فناوری تلسکوپ ها

نجوم و ستاره شناسی از بسیاری جهات ، ویژگیهای دوگانه و گاه متضادی دارند: هرچند که نجوم از قدیمی‌ترین علوم شناخته شده است، در صدر علوم تحقیقی جدید است که هر روزه اخبار جدیدترین دستاوردهای آن از طریق رسانه‌ها منتشر می‌شود. هر چند که بسیاری از دانشمندان مشغول محاسبه‌های نظری ریاضی و فیزیکی در مورد کیهان ، ستارگان و مشخصات فیزیکی آن هستند، بسیاری دیگر فعالیتهای رصدی را ترجیح داده و دوست دارند لذت کشف سیاره یا دنباله دار دوردستی را تجربه کنند. به رغم آنکه در هیچ یک از رشته‌های علوم نمی‌توان انتظار داشت که یک مبتدی حتی حرفه‌ای بتواند با ابزار ساده و معمولی دست به اکتشافهای جدید بزند، چنین چیزی در عرصه نجوم و ستاره شناسی پدیده‌ای معمول و متداول است.
● نجوم آماتوری راهگشایی برای استفاده از تلسکوپ
شاید همین نکته راز اقبال بسیار گسترده مردم عادی به نجوم باشد، هرچند که فیزیک آماتوری و شیمی آماتوری نداریم، اما نجوم آماتوری از طرفداران بسیاری برخوردار است. راز این علاقه نیز در یکی از مهمترین اختراعات بشر نهفته است: تلسکوپ. پیش از اختراع تلسکوپ جهان بسیار کوچک بود و به زمین ، خورشید ، پنج سیاره و تعدادی ستاره محدود می‌شد. اما پس از اختراع تلسکوپ گستره وسیعتری از جهان در مقابل دیدگان ما قرار گرفت. فهمیدیم که کهکشان ما مجموعه‌ای از ستارگان است که قطر آن به چند هزار سال نوری می‌رسد. گذشته از کهکشان ما ، میلیونها کهکشان در عالم وجود دارد که هر کدام تعداد بی‌شماری ستاره دارند. تلسکوپ یکی از مهمترین اختراعات قرن هفدهم است، هر چند که دانشمندان سالها پیش از توانایی عدسی برای بزرگتر کردن اجسام مطلع بودند. اولین تلسکوپی که عملاً مورد استفاده قرار گرفت در سال ۱۶۰۸ ساخته شد. هانس لیپرهی و یاکوب متیوس از جمله اولین افرادی بودند که توانستند تلسکوپی با قدرت کم بسازند. اما گالیله کسی بود که توانست در سال ۱۶۰۹ با استفاده از تلسکوپ به مشاهده دقیق اجرام آسمانی بپردازد. وی توانست با استفاده از تلسکوپ خود به تماشای اقمار مشتری بپردازد و تصویرهایی از آن رسم کند. از زمان گالیله به بعد ساخت تلسکوپ با پیشرفتهای فراوانی همراه بوده است.
● تلسکوپهای مورد استفاده در نجوم
امروزه ما با تلسکوپهای بسیار قدرتمندی که در اختیار داریم می‌توانیم اجرامی را که میلیونها سال نوری از ما فاصله دارند، مشاهده کنیم. گذشته از تلسکوپهای بسیار قوی که در بسیاری از مناطق جهان به جمع آوری اطلاعات مشغولند، تلسکوپهای بسیاری هم در خارج از زمین و در مدار ، دورترین اجرام را رصد می کنند که تلسکوپ فضایی هابل از مشهور ترین آنان است. امروزه تلسکوپ هابل می‌تواند تصویرهایی از دورترین نقاط برای ما ارسال کند که به گمان بسیاری از دانشمندان مرز جهان ما محسوب می‌شود. گذشته از این تلسکوپهایی وجود دارند که در گستره‌ای از طیف کار می‌کنند که برای چشم انسان غیر مرئی است. مانند پرتوهای رادیوئی ، گاما و اشعه ایکس. تلسکوپها معمولاً از یک یا دو عدسی یا آینه ساخته می‌شوند که می‌توانند پرتوهای نور را متمرکز کنند. از آنجایی که قطر عدسی یا آینه یک تلسکوپ به مراتب بزرگتر از چشم انسان است، می‌تواند مقدار بیشتری از نور را جمع آوری و متمرکز کند و در نتیجه جزئیات بیشتری از جسم مورد نظر را ارائه دهد.
هر چند که امروزه انواع مختلفی از تلسکوپها وجود دارند که در گستره وسیعی از طول موجها کار می‌کنند، اما برای بسیاری از آماتورها و حتی اخترشناسان حرفه‌ای یک تلسکوپ نوری خوب ، بهترین گزینه است که می‌تواند خود را ساعتها با آن مشغول کرده و در آسمان بی‌پایان شب دست به اکتشاف بزنند و لذت گالیله از تماشای اقمار مشتری را یک بار دیگر شخصاً تجربه کنند. تلسکوپ شکستی (تلسکوپهای مجهز به عدسی) از جمله اولین تلسکوپها هستند، ولی خیلی زود مشخص شد که ساخت و استفاده از تلسکوپهای بازتابی (مجهز به آینه) بسیار آسانتر است. عدسیها را فقط می‌توان از پیرامون آن نگه داشت و همین نکته باعث می‌شود که عدسی در اثر سنگینی وزن خودش خمیده شود، اما آینه‌ها این محدودیت را ندارند.
از طرف دیگر تصویر نوری که از آینه‌ها بدست می‌آید عاری از هر گونه انحراف رنگی (خطاهای رنگی) است. با توجه به اینکه تلسکوپ ابزاری محوری در ستاره شناسی است، شناخت دقیق آن برای هر کسی که بخواهد اقدام به فعالیتهای رصدی کند از اهمیت بسیار برخوردار است.

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان