بوی نفت در منازعه دارفور

كشورهای غربی و در راس آن‌ها آمریكا، انگلیس و اعضای اتحادیهء اروپا فشار زیادی بر دولت سودان وارد كرده و می‌كنند تا شرایط آن‌ها برای پایان دادن به منازعهء دارفور را بپذیرد. منازعه‌ای كه به نظر می‌رسد اكنون به ثروت نفتی سودان و تبدیل شدن این كشور به یك عضو بالقوهء اوپك ربط یافته است.
بحران دارفور از سال ۲۰۰۳ زمانی آغاز شد كه شورشیان منطقهء دارفور در غرب سودان كه منطقه‌ای هم اندازهء كشور فرانسه است، برای كسب استقلال از دولت مركزی دست به مبارزهء مسلحانه زدند. طبق گزارش‌های سازمان ملل تا به حال ۲۰۰ هزار نفر از ساكنان دارفور كشته و بیش از دو میلیون نفر آواره شده‌اند اما دولت سودان این ارقام را مبالغه‌آمیز می‌داند. اما به نظر می‌رسد اختلافات سودان با كشورهای غربی در این مورد تا حدودی به ثروت نفتی، سیاست‌های نفتی و روابط نفتی دولت البشیر مرتبط باشد زیرا تحریم‌های جدید آمریكا شامل ۳۱ شركت دولتی سودان فعال در صنعت نفت است.
دولت بوش به بهانهء بحران دارفور تحریم‌های تجاری و اقتصادی بر ضد سودان را افزایش داده است اما این تحریم‌ها بیش‌تر متوجه شركت‌ها نفتی فعال در سودان است. واشنگتن برای اعمال فشار بیش‌تر بر دولت خارطوم طرح گسترش تحریم‌های بین‌المللی بر ضد سودان را در شورای امنیت سازمان ملل مطرح كرده است و تجارت و انجام مبادلات اقتصادی توسط شركت‌های آمریكایی با دولت سودان را ممنوع اعلام كرده است. البته چین به عنوان مشتری مهم نفت سودان ضمن مخالفت با این طرح، اعلام كرده افزایش تحریم‌های تجاری بر ضد سودان تنها موجب پیچیده‌تر شدن اوضاع خواهد شد. دولت بوش از سال ۱۹۹۷ میلادی تاكنون تحریم‌های تجاری و اقتصادی بر ضد دولت سودان اعمال كرده است. انگلیس نیز ضمن استقبال و حمایت از طرح بوش، اعلام كرده: «آن‌چه كه امروز در سودان و دارفور اتفاق می‌افتد با استانداردهای بین‌المللی مطابقت ندارد.» اتحادیهء اروپا نیز اعلام كرده اعمال تحریم‌های جدیدی را علیه خارطوم در دستور كار قرار داده است.
خاویر سولانا، مسوول سیاست خارجی اتحادیهء اروپا اعلام كرده اتحادیهء اروپا مایل به اعمال تحریم‌های جدید علیه سودان است. اگر چه ۲۷ كشور عضو مایل به بررسی ایجاد یك دالان رساندن كمك‌های بشردوستانه از كشور چاد به منطقهء دارفور سودان هستند تا امدادگران بتوانند در امنیت به فعالیت بپردازند.. اتحادیهء اروپا در حال حاضر تحریم‌هایی علیه صادرات سلاح و نیز ممنوعیت ویزا را برای برخی مقامات سودانی اجرا می‌كند.
این در حالی است كه اقدامات شورای امنیت علیه سودان تا به حال به دلیل مخالفت چین پیشرفت چندانی نداشته و اروپا و آمریكا چین را مانع عمده در این راه می‌دانند. لیو جوییجین، نمایندهء چین در سازمان ملل می‌گوید راه‌های بهتری برای متوقف كردن خشونت‌ها در دارفور وجود دارد. هدف از اعمال تحریم‌های جدید علیه سودان اعمال فشار بر این كشور برای پذیرش استقرار بیش از ۲۰ هزار نیروی صلحبان مشتركا از سازمان ملل و اتحادیهء آفریقا در دارفور است. در حال حاضر هفت هزار صلحبان از اتحادیهء آفریقا و سه هزار نیروی پشتیبانی از سازمان ملل در دارفور مستقر هستند اما خارطوم با استقرار ۲۰ هزار صلحبان مخالفت كرده است.
از طرف دیگر سودان تلاش زیادی را برای پیوستن به سازمان كشورهای صادر‌كنندهء نفت اوپك آغاز كرده است. پیوستن به اوپك موجب افزایش رشد اقتصادی سودان خواهد شد. وزیر نفت سودان تاكید كرده، این كشور به مذاكرات خود برای پیوستن به سازمان كشورهای صادر‌كنندهء نفت اوپك ادامه خواهد داد. عواد احمد الجاز می‌گوید: «هنوز زمان دقیقی را برای پیوستن سودان به اوپك نمی‌توان اعلام كرد ولی ما به تلاش‌های خود برای الحاق به این سازمان ادامه می‌دهیم.»
سودان سال گذشته تمایل خود را برای پیوستن به اوپك اعلام كرد و عمر حسن البشیر رییس‌جمهور این كشور نیز با این درخواست موافقت كرده است.
البته آمریكا و آژانس بین‌المللی انرژی به عنوان حامی كشورهای واردكنندهء انرژی و مشاور انرژی ۲۶ كشور صنعتی مخالف عضویت اعضای جدید در اوپك از جمله سودان و آنگولا از آفریقا و اكوادور از آمریكای لاتین هستند.این اژانس اعلام كرده: «پیوستن سه كشور فوق به اوپك، مانع سرمایه‌گذاری‌شركت‌های خارجی در این سه كشور خواهد شد و رشد مازاد تولید نفت جهان را كاهش خواهد داد و كشورهای مصرف‌كنندهء نفت را در برابر شوك‌های عرضهء نفت، آسیب‌پذیر خواهد ساخت.»
پیوستن آنگولا،‌سودان و اكوادور به اوپك، ظرفیت تولید این سازمان را دو میلیون بشكه در روز معادل شش درصد تولید فعلی آن، افزایش خواهد داد و ذخایر نفت آن را ۵/۱۰ میلیارد بشكه رشد خواهد داد.پیوستن به اوپك جایگاه سه كشور فوق را در بازار نفت نیز تقویت خواهد كرد. آنگولا دومین تولیدكنندهء بزرگ نفت در منطقهء آفریقای مركزی است و به تازگی از از جنگ طاقت‌فرسای ۲۷ ساله رهایی یافته و سودان كه سومین تولیدكنندهء بزرگ منطقه است هم‌اكنون در بحران به سرمی‌برسد. «رافائل كورئا»، رییس‌جمهور چپ‌گرای جدید اكوادور نیز آمادگی خود را برای پیوستن به اوپك اعلام كرده و به پیروی از همتای ونزوئلایی‌اش، چاوز، خواستار افزایش درآمد دولت از همكاری با شركت‌های نفتی خارجی شده است.
در این میان، آمریكا بزرگ‌ترین مشتری نفت آنگولا است كه ظرفیت تولید آن طی یك سال آینده به دو میلیون بشكه در روز خواهد رسید. شركت‌های اكسون موبیل و شورون بزرگ‌ترین نیزسرمایه‌گذاران اصلی در بخش نفت آنگولا است. علاوه بر این با وجود درخواست آمریكا برای كاهش همكاری‌های اقتصادی سایر كشورها با سودان، میزان واردات نفت چین از این كشور بیش از شش برابر افزایش یافته است. آمریكا از تمامی كشورهای جهان خواسته است تا روشن شدن وضعیت دارفور، سطح همكاری‌های اقتصادی و تجاری خود با سودان را كاهش دهند. اما چین اكنون روزانه بیش از ۲۲۰ هزار بشكه نفت از سودان خریداری می‌كند كه نسبت به مدت مشابه سال قبل شش برابر افزایش داشته است. در مجموع سودان ششمین صادر‌كنندهء بزرگ نفت به چین به شمار می‌رود و میزان صادرات نفت این كشور به چین از ابتدای امسال تا كنون ۸/۲۵ درصد رشد داشته است.
بنابراین به نظر می‌رسد آمریكا نمی‌تواند به سرنوشت سیاسی كشوری كه قرار است یك میلیون بشكه نفت در روز تولید كند، عضو اوپك شود و رهبرانی غیر‌همسو با سیاست‌های جهانی و منطقه‌ای آمریكا داشته باشد، بی‌اعتنا باشد. اگر چه وزیر نفت سودان تاكید كرده، میزان تولید نفت این كشور طی دو تا سه سال آینده بیش از دو برابر افزایش خواهد یافت و به یك میلیون بشكه در روز خواهد رسید. البته میزان تولید نفت سودان امسال تغییر چندانی نخواهد كرد و در حد ۵۰۰ هزار بشكه در روز ثابت خواهد ماند اما قرار است دو پروژه مربوط به توسعهء میادین نفتی سودان و نیز یك پروژهء سوم كه ساخت یك پالایشگاه بزرگ است به زودی با مشاركت هندی‌ها كلید بخورد. سودان در حال حاضر بیش از دوسوم نفت تولیدی خود را به خارج صادر می‌كند و پیش‌بینی می‌شود طی سال آینده تولید آن به بیش از ۶۰۰ هزار بشكه افزایش یابد.
سودان برای افزایش تولید نفت خود نیازمند جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی است بنابراین از دولت هند دعوت كرده تا برای مشاركت بیش‌تر در پروژه‌های انرژی سودان، سرمایه‌گذاری بیش‌تری نماید. هند نیز پیش از این تمایل خود را برای سرمایه‌گذاری ۲/۱ میلیارد دلاری در پروژهء ساخت پالایشگاه در بندر سودان اعلام كرده بود.
هند كه هم اكنون بیش از ۷۰ درصد نفت مورد نیاز خود را از طریق واردات تامین می‌كند به دنبال دستیابی به منابع بیش‌تر انرژی به خصوص در كشورهای آفریقایی و آسیای مركزی است.
شركت‌های نفتی چین، مالزی و هند هم اكنون بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران خارجی در صنعت نفت سودان به شمار می‌روند و این در حالی است كه شركت‌های نفتی غربی در پی وقوع جنگ‌های داخلی در سودان، از این كشور خارج شده‌اند.

پیمان قره بلاغی

منبع : روزنامه سرمایه