حکـومت در فقـه شیـعه

● شئون ولایت و سیزده سال در مکه
نبوت پیامبر اسلام که در مکه سیزده سال طول کشید به دو دوره دعوت پنهانی، سه سال و دعوت علنی، ده سال انجامید. سال‌های حضور پیامبر اسلام(ص) در مکه از سخت‌ترین سال‌های عمر شریف آن حضرت است که به لحاظ خانوادگی، اجتماعی و سیاسی بسیار محنت‌بار بود اما این دو دوره یک تفاوت اساسی و مهم دارند که پیامبر اسلام در دوره اول به‌طور مخفی و در دوره دوم به‌طور علنی دعوت به نبوت خود و توحید خدا و سرانجام معاد می‌کنند اما قبل از آنکه به این دو دوره حضور پیامبر(ص) در مکه بین کافران قریش بپردازیم لازم است شئون سه‌گانه حاکمیت را مورد مطالعه قرار دهیم و این پرسش اساسی را مطرح کنیم آیا پیامبر اسلام(ص) هر سه شان حاکمیت را برای ترویج معارف اسلام و تبلیغ وحی الهی لازم داشت یا این‌که پیامبر(ص) حاضر بود بعضی از این شئون سه‌گانه در اختیار کافران قریش مکه باشد و بعضی دیگر در اختیار او باشد و اینگونه به توافق و مصالحه بین‌ آنها انجام شود؟
● ولایت اجرایی
سه شان حاکمیت شامل ولایت اجرایی، حکومت قضایی و ولایت تقنینی است. ولایت کبری بر سه امر اجرایی، قضایی و تقنینی در قبال مردم حق و سلطه دارد. ولایت اجرایی عبارتست از این‌که شخص، والی بر مسلمانان باشد و نسبت به مسلمانان حق انتخاب نماینده خود یا والی شهر یا بخش را داشته باشد. واژه ولایت اجرایی همان قدرت انتخاب در امور اجرایی است که این روزها در اختیار رییس‌جمهور است و در نظام حقوقی ما با تنفیذ مقام معظم رهبری به رییس‌جمهور مشروعیت پیدا می‌کند. ولایت اجرایی برای کسی است که فصل‌الخطاب اجرایی را در آن جامعه سیاسی دارد چنانچه در بین کافران قریش ابوسفیان، فرزند حرب،فرزند امیه ولایت اجرایی کافران مکه را داشت و او را بزرگ و حاکم مکه می‌دانستند.
ویژگی ولایت اجرایی این است که در عمل و اجرا نسبت به دو ولایت دیگر کاربردی‌تر است و به واقع ولایت تامه کبری را در حوزه اجرا معنی می‌کند زیرا پیامبر اسلام که وحی الهی توسط جبرئیل امین بر او نازل شد از دو حال خارج نبود یا باید از ابوسفیان یا اکثریت جامعه مکه اطاعت می‌کرد یا این‌که ابوسفیان و مردم قریش از او اطاعت می‌کردند. بدیهی بود که پیامبر(ص) از هیچ‌کس اطاعت نمی‌کرد بلکه این مردم مکه بودند که به حکم عقل عملی و شرع، موظف به اطاعت بودند.
ولایت اجرایی پیامبر اسلام(ص) از او یک والی تمام عیار الهی نسبت به مسلمانان ساخته بود. چنین حقی به پیامبر اسلام(ص) از سوی خدای بزرگ اعتبار شده بود گرچه پیامبر(ص) در رابطه با خدای بزرگ مسئول و مکلف بود و باید وظایف الهی خود را به نحو احسن انجام می‌داد ولی نسبت به مردم محق بود و مردم باید از او اطاعت و پیروی می‌کردند.
● ولایت تقنینی
پیامبر اسلام(ص) علاوه بر ولایت اجرایی، صاحب ولایت تقنینی بود که از او تعبیر به شارع اسلام می‌شود که احکام شریعت را برای مسلمانان بیان می‌فرمودند و در عصر حضور ایشان خواه سیزده سال در مکه و ده سال در مدینه هیچ‌کس حق نداشت از پیش خود قضیه اعتباری حکم شرعی از وجوب یا حرمت را جعل کند و این صلاحیت با حضور پیامبر اسلام(ص) تنها خاص وجود مقدس ایشان بوده است.
● ولایت قضایی
پیامبر اسلام حاکم بر فصل خصومت بین مسلمانان بود او صاحب ولایت قضایی بود یعنی با وجود مقدس ایشان کسی صلاحیت امر قضا را بین مسلمانان نداشت مگر این‌که از طرف وجود مقدس پیامبر(ص) جهت منصب قضا نصب می‌شد.داشتن ولایت قضایی در اسلام علاوه بر علم، نیاز به نصب از طرف مقام الهی دارد که چنین مقام و منصبی را خدای بزرگ برای پیامبر اسلام(ص) قرار داده بود.
نتیجه این‌که پیامبر اسلام صاحب ولایت کبری بود که شامل سه قلمروی اجرایی، تقنینی و قضایی می‌شد و در این قاعده مهم و بنیادین فقهی هیچ فقیه سنی یا شیعه مخالفت ندارد بلکه همه فقها از تمام گروه‌های سنی و شیعه بر این قاعده فقهی اتفاق‌نظر دارند که هر سه شان حاکمیت شامل اجرا، قانونگذاری و قضاوت در صلاحیت وجود مقدس پیامبر اسلام(ص) بود و این مهم از آغاز دعوت پیامبر اسلام(ص) از سوی خدای بزرگ برای ایشان اعتبار شده بود و در این اعتبار الهی و صلاحیت نبوی هیچ فقیه سنی و شیعه، تردیدی نداردو همه معتقد و مرید وجود مقدس پیامبر اسلام(ص) بوده و هستند.

منبع : خانواده سبز