اصول مهندسی ایمنی لازمه مدیریت ایمنی بخش حمل ونقل است

هزینه های عدم توجه به مسائل ایمنی و کاهش ضریب ایمنی سیستم ها از تصور مدیران وسرپرستان خارج است. این هزینه ها می تواند شامل مواردی مانند هزینه حوادث، هزینه های دوباره کاری، هزینه بی اعتبار شدن شرکت و... باشد.
با به کارگیری سیستم های مدیریت ایمنی منـــاسب می توان هزینه های فوق، هزینه های جاری ایمنی و هزینه های پیشگیری را به نحو چشمگیری کاهش داد.
بسته به نگرش سازمان، مدیریت ایمنی و مهندسی ایمنی می توانند اصل بقا کسب و کار و صنعت را تقویت و یا تضعیف کنند.
اهرم اصلی و موثر مدیریت ایمنی و مهندسی ایمنی درعملیاتی نظیر ایمنی در هدایت لوکوموتیو، ایمنی و سلامت خطوط ریلی، ایمنی قوای محرکه و... توان سیستم مدیریت ایمنی را ارتقا خواهیم داد.
حوادث کاهش دهنده سود
در این مقاله تعدادی از این متدهای کلیدی تشریح شده است:
۱) تاثیر ایمنی بر بیلان مالی سازمانها:
بی تردید حوادث بر میزان فروش و سود سازمانها و شرکتها و اعتبار آنان در سطح جامعه و افکار عمومی تاثیر منفی خواهند داشت و حوادث زمانی واقع می شوند که نقاط ضعفی در سیستم مدیریت ایمنی یا متدهای مهندسی ایمنی وجود داشته باشد.
چنانچه خسارت مستقیم حوادث را که شامل خسارات پرداختی، هزینه های پزشکی، تعمیرات دستگاهها می شــود، محاسبه کنیم، می توانیم براساس جداول ارائه شده توسط OCCUPATIONAL HEAITH SAFETY=OHSA سیستم مدیریت ایمنــی و بهداشت حرفه ای
(ADMINISTRATION SYSTEM) هزینه های غیرمستقیم را به طور تقریبی برآورد کنیم.
در این حالت با تقسیم هزینه های حوادث (مستقیم و غیرمستقیم) بر نرخ سود سازمان عددی به دست خواهدآمد که معانی مهم و حیاتی برای مدیران و سرپرستان محترم به همـــراه خواهد داشت.
این عدد نشان دهنده میزان فروش اضافه لازم برای تثبیت نرخ سود اعلام شده است. برای مثال به طور فرضی در راه آهن در پایان سال مالی ۱۳۸۲ چنانچه سود ۴ درصد اعلام شود، سوانح رخ داده در آن سال می تواند این نرخ را تا ۲ درصد کاهش دهند.
▪ سیستم های مدیریت ایمنی
در این حالت، راه آهن بایستی علاوه بر درآمد قبلی خود افزایش درآمد قابل توجهی داشته باشد تا بتواند میزان ۴ درصد اعلام شده را حفظ کند. حوادث و بیماریهای ناشی از کار حدود ۴ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص می دهند و رقم آن به بیش از یک تریلیون دلار می رسد.
۲) مدیریت ایمنی:
سالانه ۲ میلیون نفر(مرد و زن) به دلیل حوادث ناشی از کار جان خود را از دست می دهند. این حادثه در کنار ۲۷۰ میلیون حادثه شغلی و ۱۶۰ میلیون بیماری ناشی از کار، آمار تکــان دهنده ای را به مدیران صنایع ارائه می کند که این امر اهمیت مدیریت ایمنی را در کنار مهندسی ایمنی مشخص ساخته و همچنین نیاز جهانی ایجاد یک سیستم مدیریت ایمنی را تایید می کند.
سیستم های مدیریت ایمنی ارائه شده در جهان نظیر سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه ای و -۰HSE ، ۲۰۰۱:MS یا ۱۹۹۹ : ۱۸۰۰۰ و ۱۹۹۶ - ۸۸۰۰ BS بدون استفاده صحیح از متدهای مهندسی ایمنی فاقد کارایی لازم و موثر هستند. این سیستمها همگی در راستای سامان بخشی به وضعیت ایمنی صنایع ابداع و ارائه شده اند و مــــزایای چشمگیری را درپی داشته انـــد.
کاهش میزان وقوع حوادث، سیستم گرایی در تصمیمات مدیریت، نگرش به ایمنـــی به عنوان جنبه های کیفیتی در فراهم آوری محصول، افزایش اطمینان پذیری سیستمها و... . از دستاوردهای این سیستم مدیریتی است.
اما به خاطر داشته باشیم ابزار سیستم های مدیریت ایمنی متدهای مهندسی ایمنی است که غفلت از این متدها پیامدی جزء عدم کفایت سیستم مدیریت ایمنی درپی نخواهـــد داشت.
در آخرین ویرایش این سیستم های مدیریتی (HES-MS) به طور مشخص به این نکته اشاره شده و بحث HSE@WORK PLACE دقیقاً به کارگیری متدهای مهندسی ایمنی در سیستم مدیریت ایمنی اشاره دارد.
۳) مهندسی ایمنی:
تکنیک های مهندسی ایمنی متنوع و بسته به نوع صنایع و گستره فعالیت، مختلف خواهدبود. اهم این متدها عبارتند از: آمادگی و واکنش در شرایط اضطراری: به هر میزان که اقدامات پیشگیرانه در سازمانی تقویت شود بازهم امکان وقوع حوادث وجود دارد. لذا آمادگی برای مقابله با وضعیت به وقوع پیوسته و واکنش مناسب می توانند از پیامدهای حادثه به نحو موثری بکاهد. بهره گیری بهینه از امکانات درجهت کاهش پیامدها در این متد از نکات اساسی و کلیدی است.
ارزیابی خطرات شغلی: خطراتی که محل کار پرسنل، دستگاهها و محیط پیرامون را تحت تاثیر قرار می دهد بایستی شناسایی و ارزیابی شوند تا بتوانیم آنها را تحت کنترل درآوریم.
شناسایی طبیعت خطر (بیولوژیک، فیزیکی و...) قدم اول درکنترل خطرات محیط کار است. مدیریت تغییر ایمنی: تاسیسات، دستگاهها، روشها و دستورالعملها در صنایع مرتباً دستخوش تغییرات می توانند شامل تغییر در نوع دستگاهها، مواد، فرایند یا روش باشد.
▪ ریشه حوادث و وقوع حوادث مشابه
همچنین این تغییرات می توانند به صورت موقت یا دائم اعمال شوند. هدف این تغییرات می تواند افزایش تولید یا بهبود وضعیت ایمنی باشد. اما این تغییرات چه دائم و چه موقت می توانند سیستم را با خطرات جدیدی مواجه سازند. بنابراین، کنترل و مدیریت این تغییرات باتوجه به هزینه ها وخساراتی که این فرایند درپی داشته است امری ضروری و اجتناب پذیر است.
▪ تحقیق و تفخص پیرامون حوادث:
حوادث از عوامل ظاهری و ریشه ای تشکیل شده اند. ظاهری و عواملی هستند که به راحتی تشخیص داده می شوند ولی عوامل ریشه ای (ROOT CAUSE) حوادث نیاز به تحقیق بیشتری دارند.
با یافتن علل ریشه حوادث و ارتباط آنها با علل ظاهری می توانیم از وقوع حوادث مشابه با گسترش حوادث جلوگیری به عمل آوریم.
▪ ثبت آمار و مستندات:
بررسی آمار و مستندات (RECORD KEEPING) یکی از ساده ترین و بهترین روشهـــــای تقویت ایمنی است. بدین گونه که مستندات ایمنی پایه و اساس معتبری برای تصمیم گیریهای آتی سازمان خواهد بود. سیستمهای LOCK/TAG OUT : با استفاده از این سیستم ها می توانیم حوادث حین عملیات تعمیراتی را به حداقل برسانیم بدین گونه که هیچ دستگاهی خارج از کنترل راه اندازی نخواهدشد.
آموزش ایمنی برپایه مشاهدات عینی: در این متد از تمام پرسنل در راستای آموزش و بهبود مسائل ایمنی سیستم استفاده خواهدشد.
با استفاده از کارتهای مخصوص و تعریف گردش کار مناسب موارد ناایمن و اعمال ناایمن توسط تمام پرسنل تحت کنترل درخواهدآمد. ایمنی در راه اندازی واحدهای عملیاتی: حوادث به وقوع پیوسته حین راه اندازی واحدها (چه راه اندازی اولیه و چه راه اندازی پس از تعمیرات) اهمیت موضوع ایمنی به هنگام راه اندازی را به خوبی نشان می دهد. در این متد نحوه عملکرد گروههای مختلف کاری، موردارزیابی قرار می گیرد.
● مدیریت ایمنی پیمانکاران
پیمانکاران بخش عمده ای از فعالیتهای خدماتی، تعمیراتی و حتی بهره برداری را در سازمانها ارائه می کنند. همچنین پیمانکاران به دلیل عدم آشنایی کافی با مسائل ایمنی و عدم سرمایه گذاری مناسب در این زمینه عمداً تاثیرات نامناسبی روی سیستمهای مدیریت ایمنی خواهند داشت. با استفــاده از تکنیک و متدهای مهندسی ایمنی می توانیم این تاثیرات را حذف یا پیامد این تاثیرات را به نحو مطلوبی کاهش دهیم. نتیجه گیری همانگونه که استقرار سیستم مدیریت ایمنی جهت بهبود عملکرد سازمان امری اجتناب ناپذیر است بکارگیری متدها و اصول مهندسی ایمنی در دستیابی به اهداف سیستم مدیریت ایمنی امری لازم و حیاتی است.
عدم بکارگیری و تقویت مهندسی ایمنی حاصلی جزء عدم موفقیت سیستم های مدیریت ایمنی درپی نخواهد داشت.

فرشاد خرازی
منابع:
۱ - استاندارد ایمنی و بهداشت کار تالیف: موسسه مطالعات و برنامه ریزی آموزشی ۱۳۸۰
۲ - دکتر یحیی اسفرجانی، روان شناسی صنعتی، انتشارات ققنوس
۳ - دکتر غلامرضا جلالی نائینی، مدلهای ایجاد حادثه، ۱۳۸۱، انتشارات دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی

منبع : خبرگزاری موج