میانجیگری چیست؟

مفهوم میانجیگری از جمله مفاهیم سیاسی است كه در زمینه حل و فصل اختلافات و منازعات افراد، گروهها و كشورها مورد استفاده قرار می گیرد.
معنی لغوی واژه "میانجیگری" (Mediation) وساطت بین دو یا چند طرف است. از نظر اصطلاحی یكی از شیوه های سیاسی- دیپلماتیك حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات است كه در آن طرف ثالث كه معمولاً یك كشور، یك سازمان بین المللی و یا یك شخصیت معروف بین المللی است به منظور پایان دادن و یا كاهش مناقشه بین دو طرف درگیر اعم از دو كشور یا بین دولت مركزی با گروههای مخالف آن مداخله می كند و به طور دوستانه موضوعات مورد مذاكره بین آنها را پیشنهاد می كند.
اگر چه در بین شیوه های سیاسی - دیپلماتیك حل و فصل اختلافات سیاسی و بین المللی "مساعی جمیله"(Good office) نیز نوعی وساطت یك طرف ثالث بین دو طرف درگیر می باشد اما تفاوت میانجیگری با مساعی جمیله در آن است كه در مساعی جمیله طرف ثالث فقط زمینه آغاز مذاكره طرفهای درگیر را فراهم می كند و خود در مذاكرات شركت نمی نماید اما درمیانجیگری طرف ثالث علاوه بر آن كه زمینه آغاز مذاكره بین طرفین درگیر یا دارای اختلاف را فراهم می كند خود نیز در روند مذاكرات شركت دارد و حتی راه حل هایی نیز به طرفین پیشنهاد می كند كه البته آنها در قبول یا رد این پیشنهادات مخیر هستند.
با توجه به سابقه دیرینه جنگ و نزاع بین افراد، گروههای اجتماعی و كشورها و نیز با توجه به منافعی كه از جهات مختلف برای مداخله طرف ثالث به منظور پایان دادن به یك منازعه در طول تاریخ وجود داشته است، نیز از سابقه دیرینه ای برخوردار است.
البته این شیوه حل و فصل اختلافات در قرن بیستم تحولات عمیقی را پشت سر گذاشته و با پذیرش آن از سوی منشور سازمانهای بین المللی همچون منشور سازمان ملل متحد، منشور سازمان اتحادیه آفریقا و منشور سازمان كشورهای آمریكایی بر اهمیت جایگاه نهادی و نقش آن در حل و فصل منازعات افزوده شده است.
طرف ثالثی كه اقدام به بین دو یا چند طرف درگیر در یك منازعه می كند معمولاً دارای اهدافی از این كار است. هدف میانجی از ممكن است كسب اعتبار باشد كه البته شكست در طرف دیگر می تواند زیان های زیادی برای او ببار آورد.
همچنین از آنجا كه گسترش یك اختلاف یا منازعه بین دو یا چند طرف ممكن است دامن دیگران را نیز بگیرد معمولاً طرف های ثالث به منظور جلوگیری از گسترش اختلاف و پیشگیری از ضرر احتمالی برای خود به عنوان میانجی وارد عرصه می شوند تا هر چه زودتر آن منازعه و اختلاف پایان یابد.
به عنوان یك شیوه خاص از حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات از ویژگی های همچون اختیاری بودن، انعطاف پذیر بودن و حفظ حیثیت و اعتبار طرفین اختلاف برخوردار است. همچنین موفقیت هرگونه نیز به عوامل مختلفی از قبیل هویت و ویژگی های طرفین منازعه، ماهیت منازعه و نیز خصوصیات و اهداف میانجی بستگی دارد.

دكتر علی صباغیان

منبع : روزنامه همشهری