کپی برابر اصل نیست

معروفترین نقاش کپی کار در دنیا مردی هلندی به نام «گرت جان جانسن» است که این روزها شاهد بخت و اقبال تازه ای در زندگی خود و نیکنامی در عرصه هنر است.او که زمانی به خاطر تابلوهای نقاشی کپی خود از هنرمندان مشهور همچون پیکاسو، ماتیس و ...معروف بود این روزها با صداقت پیشه کردن اسم و رسم تازه ای یافته است.
جانسن با غرور در نمایشگاهی از آثار نقاشی خود که در شهر مرکزی zeist در هلند برپا شده قدم می زند و اگرچه هنوز تابلوهای کپی می کشد اما با نوشتن نام خود در گوشه تابلو در کنار امضای نقاش اوریژینال از احترام مردم و هنر دوستان برخوردار شده است و گاه حتی فروتنی را تا بدانجا پیشه می کند که فقط به نوشتن نام خود زیر هر تابلو بسنده می کند.جانسن جوان که در مضیقه مالی بود پس از پی بردن به استعداد خود در نقاشی به کشیدن نمونه های کپی استادان بزرگ این هنر روی آورد و این تابلوهای او بودند که تا سه دهه پیش از دستگیر شدنش در سال ۱۹۹۴ در گالری های هنری به اسم آثار اصل به معرض نمایش مردم گذاشته می شدند و یا آنکه میان مجموعه داران هنری دست به دست می چرخیدند.با این حال او اگرچه هنوز با کشیدن کپی آثار اصل امرار معاش می کند از جنجالی که نامش در دنیای هنر نقاشی برپا کرده همچنان ناراضی است و آرزو می کند جامعه هنری با دید دیگری به او نگاه می کرد.جانسن با لبخند می گوید: «وقتی یک موزیسین سوناتی از باخ را از نو می آفریند همه او را تحسین می کنند و من اینجا سوناتی از پیکاسو را از نو می آفرینم و دستگیر می شوم.»
جانسن که این روزها عینکی شده و در آستانه ۷۰ سالگی است دیگر به فریب دادن خریداران نقاشی هایش علاقه ای ندارد اما اعتراف می کند متأسفانه تابلوهای کپی او هنوز هم عده زیادی را در سرتاسر جهان گول می زند و باعث می شود نقاشی های او را با آثار اصل اشتباه بگیرند.جانسن در سال ۱۹۹۴ بلافاصله پس از این که یک کارشناس هنری در یک گالری به اشتباهی کوچک در یکی از نقاشی های او که با نسخه اصلش مطابقت نمی کرد پی برد دستگیر شد.او چندین ماه در انتظار حکم دادگاه در اورنیزه فرانسه سپری کرد و در این مدت به نوشتن کتاب اتوبیوگرافی اش مشغول شد.این کتاب بعدها چاپ شد و بسیاری از کلاهبرداری های هنری او را رد کرد اما جانسن هیچ وقت به کپی محکوم نشد.وقتی که پلیس موفق به دستگیری او شد، حدود ۱۶۰۰ تابلو رنگ روغن نقاشی را که بیشتر آنها احتمال می رفت کپی باشند نیز ضبط کرد، اما هیچ مدعی العمومی نتوانست او را محکوم کند چراکه گالری ها شکایتی از او نکردند.این روزها این هنرمند از این که «استاد نقاشی های کپی در قرن ۲۰» لقب بگیرد ناراحت نمی شود و حتی از این عنوان برای برانگیختن توجه دیگران نسبت به خود و جذب خریداران احتمالی برای کارهایش استفاده می کند.با این حال جانسن یک نقاش کپی کار معمولی پیش پا افتاده نیست. او اصرار می ورزد که برای خود استانداردها و معیارهایی را برگزیده است و تنها از نقاشی هنرمندانی کپی می کشد که نسبت به آنها ارادت خاصی دارد و آثارشان را تحسین می کند. او در مصاحبه ای گفته است: «باید از کار آنها خوشم بیاید وگرنه نمی توانم از آثارشان تقلید کنم.»
جانسن که زمانی دانشجوی تاریخ هنر بود هیچ گونه آموزش آکادمیک و یا حرفه ای در زمینه نقاشی ندیده است. او در جوانی و در حالی که به لحاظ مالی در مضیقه بود به نقاشی علاقه پیدا کرد. جانسن مالک یک گالری کوچک و در آستانه ورشکستگی در آمستردام بود و علاقه زیادی به هنر و آثار اوریژینالی داشت که سعی می کرد به هنردوستان بفروشد اما خیلی زود در مسیر متفاوتی قرار گرفت. او با اشاره به این که گالری های موفق تر از او آثاری را می فروختند که اصالتشان مورد تردید و شبهه بود به یاد می آورد: «نمی توانستم اجاره گالری را بدهم و حتی پول برق را»!
جانسن که خودش را به رابین هود هنرمند تشبیه می کند می گوید به کشیدن نقاشی های کپی روی آورد چرا که به گفته خودش این آن چیزی بود که مردم می خواستند. او خیلی زود به خرید طراحی ها و اتودهای شاگال در پاریس پرداخت و با افزودن رنگ و لعاب به آنها و امضایی زیر تابلوها آنها را به قیمت بالاتر در آمستردام می فروخت. با گذشت زمان کشیدن کپی به کار تمام وقت او تبدیل شد. جانسن با رونق گرفتن کارش نقاشی های کپی ای را به فروش می رساند که ادعا می کرد حلقه مفقود شده از سری کارهای یک نقاش خاص هستند اگر چه حال اعتراف می کند راهی که انتخاب کرده بود همیشه راحت و یا جذاب نبود. او می گوید: «برای خلق یک کپی متقاعد کننده وقت و تمرین زیادی لازم است و هر ماه هم نمی شود یکی از این تابلوهای کپی را با این ادعا که اثر تازه کشف شده فلان نقاش است به مردم فروخت. جانسن همچنین به یاد می آورد که خریداران و تاجران آثار هنری همیشه در معاملات خود با او هم خیلی ساده و بی تجربه نبودند و اغلب از پرداخت پول به او شانه خالی می کردند یا تنها بخشی از پول حاصل از فروش کپی های او را به وی پرداخت می کردند. او می گوید شرکت در مزایده های آثار هنری همیشه به نفعش بوده و بر تجربیات او در زمینه نقاشی افزوده است.
من به آنها تابلوهایی نشان می دادم که شک داشتم اسم خودم را پائین تابلو بنویسم یا نه و آنها می گفتند این تابلوهای کپی چیزی کم از اصل ندارد. من از آنها می خواستم بگویند بر چه اساس این حرف را زده اند و پاسخ آنها درس هایی را در زمینه هنر نقاشی به من می داد.
با این وجود جانسن این روزها تمایل دارد خودش به تنهایی و نه در سایه هنرمند معروفی یک نقاش اوریژینال تلقی شود. چند اثر نقاشی او در کنار تابلوهای کپی معروفش در این نمایشگاه به نمایش عموم گذاشته شده که ایده آنها متعلق به خودش بوده و نه از آن یک هنرمند معروف دیگر. حال این سؤال پیش می آید که آیا او هرگز وسوسه نمی شود بار دیگر تابلوهای کپی خود را به نام اصل به کارشناسان هنری عرضه کند جانسن در جواب این سؤال با یک آسودگی خاطر می گوید: «نه، من امروز آزادم که نقاشی کنم و آنها را به نمایش مردم بگذارم و با افتخار بگویم آنها را نه شاگال بلکه شخصی به نام گرت جانسن کشیده است!

مترجم: شیلا ساسانی نیا

منبع : روزنامه ایران