هزاران قطعه ای که تاریخ را بازگو می کنند

پسر زاد پس دختر اردوان
یكی خسرو آیین و روشن روان
بگنجور گفت آنك او زینهار
ترا داد آمد كنون خواستار
از ایوان خویش انجمن دور كرد
ورانام دستور شاپور كرد
نهانش همی داشت تا هفت سال
یكی شاه نو گشت با فرو یال
اردشیر بابكان پس از حمله به ایران و كشتن اردوان پنجم، دخترش را به همسری می گیرد و پسرش بهمن را به هندوستان فراری می دهد. دختر اردوان به پیشنهاد و همفكری برادر، قصد كشتن شوهر می كند، اردشیر كه از این توطئه باخبر می شود، دستور كشتن همسرش را می دهد. همسر شاه به وزیر می گوید كه از پادشاه كودكی در شكم دارد كه می تواند پس از وی، تاج شاهی را حفظ كند. وزیر زن را امان می دهد، پسری به دنیا می آید. چند سال از ماجرا می گذرد. اردشیر كه از نداشتن فرزند اندوهناك است، به وسیله وزیر از وجود پسر
۷ ساله ای از خون خود باخبر می شود و وی- شاپور- را در بازی چوگان از میان پسركان هم شكل وهم اندازه بازمی شناسد.
صحنه بازی چوگان- هاكی- در سندی تاریخی مثل شاهنامه فردوسی به نظم آورده شده است، اما مهدی آشوری ها معتقد است نمونه ای تصویری كه اثباتی بر مدعای ایرانی بودن این بازی باشد، درگذشته وجود نداشته است. اگرچه خود توضیح می دهد، در نقش سنگی در لرستان، چند نفر پارچه كهنه ای را با چوب به این سو و آن سو می رانند وبه ظاهر مشغول بازی و تفریح اند و وی نیز بر مبنای این نقش، مرد ایرانی باستانی را با چهره باصلابت طراحی كرده است كه یك گوی را با چوب می راند و این بازی در واقع همین بازی هاكی مرسوم امروزه است.
مهدی آشوری ها، متولد،۱۳۲۶ هنرمندی كه سالهاست به هنرهای سنتی مشغول است، دغدغه بازسازی تصویری صحنه ها، اتفاق ها، شخصیت ها و وقایع مهم تاریخ ایران و دیگر ملل جهان را دارد.
اینجا- محل كار و زندگی او- سالن بزرگی است كه سراسر دیوارهایش را تابلوهای بزرگی منقوش با صحنه های شاهنامه، داریوش در حال دادن فرمان حفر كانال سوئز، رستم و سهرابی كه آغشته به خون است، چهره نادرشاه افشار، درفشدار اشكانی، ارابه رانان هخامنشی، شاهزادگان نورماندی و آلمانی وهمچنین پهلوانان ایران باستان در حال وزنه برداری، كشتی، چوگان و... پوشانده است. تابلوهایی كه هر كدام بالغ بر پانزده ماه زمان صرف شان شده است و ده ها هزار قطعه چوب، فلز، سنگ، جواهر و نگین را در خود جای داده اند.
شیوه كار آشوری ها كه در رشته طراحی داخلی تحصیل كرده است، در اساس مشتمل بر هنرهای ظریفه و سنتی ایران است. هنرهایی همچون منبت كاری، معرق، حجاری روی سنگ، برجسته كاری، قلم كاری، مرصع كاری، نگین كاری، جواهرسازی و برجسته كاری كه وی از تمامی این هنرها در تك تك آثارش بهره می جوید.
در واقع این تابلوها، هیچ یك، در یكی از این رشته ها و سبك ها محدود نمی شود، اما غالب كار انجام شده به وسیله قطعات چوب و ظریف كاری بر روی همین ماده است كه به گفته وی برای به دست آوردن تنوع رنگی، كنتراست وهارمونی مناسب، از درختان متعددی مانند پرتقال، لیموشیرین، نارنج، لیموترش، گردو، سنجد، شمشاد، افرا، كاج، اقاقی، آبنوس، یاس و انواع دیگر استفاده شده است. با این حال تنوع و تعدد درختان و رنگ حاصل از آنها با تنوع رنگی كه در نقاشی در اختیار یك نقاش قرار می گیرد قابل قیاس نیست. آنطور كه آشوری ها می گوید: «در نقاشی با تركیبات رنگ می توانیم ۲۱۵ رنگ سبز بسازیم، اما در كار با چوب، اگر تمام چوب های دنیا را بشكافیم، بیشتر از پنج رنگ به دست نمی آید و از این لحاظ به دست آوردن كنتراست وهارمونی با چنین پایه رنگی محدود، بسیار سخت است.
سه تابلودراندازه های ۱۲۰*۱۵۰ و یك تابلو در اندازه ۱۳۵*،۱۲۰ از آثار آشوری ها، به طور مشخص بر ورزش های باستانی ایران متمركز شده است. پهلوانان ایرانی و ورزش هایی كه در گذشته ایران- و همچنین دردوران حال- انجام می شود، بخشی از دغدغه های ذهنی آشوری ها در گستره تاریخ ایران را در برمی گیرد. این چهار تابلو كه عبارت موزه آكادمی ملی المپیك را بر خود دارند و قرار است در همان محل قرار گیرند، با موضوع های ورزش چوگان و هاكی، پهلوانان ورزش كشتی در نوروز باستان، پهلوان وزنه برداری در ایران باستان و آخرین آنها با نام رضازاده، قوی ترین مرد جهان به صورت تركیبی از هنرهای سنتی نامبرده، اجرا شده است.
تابلوهای چهارگانه كه ۱۲ هزار تا ۳۰ هزار قطعه چوب، فلز ومواد دیگر را در خود جای داده اند، در واقع اسناد تصویری هستند كه هنرمند در طراحی آنها به فضاهای باستانی ایران نظر داشته و از بسیاری از موتیف های ایرانی و بناهای بازمانده تاریخی سود جسته است.
به عنوان نمونه، در تابلوی قوی ترین مرد جهان، پهلوان حسین رضازاده در داخل آرك طاق بستان بر روی كره زمین قرار گرفته است كه در بالای سر او اردشیر بابكان، پنج حلقه معروف المپیك را در دست گرفته است و در دوطرف تابلو، طرح درخت زندگی از نگاره های دوره ساسانی به صورت برجسته كار شده است.
تابلوی پهلوانان ورزش كشتی در نوروز باستان نیز یكی از پركارترین آثار «آشوری ها» است كه موضوع آن به سال۷۰۰ میلادی بازمی گردد و در ساخت آن از ۲۴ هزار قطعه چوب، سنگ و فلز سود برده است.
كشتی گرفتن پهلوانان در محضر شاه، رسم دیرینه ای است كه در تمام دوران باستان تا قبل از انقلاب و استقرار حكومت اسلامی در ایران اجرا می شده. این صحنه، صحنه ای از دوران ساسانی است كه دو پهلوان ایرانی در نوروز جلوی پادشاه كشتی می گیرند.
اگرچه این هنرمند، اظهار می كند كه هیچ نمونه تصویری از این وقایع و رویدادها در دست نداشته است، اما گوشه چشمی كه به تصاویر نگارگری های بازمانده از دوران قدیم، حاصل دست نگارگران برجسته ایرانی داشته را منكر نمی شود. در واقع شیوه كار «آشوری ها»، نگارگری بر روی چوب، با بهره گیری از مواد دیگر برای تكمیل، تزئین و ایجاد تنوع و زیبایی در كار است. به عنوان مثال، در بیشتر تابلوها از سرستون های تخت جمشید استفاده شده و از گل های موجود در آن بنا همچون گل لوتوس، در تزئین لباس پهلوان یا بر تاج شاهی سود جسته است و همین گل در قاب تابلوها نیز تكرار شده است و از این سبب فضای كلی آثار را- با نگاهی گذرا- به دوران باستان ایران پیوند می زند.
«آشوری ها» گذشته از كار بر روی تاریخ ایران، تابلوهایی از شخصیت های هنری غیرایرانی را نیز در كارنامه خود دارد، آثاری همچون چهره بتهوون و چارلی چاپلین كه در موزه بتهوون در بن آلمان و موزه چاپلین در لندن نگهداری می شوند و همچنین تابلوهایی از شاهزادگان نورماندی و درفشدار آلمانی مربوط به قرن یازدهم كه برای موزه هایی در آلمان و فرانسه كار كرده است. ماجرای تابلوی بزرگ تمدنها نیز به همان آثار موجود در موزه بن و برلین آلمان برمی گردد.
این اثر كه اجرای آن چهارسال طول كشید به موزه سازمان ملل ارسال شد تا معرف عظمت، تاریخ، فرهنگ، تمدن وهنر این سرزمین باستانی باشد.
«مهدی آشوری ها»، خود را در شناساندن، معرفی و ماندگار كردن وقایع تاریخی كشورش به آیندگان ملزم می داند، سكوت و آرامشی كه در فضای خانه اش مستولی است را حاصل پایمردی جوانانی می داند كه در نبردی طولانی از این آب و خاك پاسداری كردند و اكنون تصویر كردن آن رشادت ها را دغدغه دیگر خود برمی شمرد، تابلوهایی از صحنه های جنگ كه شاید درموزه ای با همین عنوان بتواند گوشه دیگری از تاریخ این مرز و بوم را نمایان سازد.

هدی امین

منبع : روزنامه ایران