فقط برای خانم‌ها

امروزه با پیشرفت علم در عرصه‌های متعدد پزشکی، اهمیت مسایل مربوط به زنان و بهداشت و مراقبت از سلامتی آنها، افزایش یافته است. از دیدگاه پزشکی، مباحث مرتبط با زنان از جنبه‌های متعدد پیشگیری و درمان به دلیل شرایط ویژه آن، در حدی است که اگر اندکی در این امرقصوری شود، صدمات جبران‌ناپذیری متوجه خانواده و جامعه خواهد شد. یکی از مواردی که اهمیت زیادی در میان جوامع متعدد پیدا کرده است و زنان زیادی در سراسر دنیا با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، مساله «سرطان» است. با وجود شناخت مسایل مهم درباره این بیماری کشنده (مانند روش‌های تشخیصی و انواع درمان‌ها)، هم چنان ارقام نشان از مرگ و میر بالای بیماران مبتلا به سرطان دارند. امروزه متولیان درمان در دنیا سعی بر آسان و کم‌هزینه کردن اقدامات تشخیصی و درمانی دارند تا از بیماران وقت کمتری صرف شده و درد و ناراحتی کمتری نیز متحمل شوند. در این شماره سعی بر آن است تا بعضی از روش‌های رایجی که در زمینه تشخیص به موقع سرطان رحم به کار می‌روند، معرفی شوند.
● پاپ‌اسمیر
در علم تخصصی بیماری‌های زنان، این تست، نوعی روش ارزیابی است که برای تشخیص احتمال وجود سلول‌های سرطانی در دهانه رحم و بافت اطراف آن به کار می‌رود. باوجود آنکه تصور عموم افراد بر این است که غیرعادی بودن نتیجه تست پاپ‌اسمیر، به معنای ابتلا به سرطان دهانه رحم است، ولی در حقیقت، بسیاری از این تست‌ها به دلیل وجود عفونت در ناحیه واژن به وجود می‌آیند که بیماری قابل درمانی است. نمونه‌برداری در این آزمایش‌، همانند آزمایشات DNA است و تنها لایه نازکی از بافت ‌دهانه رحم به آرامی برداشته می‌شود. در صورت مشاهده توده‌های سلولی غیرعادی، به‌طور معمول تکرار تست پس از گذشته ۶ ماه توصیه می‌شود، ولی اگر تعداد سلول‌های غیرعادی به اندازه‌ای باشد که بیمار در گروه «پرخطر» دسته‌بندی شود، باید بیوپسی انجام شود. توجه به این نکته لازم است که پاپ‌اسمیر، یک روش غربالگری است، نه یک روش تشخیصی.
● کولپوسکوپی
ابزاری است که برای معاینه دقیق دهانه رحم و مشخص کردن علت اصلی بیماری انجام می‌شود. علت تجویز آن می‌تواند:
۱) تعیین دیسپلازی
۲) اثبات ابتلا به ویروس پاپیلومای انسانی
۳) مشخص کردن وجود نوعی از سلول‌های اسکواموس غیرعادی باشد
دستگاه کولپوسکپی، در واقع یک میکروسکوپ نوری دوچشمی است که بزرگنمایی‌های مختلفی دارد. اگر از بزرگنمایی ۲ تا ۶ برابر استفاده شود، تنها تصویری کلی از بافت‌های سطحی، قابل مشاهده است. توان‌های متوسط (۸ تا ۱۵ برابر) و بالا (۱۵ تا ۲۵ برابر) برای مشاهده واژن و دهانه رحم به کار می‌روند. کولپوسکوپی، معاینه‌ای ساده و بدون درد است که به صورت سرپایی قابل انجام است و حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه طول می‌کشد. در روش انجام این تست به منظور تمایز بافت‌های سالم و ناسالم، از محلول اسید استیک استفاده می‌شود. پس از استعمال این محلول، سلو‌ل‌های دهانه رحم از آب پر شده و در نتیجه نوری از آنها عبور نمی‌کند. سپس دستگاه کولپوسکوپ تقریبا در فاصله ۳۰ سانتی‌‌متری واژن قرار می‌گیرد. تابش نور شدید از انتهای آن، امکان معاینه دقیق دهانه رحم را فراهم می‌کند. وجود تغییرات غیرعادی در نواحی‌ای که به رنگ سفید درمی‌آیند، نشان از دیسپلازی دارد و هر چه بافت سفید‌تر باشد، میزان دیسپلازی شدیدتر است. پس از معاینه کامل، نمونه‌گیری از بافت‌های مشکوک انجام می‌شود. در مراحل بعدی، ممکن است «کرایوسرجری» یا فریز کردن سلول‌های غیرعادی و یا نوعی فرآیند درمانی دیگر در دستورکار قرار گیرد. در صورت درگیر بودن مقاطع داخلی‌تر رحم به بافت سرطانی، Cone biopsy یا LEEP انجام می‌گیرند. البته بسیاری روش‌های دیگر نیز برای غربالگری و تشخیص به موقع سرطان وجود دارند که هر کدام جایگاه و عملکرد خاص خود را می‌طلبد.
● تازه‌ها
تا چندی پیش، نمونه‌برداری از آندومتر رحم، برای بیماران کاری دردناک، وقت‌گیر و پرهزینه‌ بود. اما هم‌اکنون این کار بدون نیاز به بی‌حسی و دیلاتاسیون سرویکس و به صورت سرپایی انجام می‌گیرد. وسیله مورد نیاز که Pipelle نامیده می‌شود، کاتتری شامل یک صفحه شفاف و قابل انعطاف با قطر خارجی ۱/۳ میلی‌متر، طول ۵/۲۳ سانتی‌متر و یک پیستون داخلی است. نوک این کاتتر تا ۱۰ سانتی‌متر مدرج گردیده است. این کاتتر، استریل، یک بار مصرف و بدون لاتکس است و در موارد زیر قابل استفاده است:
۱) تست غربالگری جهت کانسر آندومتر
۲) تشخیص هایپرپلازی آندومتر
۳) تشخیص نارسایی فاز لوتئال
۴) کنترل وضعیت آندومتر در طول هورمون‌تراپی
۵) کنترل وضعیت آندومتر در طول استفاده از تاموکسی‌فن
۶) منوراژی
۷) پولیپ
۸) کشت باکتریولوژیکال
۹) منوپوز دیررس
● شیوه استفاده:
ابتدا اسپکولوم در محل قرار داده می‌شود. سپس کاتتر به آرامی از سرویکس عبور داده می‌شود تا به فوندوس رحم برسد. برای ایجاد فشار منفی، با یک دست شیت خارجی این کاتتر نگه‌داشته شده و با دست دیگر، پیستون داخلی به سمت خارج کشیده می‌شود. در همین حال چندبار کاتتر داخل رحم عقب و جلو می‌رود و در عین حال چرخش نیز در آن ایجاد می‌شود. این کار تا زمانی که نمونه ساکشن شده در کاتتر شفاف دیده شود، ادامه می‌یابد (که اغلب ۳۰ ثانیه وقت خواهد گرفت). آنگاه کاتتر خارج می‌شود. جهت مطالعات هیستولوژیک باید با برگرداندن پیستون به داخل کاتتر، محتویات داخل کاتتر در محلول مناسب تخلیه شده و به آزمایشگاه ارسال شود. لازم به ذکر است که نمونه‌های جدیدتر این کاتتر برای نمونه‌برداری از آندومتر در طی هیستروسکوپی نیز وارد بازار شده‌اند که بیمار ناراحتی کمتری متحمل شده و در وقت نیز صرفه‌جویی می‌شود.

در تهیه مطالب از «ماهنامه مهندسی پزشکی» نیز استفاده شده است

منبع : هفته نامه سپید