روزه‌داری با دهانی پاک

‌● نگاهی به مشكلات دهان و دندان در ماه مبارك رمضان
معمولا در ماه رمضان، مطب‌های دندانپزشكی خیلی خلوت می‌شوند، چون همه بیماران تلاش می‌كنند قبل از آغاز این ماه و روزه‌داری، تمام كارهای دندانپزشكی و جراحی‌ها و ترمیم دندان‌هایشان را انجام دهند تا در این ماه با خیال آسوده روزه بگیرند. در مقابل بیماران جدیدی در این ماه به مطب دندانپزشكی می‌روند. این بیماران معمولا كسانی هستند كه با مشكلات جدیدی روبه‌رو شده‌اند. بوی بد دهان، خشكی و سوزش بافت‌های دهان و مشكلاتی از این دست. چه پرسش‌هایی از دندانپزشكتان در این‌باره دارید؟
● امان از بوی بد دهان
بوی بد دهان مشكلی است كه اغلب افراد در این ماه با آن روبه‌رو می‌شوند. در رزوهایی غیر از روزهای ماه رمضان ممكن است راهكارهای ویژه‌ای را امتحان كنید. به عنوان مثال ممكن است از آدامس‌های بدون قند و شكلات‌های طعم‌دار استفاده كنید ولی هنگامی كه روزه دارید، مسلما نمی‌توانید از آدامس‌ یا شكلات استفاده كنید. گرچه باید به این نكته نیز توجه كنید كه دندانپزشكتان چندان با این روش‌ها موافق نیستند چون بوی بد دهان حتما نشانه وجود مشكلی دردهان یا لثه یا دندان‌های شماست یا به دلیل عفونت‌های تنفسی یا اختلالات گوارشی است. بنابراین راه‌حل اصلی، رفع عامل بوی بد دهان است، نه فقط پوشاندن آن به صورت موقت با مواد طعم‌دهنده و خوشبوكننده.
<هالیتوزیس> مشكلی بسیار شایع بین افراد است و اغلب موارد خود فرد متوجه آن نیست و به آن عادت می‌كند، ولی از نظر آداب اجتماعی برای افراد مختلف مشكل آفرین است. پوسیدگی دندان‌ها و بیماری‌های لثه و سایر مشكلات موجود در حفره دهان یكی از علل اصلی بوی نامطبوع دهان است. اختلالات گوارشی مانند اختلال مری و معده در افرادی كه مرتبا ترش می‌كنند و یا عفونت‌ها و آب‌های ریوی، التهاب حفره بینی، سینوزیت (التهاب سینوس‌ها)، التهاب مخاط بینی (رینیت) و التهاب ناحیه گلو مانند گلودردهای چركی نیز سبب بوی بد دهان می‌شود. بیماری‌های لثه مانند پیوره، لقی در دندا‌ن‌ها هم از شایع‌ترین علل بوی بد دهان هستند.
اگر شما دندانی پوسیده در دهانتان داشته باشید، میكروب‌ها در این محل تجمع پیدا می‌كنند. در عین حال باقیمانده موادغذایی نیز ممكن است در این حفره پوسیدگی جمع شوند. بنابراین تخمیر قندها در محل پوسیدگی یا لابه‌لای دندان‌ها، سبب بد بوی دهان می‌شود. بهترین روش رفع این مشكل این است كه پیش از ماه رمضان یا پس از افطار،‌به كلینیك دندانپزشكی مراجعه كنید و هرچه زودتر پوسیدگی دندان‌هایتان را ترمیم كنید. به علاوه بسیار لازم است پس از نوش‌ جان كردن سحری دندان‌هایتان را مسواك بزنید تا در طول روز باقیمانده لابه‌لای دندان‌هایتان مشكل‌ساز نشوند. بعضی‌ها هم عادت دارند بدون صرف سحری روزه بگیرید كه همین گرسنگی و گرسنه روزه گرفتن می‌تواند دلیلی برای ایجاد بوی بد دهان باشد. به همین دلیل سعی كنید حتما برای صرف سحری از خواب بیدار شوید.
نكته دیگری كه برای پیشگیری از بوی بد دهان در طول روزه‌داری باید به خاطر داشته باشید، نوع موادغذایی است كه در افطار یا سحر مصرف می‌كنید. سیر، پیاز و ادویه می‌تواند باعث بوی بد دهان شما شود. این مواد گوگرددار پس از هضم و جذب ممكن است از طریق ریه‌های شما دفع و باعث بوی بد نفس شما شوند. حتما لازم نیست غذاهای خانگی حاوی این مواد را مصرف كنید. بسیاری از غذاهای آماده مانند سوسیس و كالباس دارای این مواد بودار هستند.
اگر به هر دلیلی مجبور به استفاده از این خوراكی‌ها شدید، پس از صرف افطار یا سحر حتما مسواك بزنید. به‌علاوه مصرف لیمو ترش شربت پرتقال و سبزی‌های معطر مثل نعناع، مرزه و تلخون می‌تواند از بوی بد دهان جلوگیری كند. هنگام مسواك زدن حتما مسواك را روی زبانتان بكشید تا باقیمانده مواد غذایی بودار كاملا از روی زبانتان پاك شود. استفاده از قرص‌ها و اسپری‌های خوشبو كننده علاوه بر بیماری‌های ریه، باعث فرسودگی دندان‌ها به مرور زمان خواهند شد. نخ كشیدن دندان‌ها روش بسیار مناسبی برای برداشتن خرده‌های غذایی از لابه‌لای دندان‌هاست كه اغلب افراد پیش از مسواك زدن آن را فراموش می‌كنند. این كار نقش مهمی در پیشگیری از بوی بد دهان خواهد داشت.
اگر سالمند هستید، تلاش كنید دندان مصنوعی خود را طی روز، چند مرتبه بشویید. بر اساس تحقیقات، بوی بد دهان می‌تواند یك علامت هشدار دهنده مبنی بر آلوده بودن بیمار به یك باكتری به نام هلیكوباكتر باشد كه موجب زخم معده و سرطان معده می‌شود.
● خشكی دهان
بعضی افراد از خشكی و سوزش بافت‌های دهان طی روزه‌داری گله می‌كنند یا حتی گاهی متوجه خشكی دهانشان نیستند و فقط احساس می‌كنند وقتی روزه می‌گیرند، در مخاط دهانشان احساس سوزش و گاهی درد دارند. این حالت كاملا طبیعی است چون هنگام روزه‌داری و در طول روز، هیچ‌گونه مایعی از راه دهان مصرف نمی‌شود و می‌تواند موجب خشكی بافت‌های دهان شود.
معمولا بزاق نقش مرطوب كردن دهان را بر عهده دارد. بنابراین به نظر می‌رسد افرادی كه به دلایل متفاوت میزان ترشح بزاقشان كاهش یافته، بیشتر با این مشكل‌ در روزه‌داری روبه‌رو شوند. از جمله این افراد می‌توان به كسانی كه دیابت یا بیماری قند دارند، اشاره كرد. خشكی دهان می‌تواند موجب احساس گلودرد مداوم، احساس سوزش در گلو، اشكال در صحبت كردن، سخت شدن بلعیدن آب دهان و خشكی مجاری بینی شود.
فراموش نكنید بزاق نقش مهمی در دهان ایفا می‌كند و آن شستن باقیمانده مواد غذایی از دهان و خنثی كردن اسید تولید شده به وسیله پلاك‌های میكروبی روی دندان‌هاست بنابراین اگر به خشكی دهان مبتلا هستید، به‌سادگی در خطر پوسیدگی‌ دندانی قرار خواهید گرفت چون اسیدهای روی سطوح دندان، پاك نمی‌شود و در مجاورت مینای معدنی دندان‌ها قرار می‌گیرد و به زودی باعث پوسیدگی دندان‌ها می‌شود. برای حل این مشكل و افزایش بزاق دهانتان می‌توانید آدامس‌های بدون قند بجوید یا از دهانشویه‌ها استفاده كنید. البته ممكن است این راهكار در ماه رمضان برای رفع خشكی‌ دهان كه ناشی از روزه‌داری است چندان قابل استفاده نباشد. بنابراین تلاش كنید در طول روز چند بار دهانتان را با آب بشویید. اگر با این روش مشكلات شما برطرف نشد، می‌توانید با مشورت دندانپزشكتان از قرص‌هایی كه ترشح بزاق را افزایش می‌دهند، استفاده كنید.
● پوسیدگی دندان‌ها
در این ماه هنگام روزه‌داری شما باید پیش از گذشته مراقب پوسیدگی دندان‌هایتان باشید، چون علاوه بر كاهش ترشح بزاق، كمتر در طول روز به مسواك زدن و نخ كشیدن دندان‌هایتان توجه می‌كنید. سابقا برای از بین بردن میكروب‌ها از آنتی‌بیوتیك‌ها و آنزیم‌ها استفاده می‌شد ولی امروزه همه معتقدند استفاده از روش‌های فیزیكی مثل مسواك زدن برای برداشتن پلاك بهترین روش است. بسیاری از غذاهایی كه برای افطار یا سحر میل می‌كنید موجب می‌شوند باكتری‌ها در دهانتان تولید اسید كنند. مجموعه غذا و باكتری و محصولات تولید شده به وسیله میكروب‌ها، پلاك دندانی نام دارد كه معمولا با چشم دیده نمی‌شود.
فراموش نكنید فقط غذاهای شیرین مثل شیرینی، زولبیا و بامیه و حلوا موجب پوسیدگی دندان نمی‌شوند بلكه مواد نشاسته‌ای مثل نان و غلات نیز باعث تولید اسید می‌شوند. پلاك دندانی باعث تحریك لثه‌ها، جدا شدن لثه از دندان و نهایتا تخریب استخوان مجاور دندان‌ها می‌شود. شاید تصور كنید شست‌ و شوی دهان با آب دندان‌ها را پاك و تمیز می‌كند ولی پلاك میكروبی ورقه‌ای چسبیده به سطح دندان است كه به سادگی پاك نمی‌شود. بنابراین كافی نیست فقط با‌ آب پس از صرف سحری یا افطار دهانتان را بشویید.
تنها راه و موثرترین روش، مسواك زدن است به طور كلی بهتر است بعد از هر وعده غذایی، دندان‌ها مسواك زده شوند ولی چون هنگام روزه‌داری فقط دو وعده ‌غذایی در صبح و شب مصرف می‌شود، تلاش كنید بعد از این دو وعده دندان‌هایتان را مسواك بزنید و نخ بكشید. نكته مهمی كه وجود دارد این است كه در مسواك زدن باید پلاك میكروبی را از روی دندان‌هایتان بردارید اما بسیاری از افراد هنگام مسواك كردن فقط به حذف خرده‌های غذایی از روی دندان‌هایشان فكر می‌كنند. توجه كنید خرده‌های باقیمانده غذا معمولا با حركت لب، زبان، گونه و جریان بزاق از روی دندان‌ها پاك و شسته می‌شوند. بنابراین لازم است با دقت و حوصله مسواك بزنید. مسواك زدن دندان‌ها پس از صرف سحری بسیار اهمیت دارد، چون در طول ساعات طولانی روز، مواد غذایی لابه‌لای دندان‌ها فرصت كافی خواهند داشت تا به وسیله باكتری‌های پوسیدگی‌زا تجزیه شده و تولید اسید كنند. بنابراین امكان پوسیدگی دندان‌هایتان را افزایش می‌دهند.
با مسواك زدن نمی‌توان سطوح بین دندانی را تمیز كرد و برای این كار باید از نخ دندان استفاده كرد. بهتر است قبل از مسواك كردن دندان‌ها، لابه‌لای دندان‌ها با نخ دندان تمیز شود تا خرده‌ها و باقیمانده‌های مواد غذایی بیرون آمده و طی مسواك زدن و شست‌ و شوی دهان، از دهان بیرون ریخته شوند. فراموش نكنید، گاهی استفاده از مسواك و نخ دندان باعث درد و خونریزی از لثه‌ها می‌شود ولی نباید این كار را ترك كرد. اكثر مواقع با ادامه این كار و سالم شدن لثه، درد و خونریزی هم از بین می‌رود. اگر درد و خونریزی پیش از یك هفته از بین نرود، لازم است به دندانپزشك مراجعه كنید، چون این علامت ممكن است نشاندهنده بیماری‌های لثه باشد.
كسانی كه دندا‌ن‌های نامرتب دارند باید بیش از سایرین در مسواك زدن و نخ كشیدن دندان‌ها پس از صرف افطار و سحری دقت كنند؛ چون همین نامرتب بودن دندان‌ها، جایگاه‌های مناسبی برای تجمع مواد غذایی و باكتری‌های پوسیدگی‌زا فراهم می‌كند. به علاوه اگر از پلاك‌های ارتودنسی استفاده می‌كنید، در طول روز چند بار آنها را از دهانتان خارج كرده و با آب بشویید. وجود براكت‌ها و سیم‌های ارتودنسی ثابت روی دندان‌ها جایگاه مناسب دیگری برای رشد میكروب‌های پوسیدگی‌زای طولانی است. بنابراین با استفاده از مسواك معمولی یا مسواك‌های ویژه افرادی كه اردتودنسی كرده‌اند، دندان‌ها و اطراف سیم‌ها و براكت‌ها را تمیز كنید.
در صورتی كه در طول روز و هنگام روزه‌داری برایتان میسر است، چندین بار مسواك بزنید یا حداقل مقداری آب در دهانتان بگردانید. این كار به كاهش پلاك میكروبی روی سطح دندان‌ها كمك می‌كند و اسید حاصل از میكروب‌ها را تا حدودی از روی دندا‌ن‌ها پاك خواهد كرد.

‌ دكتر گلرخ‌ثریا

منبع : روزنامه سلامت