شده و تخم ریزی صورت می گیرد .
در این زمان باید ماهی ماده را حتما از آكوآریوم خارج نمود تا مورد جفای ماهی نر قرار نگیرد .
هماوری ماهی فایتر از ۱۰۰ عدد تا ۷۰۰ عدد تخم متفاوت است . ولی می توان عدد ۳۹۰ تخم را به عنوان هماوری متوسط این ماهی گزارش نمود .
در دمای ۲۷ تا ۳۰ درجه سانتی گراد انكوباسیون تخم ها ۳۶ تا ۲۴ ساعت به درازا می كشد .
همچنین ۲ روز باید بگذرد تا نوزادان ماهی فایتر شروع به شنای آزاد كنند .
ماهی فایتر ماده در یك سال چند بار تخم ریزی كرده و بنا بر گزارش اكسلرود این ماهی را می توان پس از بالغ شدن ، هر ماه وادار به تخم ریزی نمود .
معمولا یك هفته اول پس از شنای آزاد , از نوزادان ماهی فایتر با نم رویان (اینفوزوئر ) و از آن به بعد ـ یعنی حدودا از روز دهم تولد ـ با ناپلیوس گوشواره آبی پذیرایی می شود .
با این رژیم طول ماهیان در یك ماهگی به ۵/۱ سانتی متر می رسد .
نكته بسیار مهم در مورد ماهی جنگجوی سیامی این است كه باید ماهیان نر را پیش از سه ماهگی از هم جدا کرده و هر كدام را در ظرف جداگانه ای پرورش داد زیرا در غیر این صورت شروع به جنگ كرده و هیچكدامشان زنده و سالم نمی ماند . در سه ماهگی كه ماهی حدودا سه سانتی متر طول دارد ، نرهای جوان را می توان از باله مخرجی بلندشان شناخت .
در مورد مراقبت والدینی در این ماهی گزارش شده كه ماهی فایتر نوزادانش را نمی شناسد و می شود به لانه حبابی و نوزادان تحت پاسداری اش نوزادان ماهی فایتر دیگری را اضافه نمود (همین رفتار در برخی پرندگان نیز وجود دارد ) . از دیگر سو اگر ماهی نر را نوزادانش جدا كرده و پس از چند روز وی را به مخزن حاوی فرزندانش باز گردانیم ، آنها را خواهد خورد .
در تایلند به نوع دم بلند و اصلاح شده ماهی جنگجوی سیامی ، Pla Kat Khmer می گویند . از لحاظ مفهومی واژه Pla به معنی ماهی (Fish ) ، kat به معنی گاز گیرنده ( Biting ) و Khmer به معنی كامبوج (Cambodia ) است .
این عبارت نشانگر این است كه نمونه باله بلند و گزینش شده ماهی B. splendens از كامبوج به سایر نقاط – و دست كم به تایلند – رفته است .
و همچنین به گاز گرفتن این ماهی اشاره می کند , رفتاری که گاهی در زمان غذا دادن به ماهی فایتر رخ می دهد .
● تغذیه تخصصی ماهی فایتر
هرچند که ماهی فایتر هر نوع غذایی را می پذیرد و از مگس و دل گوسفند و آرتمیا تا کاهو و پولکی های گیاهی می توان به او داد ولی شاید یکی از بهترین غذاهای پیشنهادی برای این ماهی کرم خونی باشد زیرا در زیستگاه طبیعی نیز بخش زیادی از غذای ماهی را همین لارو حشرات تشکیل می دهد .
در کنار شرکتهای گوناگونی که غذای ویژه برای ماهی فایتر درست می کنند ؛ شرکت آلمانی تترا اقدام به ساختن دو غذای اختصاصی برای ماهی فایتر کرده که تترا بتا (Tetra Betta) و بتا مین (BettaMin) نام دارند . خصوصیت این غذا ها این است که باعث زیبا و بهتر شدن رنگ ماهی فایتر و همچنین رشد سریع و بهتر باله های این ماهی میشوند . همچنین دارای مقدار پروتئین بالا بوده و فرمولاسیون آنها مانند غذایی است که ماهی بتا در محیط طبیعی برای خوردن انتخاب می کند . باید اضافه کنم که در فرمول غذایی غذای بتامین آرتمیا نیز وجود دارد .

فربد امامی

منبع : پرشین بلاگ