تقابل بغداد و شبه‌‌نظامیان سنی

تقریبا روزی نیست که شبکه تروریستی القاعده شاخه عراق دست به اقدامات انتقام‌جویانه علیه به اصطلاح «کمیته بیداری» نزند و به این عملیات‌ها افتخار نکند. برای القاعده فرقی نمی‌کند که این اهداف شیوخ بلند‌پایه باشند یا پست‌های معمولی ایست بازرسی یا شبه‌نظامیان مسلح. القاعده به هر حال حملاتی مرگبار علیه آنها انجام می‌دهد و به صورتی هدفمند آنان را از پای در می‌آورد. فرمانده القاعده عراق در دسامبر ۲۰۰۷به افراد خود دستور داد که هر پیکارجوی این سازمان باید در هر ماه سه عملیات انفجاری علیه این کمیته ترتیب بدهد و علاوه بر آن دست به تشکیل تیپ ویژه‌ای زد که وظیفه اصلی آن حمله به رزمندگان قبیله‌ای عراق است. این عطش القاعده یک دلیل مشخص دارد: تا به امروز هیچ گروهی کارآمد‌تر از «کمیته بیداری» در مبارزه با شبکه تروریستی القاعده عراق نبوده است. تاریخ این کمیته به سال ۲۰۰۶ باز می‌گردد یعنی زمانی که استان انبار عراق در منتهی‌الیه خشونت فرو رفته بود. این شبه‌‌نظامیان عشیره‌ای که تا کوتاه زمانی قبل از آن، علیه نیروهای آمریکایی می‌جنگیدند، ناگهان اعلام کردند که آماده تغییر جبهه خود هستند.
زیرا آن رژیم ترور و وحشتی که القاعده در همه جای عراق گسترده و جهادیون را نیز در خود جای داده بود با عقاید این عشایر تقابل پیدا کرد. ائتلاف جدید میان این چریک‌های شورشی سابق با آمریکا خیلی زود به ثمر نشست و در عرض چند ماه توانست القاعده را عملا از استان انبار بیرون کند. اقدام این چریک‌های عشیره‌ای استان انبار و اصولا ایده تشکیل کمیته بیداری به آن استان محدود نشد و به استان‌های مجاور نیز سرایت کرد. ژنرال «دیوید پترائوس» فرمانده کل ارتش آمریکا در عراق از این کمیته به عنوان یکی از پیروزی‌های تاریخی یاد کرد و پشتیبانی‌های زیادی از این به اصطلاح ارتش بیش از یک‌صدهزار نفری به عمل آورد. این پشتیبانی‌های پولی و تسلیحاتی به جایی رسید که این سپاه عشیره‌ای توانست بسیاری از نیروهای القاعده را کشته و بسیاری دیگر را به همراه اسناد و مدارک این سازمان بازداشت کند. کارشناسان بر این باورند که کمیته بیداری نقشی تعیین‌کننده در کاهش خشونت‌های عراق ایفا کرده است. اما دولت تحت حاکمیت احزاب شیعه عراق روز به روز با بدبینی بیشتری به این کمیته نگاه می‌کند و به ادعای نشریه نیویورک تایمز در صدد بازداشت ۶۵۰عضو شبه نظامی این کمیته است. البته از قرار معلوم نظامیان آمریکایی و عراقی هم این ادعای نیویورک تایمز را تایید می‌کنند. بر اساس شواهد موجود پنج نفر از رهبران این کمیته دستگیر شده‌اند و حتی تعدادی از اعضای دولت درخواست انحلال این کمیته را ارائه داده‌اند. اگر چه دولت عراق آشکارا در مورد انگیزه این اقدامات تلافی‌جویانه برنامه‌ریزی شده خود حرفی نمی‌زند اما به احتمال زیاد این اقدام دو دلیل عمده دارد و این دلایل ریشه در عدم‌علاقه دولت عراق به پیشرفت و ادامه موفقیت‌های کمیته بیداری دارند.
دلیل اول اینکه این دسته از دشمنان القاعده در این میان از نظر سیاسی و نظامی اعتبار و وجهه‌ای خاص کسب کرده‌اند و دلیل دوم اینکه دولت عراق می‌خواهد نشان دهد که ارتش این کشور در موقعیتی قرار دارد که بتواند به صورت مستقل و بدون یاری شبه‌‌نظامیان آرامش را در عراق برقرار کند. اما ارتش آمریکا و کارشناسان مستقل از زاویه دیگری به این تصمیم دولت عراق می‌نگرند. آنها نگران این مسئله هستند که این قبیل اقدامات دولت بغداد در بدترین حالت عامل جدید خشونت و در عین حال به جدایی بیشتر میان سنی و شیعه در عراق منجر شود. «لاورنس اف. کاپلن»سیاست‌پژوه و نومحافظه‌کار معروف آمریکا اخیرا در مصاحبه با اشپیگل درتشریح خط مشی دولت عراق گفته است: «این کار همیشگی دولت عراق است، یعنی اقدامات مقطعی با هدف رضایت گروه‌های مذهبی مرتبط با دولت. دولت عراق به کمیته بیداری به چشم سکوی پرتاب سنی‌ها به قدرت می‌نگرد و عقیده دارد که ارتش عراق می‌تواند امنیت استان‌ها را برقرار سازد اما هر دو تصور این دولت اشتباه است. اگر آمریکا در این مورد مداخله نکند، وضعیت به جایی می‌رسد که دولت عراق به دست خود بار دیگر بر آتش شورش‌ها خواهد دمید.» شبه‌‌نظامیان مذکور نیز از وضع موجود ناراضی هستند زیرا دولت عراق همواره به بهانه‌های مختلف خلف‌وعده کرده و از پذیرفتن رزمندگان عشیره‌ای به کادر رسمی نیروهای امنیتی خودداری می‌کند. پیش از این قرار بود که چند ده‌هزار نفر از این نیروها به عضویت نهاد‌های امنیتی درآیند که البته تا به امروز این مسئله فقط در مورد چند هزار نفر از آنان عملی شده است. بسیاری از شیعیان عضو پارلمان و دولت عراق نیز به کمیته بیداری اعتماد ندارند. یکی از دلایل این بی‌اعتمادی عضویت بسیاری از رهبران این گروه در نیروهای مسلح عراق دوران صدام است.
از سوی دیگر همین افراد پس از حمله آمریکا به عراق تا مدت‌ها به عنوان شورشیان مسلح فعالیت داشتند. سیاستمداران شیعه بر این عقیده‌اند که در صورتی که این گروه بار دیگر صاحب قدرت و نفوذ شوند چه‌بسا تسلط شیعیان بر عرصه سیاسی عراق را با خطر مواجه کنند. «جلال‌الدین الصغیر» نماینده سابق شیعیان در پارلمان پا را از این هم فراتر گذاشته و به نیویورک تایمز گفته است: «این گروه باید حذف شود. دولت نمی‌تواند این کمیته را بپذیرد و اصولا دوران این کمیته رو به پایان است.» با این حال هنوز معلوم نیست که آیا نوری‌المالکی نیز همین نقطه نظر را دارد و یا تنها خواهان کنار گذاشتن آنهاست. چنین لحن و ادبیاتی موجب اعتراض شبه‌‌نظامیان عشیره‌ای است، یعنی همان کسانی که احساس می‌کنند که نادیده گرفته شده‌اند. اخیرا چند نفر از رهبران این گروه هشدار دادند که در صورت عدم‌پذیرش در نیروهای امنیتی و ارتش، در آینده رزمندگان آنها سلاح‌های خود را علیه دولت و ارتش به کار خواهند گرفت. این مناقشه درست زمانی به اوج خود رسیده است که آمریکا و عراق تازه در مورد آینده نیروهای آمریکایی در عراق و در مورد سناریوی احتمالی برای خروج این نیروها مذاکره کرده‌اند.
طبق توافقات به عمل آمده، سربازان آمریکایی از بسیاری از شهرها و مناطق عراق خارج می‌شوند و امنیت آن مناطق را سربازان عراقی به عهده می‌گیرند. اما چنانچه این مناقشه گسترش یابد بی‌تردید نیروهای آمریکایی هم بی‌تفاوت نخواهند نشست. به همین خاطر آمریکایی‌ها به شدت نگران این خط مشی جدید دولت عراق هستند و به گفته «پرکینز» سخنگوی ارتش آمریکا در عراق « اگر همه چیز طبق برنامه پیش نرود آنگاه می‌تواند تبدیل به یک مشکل امنیتی بشود.»

منبع: اشپیگل آنلاین
ترجمه: محمدعلی فیروزآبادی

منبع : روزنامه کارگزاران