سفرهاشمی رفسنجانی به عربستان با کدام هدف؟

با توجه به تشدید تیرگی روابط ایران و عربستان طی ماه های گذشته، سفر آیت الله هاشمی رفسنجانی به عربستان را می توان نقطه عطفی در بهبود روابط دو کشور ارزیابی کرد.
روابط ایران و عربستان طی سال های پس از انقلاب دستخوش فراز و فرودهای بسیاری شده و این تغییرات علاوه بر دیدگاه های متفاوت دو کشور نسبت به مسائل مذهبی، منطقه ای و بین المللی ، تحت تاثیر نوع رفتار عربستان با زائران ایرانی نیز واقع شده است به گونه ای که هر زمان تیرگی روابط دو کشور افزایش یافته، رفتار شدیدتر و غیر محترمانه تری از سوی مقامات سعودی با زائران ایرانی صورت گرفته است.
این در حالی است که مقامات ایرانی در برخورد با رفتار نامناسب مسئولین عربستانی با ایرانیان سفر کرده به این کشور، تنها به ابراز ناخرسندی و تاکید بر حسن روابط بین دو کشور بسنده کرده و اقدام جدی در این رابطه کمتر صورت گرفت. با این وجود به نظر می رسد رئیس مجلس خبرگان با اتکا به ویژگی عمل گرایی خاص خود این بار و در فرصت بدست آمده از سفر به عربستان سعودی، مستقیما برای کاهش تیرگی های پدید آمده در روابط ایران و عربستان، فعال شده و آنچه به عنوان دست آوردهای این سفر اعلام می شود، حکایت از توفیق وی در کاهش تیرگی روابط دارد.
آیت الله هاشمی رفسنجانی پیرو دعوت ملک عبدالله، پادشاه عربستان روز دوشنبه سیزدهم خرداد ماه به آن کشور سفر کرد و در مراسم افتتاحیه کنفرانس بین المللیگفت‌وگوی بین ادیان و فرهنگ‌ها به سخنرانی پرداخت. وی در راس هیاتی از شخصیت‌های سیاسی و مذهبی ایران در کنار ‌هشتصد نفر از اندیشمندان جهان اسلام و هیات‌های سیاسی دیگر کشورهای اسلامی راهی این کنفرانس شد. هدف از برگزاری این کنفرانس، بررسی مهمترین راهکارهای گفت‌وگوی بین ادیان و فرهنگ‌ها، مفاهیم ارتقایانسانیت، تحقق امنیت و صلح جهانی، پیشرفت اخلاق در جوامع مختلف، دوری از زشتی‌هابرای تقویت پایدار خانواده، برخورد با تروریسم و مواد مخدر اعلام شده بود.
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در سخنرانی افتتاحیه، این اجلاس را مبنای مستحکمی برای گفت‌وگوی مذاهب اسلامی با سایر ادیان الهی و تمدن‌های برخاستهاز ادیان آسمانی دانست و اظهار داشت" نباید اجازه دهیم جهان اسلام با گسترش اختلافات میان خود، تضعیف شود و وظیفه ماست کهجهان اسلام و امت اسلامی را تقویت کنیم. کشورهای اسلامی در سازمان‌های بین‌المللی۵۷ رای دارند و می‌توانند با پیدا کردن چندهمراه در این سازمان‌ها تاثیرگذار و تصمیم گیرنده باشند."
وی در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد "که بیست درصد ثروت جهانی در کشورهای اسلامی است ، بهترین نقاط سوق‌الجیشی دنیا،تنگه‌ها و آبراه‌ها و بهترین مناطق جغرافیایی روی زمین و بازارعظیم تولید در قلمرومسلمانان است و دانشگاه‌های این کشورها نیز به سرعت در حال رشد است. مشکلاتی که در کشورهای اسلامی است، در درجه اول به خودشان مربوط است که به علت فقر،جهل، عقب‌افتادگی و افراط و تفریط به وجود آمده و همین باعث شده استکبار طمع کند ومنابع ما را به غارت ببرد."
رئیس مجلس خبرگان در ادامه به بحران های منطقه ای و مشکلات داخلی کشورهای اسلامی اشاره کرد و گفت" "کانون‌های آشوب و شرارت در منطقه بسیار زیاد و خطرناک شده است ، فلسطیننمایشگاهی برای نشان دادن چهره جنایتکاران شده است و لبنان دچار تفرقه و مشکلاتواقعی است، عراق اشغال شده و در اشغال آن خطر برای بقیه کشورها از ناحیه اشغالگرانبه وجود آمده است و حتی آمریکایی‌ها تصمیم دارند قرارداد امنیتی بلندمدت با اینکشور ببندند که ان‌شاءالله این‌چنین نخواهد شد و ملت و مسوولان عراق و امت اسلامیاجازه نخواهند داد که امریکا در این زمان کاپیتولاسیون را به یک کشور پیشرفتهاسلامی تحمیل کند. استعمارگران افغانستان را قطعه قطعهکرده‌اند و ده‌ها کشورعضو ناتو در این کشور چه می‌خواهند که امنیت آن هرروز کمترمی‌شود و مواد مخدر را با وسعت زیاد در بلاد اسلامی و جاهای دیگر پخش می‌کنند ونیروهای ناتو می‌توانند از این امر جلوگیری کنند که نمی‌کنند. "
وی کلید حل مشکلات منطقه ای را در برقراری امنیت دراز مدت دانست و خطاب به کلیه کشورهای اسلامی خواستار تلاش بیشتر برای ایجاد ثبات و امنیت جهانی بویژه در کشورهای فقیر و عقب افتاده شد.
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام طی این سفر در قالب مذاکره با مقامات سعودی و اندیشمندان اسلامی علاوه بر تاکید صریح بر وحدت و همکاری کشورهای اسلامی برای رفع مسائل منطقه ای و کمک به رشد و تعالی کشورهای بحران زده اسلامی ، دیپلماسی مستقیم را به اجرا گذاشته و با هدف بهبود روابط ایران و عربستان ، از مقامات این کشور ، تعهد به حسن روابط و برخورد مناسب با زائران ایرانی را خواستار شد.
وی در این خصوص گفت و گویی با ملک عبدالله پادشاه عربستان داشت و که نتیجه آن دستور قاطع پادشاه عربستان به مسئولان سعودی برای پرهیز از برخورد نامناسب با زائران ایرانی شد.
به این ترتیب با حذف یکی از موارد اختلاف برانگیز بین ایران و عربستان یعنی بد رفتار و آزار ایرانیان سفر کرده به عربستان سعودی ، می توان این امید را داشت که از تیرگی روابط دو کشور به تدریج کاسته شود هرچند که همچنان دیدگاه های متفاوت مذهبی ، نوع ارتباط این دو کشور با قدرت های فرا منطقه ای، موضوع نفت و مساله نقش ایران در لبنان و عراق ، همکاری های نظامی و امنیتی عربستان با ایالات متحده امریکا، همچنان فضای روابط ایران و عربستان را تحت تاثیر قرار می دهد.

نویسنده : مینا علی اسلام

منبع : دیپلماسی ایرانی