بررسی سانحه سقوط هواپیمای C-۱۳۰

حادثه ای که در سه شنبه، پانزدهم آذرماه رخ داد، به راستی هر ایرانی را متاثر ساخت. در این رخداد که با سقوط هواپیمای ترابری C-۱۳۰ متعلق به نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران واقع شد، جمعی از خبرنگاران و تعدادی از پرسنل ارتش و خلبانان نیروی هوایی مظلومانه جان دادند و شهید شدند. آتشی که از کاروان این عزیزان به جا مانده، مطمئناً هیچ گاه قلب هموطنانمان را ترک نخواهد گفت و این حادثه دردناک هرگز از یادها نخواهد رفت. در نوشته ذیل به بررسی ابعاد مختلف این واقعه پرداخته و نگاهی اجمالی بر گزارش های رسانه های مختلف در مورد این رویداد خواهیم داشت.
● نگاهی بر هواپیمای ترابری C-۱۳۰ هرکولس:
هواپیمای ترابری C-۱۳۰ هرکولس، یکی از موفق ترین هواپیماهای ترابری تاریخ هواپیمایی به شمار می آید که در سال ۱۹۵۶ برای نخستین بار طرح تولید آن در کارخانه لاکهید ریخته شد و ابتدایی ترین مدل های آن در همان سال به پرواز در آمد. با استقبال نیروی هوایی ایالات متحده از این هواپیما، سفارش تعداد ۲۱۹ فروند از این هواپیما داده شد و بدین ترتیب مدل B این هواپیما با موتورهای توربوپراپ T-۵۶-A-۷ پا به عرصه وجود نهاد و این مدل، همان مدلی بود که در آن سال ها توسط نیروی هوایی ایران نیز سفارش آن مسجل گردید.
سرانجام در سال ۱۳۴۲ شمسی، نخستین گروه از این هواپیماها که شامل ۴ فروند C-۱۳۰ B هرکولس بود، به خدمت نیروی هوایی در آمد. این هواپیما قادر به حمل ۹۳ نفر سرباز با وسایل جانبی کامل یا ۶۴ نفر چترباز با وسایل مخصوص و یا ۷۴ نفر بیمار و ۲ نفر پرستار با تجهیزاتی مانند برانکارد و غیره می باشد. حداکثر وزن برخاستی این هواپیما بسته به مدل های آن تفاوت دارد، که مقدار بهینه آن ۶۸ تن است که از این مقدار، ۱۹ تن وزن بار مخصوص می باشد. این هواپیما بسیار انعطاف پذیر است، به طوری که قادر است از عملیات صحرایی و بیابانی تا عملیات در قطب جنوب را انجام داده و حتی دارای توانایی پرواز با تنها دو موتور از چهار موتور و فرود با سینه بدون باز شدن چرخ هاست. ضریب اطمینان پروازی این هواپیما، گاه حتی از هواپیماهای مسافربری نیز بیشتر می باشد.
● پانزدهم آذرماه، روز سقوط مرکب مرگ
شامگاه روز سه شنبه، هنگامی که اخبار شبانگاهی حادثه سقوط هواپیما در منطقه ای مسکونی تهران را اعلام کرد، از این حادثه غمناک، بسیار متاثر و منقلب شدم، به طوری که تا چند روز قادر به باور اینکه چگونه عده ی کثیری از هموطنان، در چند لحظه جان خود را از دست دادند و بسیاری را داغدار نمودند، نبودم. پس از تحقیقات شخصی از رسانه های مختلف و بررسی و تحلیل اخبار مختلف، بر آن شدم که مطلبی را در این رابطه آماده نمایم تا در آن به بررسی جنبه های مختلف موضوع پرداخته و خوانندگان را از چگونگی وقوع این حادثه آگاه نمایم.
وقوع حادثه بدین شکل بود که قرار بر این بود هواپیمایی عده ای از خبرنگاران و افسران ارتشی را برای تهیه گزارش و رسیدگی به امور دیگر به بندرعباس و پس از آن به چابهار منتقل نماید. این هواپیما، یک فروند هواپیمای C-۱۳۰ هرکولس متعلق به نیروی هوایی ارتش بود که می بایست مسافران را به سلامت به فرودگاه بندر عباس می رساند. ساعت هفت صبح تمامی خبرنگاران و افسران ارتشی در فرودگاه مهر آباد حاضر شدند. اما در آن ساعت، هواپیما به دلیل نقص فنی جزئی، آماده پرواز نبود و ساعت نهایی پرواز ساعت ۱۳:۳۰ دقیقه اعلام گردید. در ساعت ۱۳ بعدازظهر روز سه شنبه پانزدهم آذرماه، مسافران آماده پرواز شده و سوار هواپیمای C-۱۳۰، با نام پروازی ۵۱۲ شدند. هواپیما، ساعت ۱۳:۳۰ دقیقه باند فرودگاه مهر آباد را به مقصد بندرعباس ترک گفت. بعد از مدت ۸ دقیقه، هنگامی که هواپیما در فاصله ی ۲۵ کیلومتری فرودگاه مهرآباد قرار داشت، خلبان اول ۳۰ ساله ی هواپیما، کاپیتان گوهری، اعلام وضعیت اضطراری کرده و از فرودگاه مهرآباد اجازه برگشت و فرود اجباری را نمود. این در شرایطی بود که هواپیما حتی بدون رسیدن به باند فرودگاه، قادر بود در دشت های اطراف تهران فرودی بدون هیچ گونه خطر احتمالی برای سرنشینان را انجام دهد.
سرانجام، در ساعت ۱۳:۴۰ خلبان گوهری به قصد بازگشت به فرودگاه مهرآباد، مسیر خود را تغییر داده و به سوی باند رهسپار شد. در فاصله بسیار کمی از فرودگاه، یعنی فاصله ناچیز ۱۵۰۰ متری، ناگهان هواپیمایی با چرخهای باز بر فراز شهرک توحید، و حوالی میدان آذری، توسط عابرین و ساکنین آپارتمان های منطقه دیده شد که با بی تعادلی در چرخش ملخ موتورها و ناپایداری بال ها، نهایتاً در فضای خالی بین ساختمان های میدان آذری فرود اضطراری انجام داد. با اصابت بال راست هواپیما به یکی از ساختمان ها، هواپیما با شدت هرچه تمام تر دچار انفجار مهیبی شد که در اثر شدت صدای انفجار، شیشه های ساختمان های اطراف، در هم شکست. به گفته شاهدان عینی، شدت انفجار به حدی بوده که حتی یک تکه ۱ متری نیز از هواپیما باقی نمانده است، اما باز جای شکر دارد که هواپیما با هدایت عالی خلبان، مستقیماً به ساختمان ها برخورد نکرده است، حادثه ای که اگر به وقوع می پیوست، به قطع بیشتر ساکنین خانه های مسکونی، جان خود را از دست می دادند.
● آیا این سقوط را می توان از کوتاهی خلبان دانست؟
در این حادثه، مورد توجه ترین نکته این بوده است که با توجه به شرایط اضطراری که پرسنل پرواز در آن قرار داشته اند، باز هم خلبان توانسته هواپیما را در محدوده ای به زمین بنشاند که کم ترین میزان آسیب را برای ساکنین منطقه شهری داشته باشد. هدایت هواپیمایی که یک یا دو موتور خود را از دست داده باشد، کار آسانی نیست. در چنین شرایطی، می بایست از هر گونه حرکت نابجایی، مانند دورزدن و ارتفاع از دست دادن بی جهت خود داری نمود. شاید بتوان یکی از دلایل محتمل برای سقوط این هواپیما را، مدیریت نادرست پرواز دانست که باعث از دست دادن ارتفاع بیش از حد و نهایتاً استال هواپیما و سقوط آن شده باشد
● سخن آخر درباره این فاجعه
متاسفانه به دلیل عدم تعبیه جعبه ی سیاه در هواپیماهای C-۱۳۰، تشخیص علت سقوط هواپیمایی که به طور کامل تکه تکه شده و اثری حتی از قطعات آن باقی نمانده است، مشکل می باشد. بر اساس اظهارات نمایندگان حاضر در این جلسه، مقامات مسئول نظامی شایعه مربوط به پرواز اجباری خلبان گوهری را هم تکذیب کرده و گفته اند هیچ مقامی نمی ‌‏تواند خلبان را وادار به پرواز کند و تنها اگر خلبان بدون دلیل حاضر به پرواز نشود، تمرد محسوب می‌‏شود، در غیر این صورت هر عاملی حتی سردرد خلبان مسوولان را موظف می‌‏کند که وی را از پرواز منع کنند. سردار سرتیپ علیرضا افشار معاون فرهنگی و تبلیغات دفاعی ستاد کل نیروهای مسلح نیز در گفتگو با فارس، «خطای خلبان» را مهمترین فرضیه سقوط هواپیما عنوان کرده است. وی همچنین گفته است: «خلبانی که نسبت به وجود نقص فنی گزارش داده و پرواز را موکول به رفع نقص دانسته، تعویض نشده و پس از رفع اشکال، همان خلبان، یعنی شهید بابک گوهری با هواپیمای مذکور پرواز نموده است، ضمناً ایراد خلبان به دستگاه V.O.R ناوبری یدکی بوده است که رفع عیب‌ گردیده و دستگاه مذکور، ربطی به خراب شدن موتور نداشته است.
وی با اشاره به نحوه پدیدار شدن سانحه بر اساس بررسی ها اضافه کرد که هواپیما پس از ۸ دقیقه پرواز، به خاطر اشکال در یک موتور آن، در حالی که می توانسته با سه موتور باقی مانده هم پرواز نماید. تا ۳ کیلومتری فرودگاه مهرآباد نیز هیچ گونه‌ مشکلی گزارش نگردیده است و هر گونه اشکال عامل در سقوط هواپیما، اشکالی جدید می تواند بوده باشد. معاون فرهنگی و تبلیغات دفاعی ستاد کل نیروهای مسلح افزود که پس از بررسی ‌های فنی هیات کارشناسی، دلیل اصلی سقوط هواپیما مشخص و متعاقباً اعلام خواهد شد. به هر جهت، وبلاگ هوانوردی ایر نیز وقوع این حادثه مرگبار را به خدمت تمامی ملت ایران و به خصوص خانواده های داغدار این حادثه تسلیت گفته و آرزوی رحمت واسعه برای شهیدان حادثه و صبر جمیل را برای بازماندگان واقعه می نماید. روحشان شاد.

آرمان

منبع : هوانوردی ایر