هر دردی درد زایمان نیست!

شاید اكثر افراد تا به حال حداقل یك بار به علت دل درد به اورژانس‌های بیمارستان‌ها مراجعه كرده باشند. دل‌درد یكی از شایع‌ترین شكایاتی است كه می‌تواند گریبانگیر افراد در هر سنی شود گاهی حتی تشخیص علت این دردها برای پزشكان مشكل است. صحبت‌های آقای دكتر سید مصطفی میرپور، متخصص بیماری‌های زنان و استادیار دانشگاه علوم پزشكی ایران در این زمینه، نكات مفیدی را به ما می‌آموزد.
●‌ اگر فردی دل درد داشته باشد، چه موقع باید به پزشك مراجعه كند؟
▪ دردهای شكمی در خانم‌ها به ۲ دسته تقسیم می‌شوند. یكی دردهای شكمی حاد و دیگری دردهای شكمی مزمن.
● دردهای حاد به چه صورت هستند؟
▪ در دردهای شكمی حاد كه بیماران با درد شدید به خصوص دردهای قسمت پایین شكم مراجعه می‌كنند بایستی در ابتدا متوجه مهمترین بیماری‌هایی كه این دردها را ایجاد می‌كنند باشیم. ‌مهم ترین این دردها در خانم‌هایی كه متاهل هستند، حاملگی خارج رحم است كه بیماران با درد تقریبا ناگهانی و پیشرونده مراجعه می‌كنند. این درد دائمی است و ساعت به ساعت زیادتر می‌شود. بیمار از درد شدید كه مهمترین و ثابت‌ترین علامت است شكایت دارد. ممكن است این درد با حالت تهوع و حتی اسهال همراه باشد.
حاملگی خارج رحم كه شامل حاملگی لوله، شكم، دهانه، رحم و جاهای دیگر است ۹۵ درصد موارد در لوله‌های رحمی اتفاق می‌افتد و منجر به پاره شدن لوله می‌گردد. قبل از پاره شدن لوله درد دائمی و پیشرونده است اما پس از پاره شدن لوله بیمار دچار درد شدید مثل جسم تیزی مانند چاقو كه در شكم فرو رود احساس می‌كند و بعد از آن درد كاهش می‌یابد. چون حاملگی خارج رحم توام با خونریزی است، بیمار احساس ضعف می‌كند و حتی ممكن است در حالت بی‌حالی شدید یا شوك مراجعه كند.
خوشبختانه امروزه تشخیص بیماری به وسیله تست آزمایشگاهی و سونوگرافی بسیار ساده شده است كه حتی می‌توان حاملگی خارج رحم را در كمتر از یك هفته پس از ایجاد مشكل تشخیص داد و درمان كرد و تشخیص زودرس اهمیت بسیار دارد چون می‌توان به وسیله درمان طبی و یا جراحی از صدمه به لوله‌های رحم جلوگیری كرد. در مراحل پیشرفته كه درمان آن فقط جراحی است بایستی لوله رحم هم برداشته شود كه شانس باروری بعدی را كمتر می‌كند.
● حاملگی خارج رحم در چه افرادی شایع‌تر است؟
▪ باید بدانیم كه مهمترین علت حاملگی خارج رحم عفونت‌های لگن است كه شامل عفونت رحم، لوله و تخمدان‌ها می‌باشد. این عفونت‌ها به وسیله میكرو‌ب‌های طبیعی مهبل ایجاد می‌شود.
● چطور می‌توان از آن جلوگیری كرد؟
▪ برای پیشگیری بایستی خانم‌ها از شست‌وشوهای بی‌مورد به خصوص با مواد ضدعفونی كه اغلب در بین مردم متداول است جلوگیری كنند. دوش مهبلی كه سابقا متداول بود و به وسیله خود بیماران انجام می‌شد امروزه كاملا مترود شد و ایجاد عفونت لگنی می‌كند. زیرا به وسیله شست و شوی مهبل این میكروب‌ها به دستگاه‌های بالاتر راه پیدا می‌كنند و خاصیت بیماری‌زایی پیدا می‌كنند.
بنابراین در حالت معمولی به هیچ وجه این شست و شوهای بی‌مورد لزومی ندارد و اگر ناراحتی مثل ترشحات غیرطبیعی و یا خارش و سوزش در بیماران ایجاد شود بایستی به پزشك مراجعه نمایند. یك نوع حاملگی خارج رحم هم وجود دارد كه دوره حاد فوق را با درد كم و بی‌‌سر و صدا طی می‌كند و باعث پارگی لوله رحمی و خونریزی شدید در شكم می‌شود و ممكن است هر دو لوله را از بین برده و باعث نازایی بشود: این نوع حاملگی خارج رحم معمولا در معتادین به مواد مخدر دیده می‌شود كه درد را احساس نمی‌كنند.
● علل دیگری هم هست؟
▪ نوع دیگر كه باعث درد شدید شكم می‌شود آپاندیسیت است. آن هم به صورت حاد و تحت حاد تقسیم می‌شود. در تمام سنین دیده می‌شود و در خانم‌ها ممكن است با حاملگی خارج رحم اشتباه شود.
▪ بیماران چه علائمی را تجربه می‌كنند؟
▪ این درد بیشتر در سمت پایین و راست شكم است ولی ممكن است درد در تمام شكم به خصوص در كودكان كه علائم آن شبیه بزرگسالی نیست احساس شود. این درد توام با حال تهوع و استفراغ بیمار است و بیمار به شدت بی‌اشتها است. با معاینه و آزمایش خون تشخیص داده می‌شود و درمان آن جراحی است. باید آپاندیسیت را در خانم‌های حامله خیلی جدی گرفت زیرا در صورتی كه تشخیص داده نشود، خطر تورم شكم وجود دارد و احتمال مرگ و میر مادر بسیار زیاد است و ضمنا تشخیص آپاندیسیت در حاملگی برای پزشك كمی مشكل است. زیرا كه علائم آزمایشگاهی آپاندیسیت و حاملگی طبیعی شبیه هم می‌باشد.
● چه عوامل دیگری درد حاد ایجاد می‌كنند؟
▪ سومین علل دردهای حاد شكمی سنگ مجاری ادرار است كه در كلیه، حالب‌ها و مثانه دیده می‌شود اگر این سنگ‌ها به خصوص در حالب باشد درد شدیدی ایجاد می‌كند كه به این دردها اصطلاحا دردهای قولنجی می‌گویند.
● دردهای آن به چه صورت است؟
▪ بیمار به طور ناگهانی دچار درد طاقت‌فرسا می‌شود كه توام با استفراغ است و ممكن است رنگ ادرار به علت خونریزی در آن قرمزتر از معمول بشود. یكی از دردهای شدید دیگر پیچ خوردن تخمدان‌ها است . این غده‌های توپر ممكن است پیچش پیدا كنند و تولید درد زیادی كنند. اگر زود تشخیص داده شود می‌توان پیچ تخمدان را برطرف كرد ولی در صورتی كه تشخیص دیرتر اتفاق افتد باعث برداشتن تخمدان می‌گردد.
● در چه سنی شایع است؟
▪ سن شایع در دوره باروری بین ۱۵ تا ۴۴ سال است.
● چه كسانی بیشتر به آن دچار می‌شوند؟
▪ كسانی كه به طور مادرزادی پایه تخمدان‌های آنها بلند است و به این بیماری مبتلا می‌شوند. تشخیص آن توسط پزشك و سونوگرافی صورت می‌گیرد. باید در نظر داشته باشیم كه هر گونه خونریزی در داخل شكم مثل خونریزی از سوراخ شدن معده یا روده یا پارگی‌های طحال و كبد كه در اثر تصادفات پیش می‌آید همگی باعث ایجاد درد شكم حاد می‌شوند. در هر صورت در مورد دردهای حاد شكم به هیچ وجه خوددرمانی جایز نیست زیرا ممكن است صدمات جبران‌ناپذیری به بیمار وارد شود و بیماران حتما باید به پزشك مراجعه كنند.
● دردهای مزمن به چه صورت خود را نشان می‌دهد؟
▪ در مورد دردهای مزمن و یا خفیف شكم بایستی ببینیم كه این درد مربوط به كدام قسمت شكم است معمولا دردهایی كه در پایین شكم ایجاد می‌شود مربوط به لگن و محتویات آن است.
● مثل چی؟
▪ مثل رحم، لوله‌ها و تخمدان‌ها، و همچنین این دردها ممكن است مربوط به انتهای روده باشند. دردهایی كه در دو طرف شكم ایجاد می‌شود می‌تواند مربوط به روده بزرگ و تورم در این ناحیه باشد. دردهایی كه در قسمت بالای شكم ایجاد می‌شود در قسمت وسط و اطراف ناف، بیشتر می‌تواند مربوط به معده و انتهای مری باشد و دردهایی كه در قسمت فوقانی و سمت راست شكم به وجود می‌آید می‌تواند از كبد و كیسه صفرا ناشی شود. این دردها را ممكن است سنگ كیسه صفرا، یا عفونت آن به وجود آورد. ضمنا بیماری‌ها و تومورهای خود كبد هم در همین محل‌ها ممكن است باعث درد شوند.
● بیشترین دردی كه خانم‌ها با آن مراجعه می‌كنند كدامند؟
▪ دردهای زیر شكم كه بیشتر در خانم‌ها دیده می‌شود و بسیار شایع است بیشتر مربوط به عفونت‌های مثانه است. بیمار علاوه بر درد ممكن است از تكرر و سوزش ادرار نیز شاكی باشد. این عفونت‌ها در خانم‌ها بسیار شایع است زیرا مجرای ادرار آنها بسیار كوتاه است و عفونت از این مجرا به راحتی به سمت مثانه صعود می‌كند. یك نوع آن پس از ازدواج در خانم‌ها به طور شایع دیده می‌شود كه به ورم مثانه دوران ماه عسل مشهور است.
● علامت دیگری هم دارد؟
▪ علاوه بر درد ممكن است در ادرار خون هم دیده شود. ضمنا این ناراحتی در خانم‌های حامله هم خیلی شایع است.
● در صورت ابتلا، بیماران باید چه كار كنند؟
▪ درمان این بیماری آسان است و حتما باید توسط پزشك و آزمایشگاه صورت گیرد و بیمار با خوردن آنتی‌بیوتیك بهبود می‌یابد.
● آیا عارضه‌ای هم دارند؟
▪ در صورتی كه بیمار درمان نشود عفونت به مجاری بالاتر كه كلیه باشد راه پیدا می‌كند و بیمار ممكن است دچار عفونت كلیه می‌شود كه درمان آن مشكل است و ممكن است بیمار نیاز پیدا كند كه در بیمارستان بستری شود.
● می‌توان از آن پیشگیری كرد؟
▪ برای خانم‌ها بهترین كار جلوگیری از عفونت است.
● چطوری؟
▪ همچنان كه سابقا اشاره شد از شست و شوی مهبل خودداری كنند و پس از زناشویی در فاصله یكی دو ساعت مثانه را تخلیه كنند تا میكروب‌هایی كه در مجرای كوتاه آنهاست خارج شود.
● آیا علل دیگری هم برای دردهای مزمن این ناحیه هست؟
▪ از دردهای مزمن دیگر تورم رحم و لوله‌هاست چون رحم هر ماه در خانم‌ها به وسیله قاعدگی شست و شو داده می‌شود، عفونت رحم كمتر است و بیشتر عفونت‌ها در لوله‌های رحم ایجاد می‌شود.
● آیا عارضه‌ای مهم دارد؟
▪ لوله‌های رحم بر اثر عفونت، در صورتی كه درمان صورت نگیرد دچارانسداد می‌شود كه مردم به آن كیپ شدن لوله‌ها می‌گویند و در عكسبرداری رنگی (عكسبرداری از رحم و لوله‌ها) كاملا مشخص است كه این لوله‌ها بسته شده‌اند.
● در چه كسانی بیشتر ایجاد می‌شود؟
▪ علت ایجاد این بیماری عفونت‌های مهبل و شست و شوی آن و زخم‌های دهانه رحم است كه همانطور كه گفتیم عفونت از پایین به سمت لوله‌ها صعود می‌كند. این نوع عفونت تولید نازایی می‌كند كه تا ۲ دهه قبل درمانی برای آن وجود نداشت ولی اخیرا با انجام حاملگی داخل لوله )IVF( امكان حاملگی وجود دارد ولی مخارج بسیار زیادی دارد كه از عهده همه كس برنمی‌آید. پس به طور كلی تمام دردهای شكمی اعم از حاد و مزمن با اهمیت تلقی می‌شوند. درد شكمی حاد كه یك اورژانس پزشكی است حالا این درد به هر علتی كه می‌خواهد ایجاد شود و در این موارد بیماران باید سریعا به اورژانس و پزشك مراجعه كنند تا هر چه سریع‌تر درمان مناسب برای ‌آنها صورت گیرد.
در مورد دردهای مزمن اگرچه قابل تحمل‌ترند و درمان آنها اورژانس نیست اما به هر حال باید مورد توجه قرار گیرند و بالاخره درمان شوند. چون گاهی عوارض جبران‌ناپذیری به جا می‌گذارند. به هر حال هیچ دردی بی‌علت نیست. البته صرفنظر از اینكه بعضی از مشكلات عصبی می‌توانند باعث ایجاد دردهای گذرا در بدن شوند. كه معمولا این دردها در جای خاصی از بدن نیستند و هر زمان ممكن است در یكی از اعضاء بروز كنند. اما یك فرد نرمال به طور طبیعی نباید در شكم خود دردی را حس كند.‌

سارا محمدی

منبع : روزنامه سلامت