جوانترین هلالهای ماه در سال ۲۰۰۶ میلادی

انجمن نجوم آماتوری ایران از بدو تاسیس تا بحال به مقوله های مختلف دانش جذاب اخترشناسی آماتوری توجه داشته است ،اما در این میان رویکرد ویژه به مقوله رویت هلال در حرکتهای این مرکز مردمی غیر قابل انکار است .آنچه در پی می آید ترجمه مقاله ای از جناب آقای سینات می باشد که ایشان نیزدر مقیاس جهانی فعالیت گسترده ای در زمینه رویت داشته اند و با عنایت به اینکه نام تلاشگران هموطنمان و تاثیر گذاری آنها بر فعالیتهای حاکم برجامعه رویت هلال در جهان ،در این مقاله آورده شده بود ،بهتر دیده شد تا این مقاله کوتاه به زبان شیرین فارسی جهت عموم مخاطبین تهیه گردد و از این طریق ضمن آگاهی مردم خوبمان به افتخارات داخلی که حکایت از تولید علم همراه با عمل در درون کشور دارد،مراتب خرسندی و همراهی انجمن نجوم آماتوری ایران را نیز با این حرکت گسترده اعلام نموده باشیم.
اگر قصد دارید از رویت هلال ماه لذت ببرید و این اطلاعات به شما کمک کند تا رکورد جدیدی از خود به جا بگذارید .این مقاله راهنما را که جوانترین ماههای قابل رویت در سراسر جهان را به شما معرفی می کند مطالعه نمایید .
همچنین می توانید مقاله آقای سید محسن قاضی میر سعید را در این زمینه در آدرس زیر بخوانید:
http://www.iranastronomers.org /newsw/۱۳۸۴/۱۱/s&t.htm
هر ماه ،زمان مقارنه ویا ماه نو را دنبال کنید ،یک منظره افسونگر که رصد گران اقصی نقاط جهان را به تحسین وا می دارد .ماه بعد از اینکه برای یک یا دو روز در مجاورت نور خورشید غیر قابل رویت بود، برای دیده شدن بصورت یک هلال باریک و زیبا و پایین در افق غرب آسمان بعد از غروب خورشید رخ می نمایاند .همچون یک ابزار کمکی برای تعیین پیش گزارش رصدی و شرایط رویت پذیری هلال ،ما زمان نجومی را از تاریخ و ساعت ،با دقت دقیقه به دست می آوریم . ۱۶تا ۳۰ ساعت بعد ،اگر خورشید در منطقه سکونت شما غروب کند ،می توانید یک هلال باریک و پایین را در افق غروب ببینید . چندین منطقه زمانی در شرق شما این شانس را دارند که ماه جوان تررابادوربین دوچشمی ویابا تلسکوپ ها ی دقیق رصد کنند .
برای سومین سال متوالی ،ما یک نقشه جهانی را برای جایی که به شما بگوید هلال ماه جوان آن ماه در چه منطقه ایی قابل رویت است ، ارائه می کنیم .زمان بستگی دقیقی به طول جغرافیایی و مقدار کوچک تر عرض جغرافیایی شما دارد .
فاکتور های مهم دیگر باز بودن کامل افق غربی محل سکونت شما ،هوای صاف و بدون غبار و آگاهی از وضع هوا به همراه ابزار اپتیکی کمکی مناسب می باشند .رصد گران ساکن در غرب (سمت چپ ) هر قوس علامت گذاری شده روی نقشه ، کمترین مکث و شانس کوچکی برای مشاهده اولین هلال آغاز هر ماه در تاریخ اعلام شده روی نقشه را دارند.در شرق (سمت راست) هر قوس روی نقشه،ساکنین آنها واقعاً شانس رویت را ندارند و بیشتر باید منتظر باشند تا هنگامی که غروب کامل گشته و ماه را ببینند .
اگر یک رویت حائز اهمیت و یا یک عکاسی از هلال هدف شماست ،ممکن نیست نیازمند قرارگیری در نزدیک قوس های نشان داده شده در نقشه و در تاریخ تردید داشته باشید .
با گذشت ساعات ، چرخش وضعی زمین سبب می شود تا منطقه غروب خورشید به سمت غرب جابجا گردد.درهر منطقه ساعتی متوالی به سمت غرب،هلال ضخیم تر،بالا تر وساده تر دیده خواهد شد،چرا که ماه ازخط دید بین زمین وخورشید دورتر می شود. برای مثال به کمانی که در گوشه میانه شمال امریکا در ۲۹ مارس است توجه کنید .در غروب چهارشنبه اگر رصد گران در غرب امریکا قصد مشاهده یک هلال فوق العاده نازک را دارند به یک جو کاملا بدون غبار و طرح کاملا دقیق نیازمند هستند
نظر به اینکه سن ماه در قوس ،مطلوب ترین نقطه مشاهده در لویزیانا ،۱۴.۵ ساعت است ،ساکنان غربی ترین نقاط آن می توانند متوقّع هلال ۱۵یا ۱۶ ساعت سن باشند.از سوی دیگر آنهایی که در شرق ایالات متحده زندگی می کنند باید تا غروب روز بعد صبر کنند شامگاه ۳۰ مارس ماه را ببینند.دراین شامگاه سن ماه بین ۳۷تا۳۸ ساعت خواهدبودوبه راحتی با چشم غیر مسلح قابل مشاهده است.
یک مثال متوسط نیز در روز ۲۸ فوریه روی می دهد.کمان نقشه این تاریخ بر روی کشور عربستان است ،تا این زمان بین الطوعین به شرق ایالات متحده می رسد ،هلال حدود ۲۳ یا ۲۴ ساعت سن دارد و با یک طرح دقیق، رویت آن سخت نیست.
یک زیبایی دیگر برای هلال ماه، نور زمین تاب است، که بخش تاریک صورت ماه را روشن می کند و شاعری در این زمینه می گوید: « ماه پیر در بازوهای ماه جوان است» لئوناردو داوینچی اولین کسی بود که دقیقاً انعکاس تابش نور زمین را بر سطح تاریک ماه در آسمان شبانگاهی توضیح داد.
ـ یک رکورد جدید بجا بگذارید:
هنگامیکه سئوالاتی نظیر جوانترین و نازکترین هلال چه هست که می تواند دیده شود، کمانهای روی نقشه مقصود را می رسانند . رکورد و کاملاً پذیرفته شده برای سن جوانترین ماه رویت شده در جهان،۱۱ ساعت و ۴۰ دقیقه است که درتهران توسط محسن میر سعید در ۷ دسامبر ۲۰۰۲ *( شنبه ۱۶ آذر ۱۳۸۱ خورشیدی ) با استفاده از یک دوچشمی غول پیکر ۱۵۰ میلیمتر ( ۶ اینچ) رصد شده است. ( ودر صفحه ۱۰۲ ماه فوریه ۲۰۰۴ مجله S & T این رکورد به چاپ رسیده است) .
این بر روی نقشه ما مبرهن است که در سال ۲۰۰۶ هیچ هلالی برای تکرار شاهکار میرسعید وجود ندارد، زیرا کمترین سن هلال قابل رویت ۹/۱۲ ساعت ( در میانه اقیانوس آرام در ۲۹ ژانویه ) می باشد و البته بیشترین سن ۲/۱۸ ساعت( شرق ماداگاسکار در اقیانوس هند در ۲۴ آگوست) است. دو خصوصیت مختلف از مدار ماه، دلیل این تاخیر در سال ۲۰۰۶ را شرح می دهد:
اگر ماه در حضیض ( کمترین فاصله با زمین) باشد وقتی که از خط مقارنه عبور می کند، می تواند با سرعت بیشتری از خورشید فاصله گرفته و زودتر قابل رویت گردد.وقتیکه مسیر ماه از شمال ویاجنوب خورشید در هرماه باشد( یعنی شانس خورشیدگرفتگی وجود ندارد).
این افزایش جدایی،جدایی است که باحرکت ماه ایجادمی شود و مطلوبترین تلفیق از این اثرها را امسال شاهد نخواهیم بود. ۷۵ سال قبل اخترشناس فرانسوی بنام آندره دانژن اینگونه مشخص نمود که جدایی زاویه ای ماه از خورشید بر زمان سپری شده از ماه نو(سن ماه)، ارجحیت دارد و یا هلال قابل رویت نخواهد بود. بر طبق تحلیل حجم زیادی از رصدهای صورت گرفته، دانژن نتیجه گرفت که هر گاه جدای زاویه ای ماه کمتر از زاویه حد معینی باشد،هلال در تلسکوپ نیز غیر قابل رویت خواهد بود، زیرا اثر سایه در سطح ماه عامل این واقعه می باشد.
مطالعات جدید مقدار ۵/۷ درجه را برای حد دانژن تعیین می کند و این زاویه ای است که ما در محاسبات تهیه نقشه حاضر آنرا انتخاب کرده ایم. رکورد میرسعید در رصد ماه در سال ۲۰۰۲ با جدایی زاویه ای ۵/۷ درجه بوده است. همچنین علیرضا موحد نژاد و حمید رضا گیاهی یزدی درایران، هلال با جدایی ۶/۷ درجه را در ۱۹ آگوست ۲۰۰۱ میلادی رصد کردند.
● شکستن حد دانژن
اما آیا هیچ هلالی هست که از این حد به خورشید بسته ترباشدودیده شود؟ ممکن است.
در ۱۳ اکتبر ۲۰۰۳ ، رصدگران کار آزموده ای همچون جیمز استم و جان پولاچک از کوه لمون در آریزونا قبل از طلوع خورشید بالا رفتند. آنها یک تلسکوپ سلسترون ۸ اینچ و یک نقشه از موقعیت ستارگان نزدیک هلال ماه همراه داشتند. استم می نویسد: «در ساعت m۰۹: h۶ صبح (m ۰۹: h۱۳زمان جهانی ) من در چشمی تلسکوپ نگاه کردم و در حدود ۳ تا ۴ ثانیه، هلال را دیدم !) » چند دقیقه بعد پولاچک نیز موفق گردید. استم ادامه داد « ما برای مشاهده سادتر به تلسکوپ ضربه آهسته ای می زدیم» بعداز ساعت m۱۶: h۰۶ صبح هر کدام از ما فقط می توانستیم در حد ثانیه نگاه اجمالی تری کنیم و هرگز قادر نبودیم توضیحات یکدیگر را تایید نماییم. بعد از ساعت m۲۱ : h۰۶ هیچکدام از ما جرات ادعا رویت کوتاه را هم نداشتیم.
اولین رویت m۳۹ :h ۱۳ قبل از ماه نو بوده است، این هلال از نظر سن، رکوردی ندارد، اما این رصد یک رکورد واضح از کمترین جدایی زاویه ماه با خورشید یعنی ۵/۶ درجه است که هیچکس تابحال چنین هلالی را ( با این مقدار جدایی زاویه ای ) مشاهده نکرده است.( البته بجزنیمرخ تاریک ماه در خورشید گرفتگی!)در حقیقت آنها در برابر دانش مرسوم قرار گرفته اند، استم و پولاچک مجدداً تلاش کردند، تا هلال صبحگاهی دیگری را از همان قله قبلی در ۱۱ دسامبر ۲۰۰۴ میلادی رصد کنند، جدایی زاویه ای این هلال ۷ درجه غرب خورشید بود.
● این تاریخ مستقیماً ازمتن اصلی نویسنده مقاله آقای سینات ذکرشده است
استم تصدیق کرد:«ما موفق به رصد هلال نشدیم» ، اگر چه او در حوزه دقیقی از یک چشمی ۵۵ برابر تلسکوپ ۸ اینچ نگاه کرده بود.
اما جمله استم و پولاچک بزودی در نزدیکترین رویت به ایران رسید، در صبحگاه سوم سپتامبر ۲۰۰۵ ، یک بررسی دیگر نتیجه داد .ماه نزدیک اوج (بیشترین فاصله با زمین ) آرام به خورشید نزدیک شده و ۱۷ ساعت تا ماه نو سن داشت، جدایی ماه ۳/۷ درجه از خورشید بود و در منتهی الیه غرب ایران ۱۵ گروه مختلف از رصد گران برای یورش به حددانژن آماده می شدند.
میرسعید نیز با علی کوهپایه، محمد الماسی و امیر اله مانی به ۱۰۰ کیلومتری شرق تهران با دو تلسکوپ ۶ و ۱۰ اینچ و یک دوچشمی ۱۵۰×۲۵ سفر نمودند. او می نویسد :"من مجدانه برای رویت هلال بسیار نازک ماه تلاش کردم» اما موفقیت حاصل نشد. سفر به مناطق غربی نیز حاصلی نداشت و گزارشی مبنی بر رصد واصل نگردید.همچنین آیا این کاملاً ممکن است که رویت ماه را با جدایی ۵/۶ درجه همچون استم و پولاچک بصورت مطمئن ادعا کرد؟ رصدهای بیشتری که اطمینان بدهند
در سال ۲۰۰۶ شانس رصد هلال جوانی برای رکورد جوانترین سن ( برای دلایلی که در ابتدا شرح داده شد) وجود ندارد. هر ماه نو شامل دو فرصت در بررسی رویت پذیری هلال بسیار نازک آن است، یکی قبل و دیگری بعد از ماه نو، تا ببینیم آیا حد مرسوم دانژن واقعاً نیاز به اصلاح دارد.
مجله S & T گزارشهای موفقیت آمیز و یا ناموفق شما را پذیرا می باشد. همه چیز در مکان و زمان مناسب مشخص می شود.

نوشته ی مهندس مسعود عتیقی
نویسنده: W.sinnott
برگرفته از :مجله S & T فوریه ۲۰۰۶
http://www.persianastronomy.blogfa.com/