پرتو: کسی که یک سال پیانو زده به خود اجازه تدریس میدهد

افلیا پرتو اول دی ماه ۱۳۱۷ در خانواده ای در تهران به دنیا آمد که همه اهل موسیقی بوند. پدر و مادر او کنسرتهای انجمن موسیقی ملی به رهبری استاد روح الله خالقی را دنبال میکردند و گویا حتی در انجمن عضویت هم داشته اند. استادان بزرگی چون، حسین خان هنگ آفرین و موسی معروفی به خانه آنها رفت و آمد داشتند و با پدر خانواده که نوازنده ای پی گیر و علاقمند بود، دوست بودند.
افلیا در ۱۰ سالگی وارد هنرستان موسیقی ملی شد و در ده سال اول تاسیس هنرستان که شادروان روح الله خالقی به همراه همسرش ایراندخت خالقی نظارت شبانه روزی بر آن داشتند و از هنرجویان هنرستان حمایت همه جانبه میکردند، بهترین نوازندگان دهه ۱۳۴۰ از فارغ التحصیلان دوره اول همین هنرستان بودند، نصرت الله گلپایگانی، هوشنگ ظریف، ارفع اطرایی، سیمین آقارضی و ... و گلچینی از بهترین استادان هنرستان موسیقی آن زمان همچون ابوالحسن صبا، حسین تهرانی، مهدی مفتاح، موسی خان معروفی و پسرش جواد معروفی در آنجا تدریش میکردند.
افلیا پرتو سالها افتخار شاگردی جواد معروفی را داشت که کاملا سبک و سیاق نوازندگیش برخلاف استاد مرتضی خان محجوبی بود.
او نخستین بانوی پیانیست ایرانی است که موسیقی ملی را با این ساز مینوازد و با متد درست آموزش میدهد. دامنه فعالیتهای هنری او به نوازندگی و تدریس محدود نمیشود. سالهای سال در وزارت فرهنگ و هنر سابق سرپرست ارکستر بانوان بود. ارکستر بزرگی مرکب از سازهای ایرانی و غربی که موسیقی ایرانی را می نواختند و سرپرست ارکستر خود پیانو میزد.
کنسرتهای چند سال اخیر وی با همراهی آواز خاطره پروانه که ویژه بانوان برگزار میشود نیز حادثه هنری دیگری است. پرتو از تحصیل کرده ترین بانوان موسیقی علمی است که علم نظری را هم توامان آموخته است. او لیسانس موزیکولوژی و فوق لیسانس مدیریت امور فرهنگی را از دانشگاه فارابی دارد و بیش از ۵۰ سال است که پیانو مینوازد و بیشتر از سی سال است که تدریس میکند و سه نسل متوالی پیروان شیوه استاد جواد معروفی از شاگردان او بوده اند.ما نیز با این بانوی هنرمند به گفتگو پرداختیم که در پی می آید:
▪ به عنوان اولین سئوال، وضعیت موسیقی و روند آن را در حال حاضر در جامعه کنونی به چه صورت میبینید؟
هنوز که سیاست فرهنگی ارشاد در مورد موسیقی بیان نشده است، کسی هم نمیداند که چگونه است. طبعا" ما هم منتظریم سیاستهای فرهنگی و خط مش آنها مشخص شود که ماهم پیروی کنیم، اما در حال حاضر برنامه های قبلی خود را ادامه میدهیم.
▪ به نظر شما چقدر میتوان با این روند در جامعه تاثیر گذار بود؟
پایه همه اینها در آموزش موسیقی است. ماباید نوازنده، آهنگساز و خواننده در همه رشته ها تربیت کنیم و به بازار کار ارائه دهیم تا کارهای خوب و قوی داشته باشیم؛ یعنی با توجه به هنرستانها پایه کار را باید قوی کرد و به این موضوع اهمیت داد که برای مردم چه چیزی لازم است و طبیعتا چون مردم همه یکدست نیستند و میخواهند موسیقی سهلتر را گوش کنند، ما نباید از آنها پیروی کنیم. ابتدا این نوع موسیقی هم باید باشد، چون جوانان ما پرشور و نشاط هستند و به اقتضای سنشان به موسیقی های پرهیجان نیاز دارند که باید آنها را کم کم به مردم داد.
▪ شما به مقوله آموزش اشاره کردید، به نظرتان از نظر شیوه های آموزشی، آموزش موسیقی به خصوص پیانو چقدر به صورت اصولی انجام میشود؟
متاسفانه نمیتوان نظارتی بر کار کلاسهای خصوصی داشت، ولی این مقوله نسبت به سالهای گذشته خیلی بهتر شده، چون آن زمان هر کس به خودش اجازه میداد هرجایی درس بدهد ولی هم اکنون نظارتی که هست، این است که کسی که میخواهد مجوز تدریس بگیرد، باید در حضور جمعی از اساتید امتحان دهد که صلاحیت معلم شدنش را آنها تایید کنند که بعد از آن مجوز تدریس به وی میدهند. متاسفانه کسی که یک سال پیانو زده به خود اجازه میدهد که درس دهد و این خود بزرگترین خیانت به شاگردان است، چراکه بچه ای که ذهنش پاک است، هر نقشی که دهیم در همان وهله اول میپذیرد و پاک کردن و دوباره جایگزین کردن درست و اصولی آن بسیار مشکل است.
▪ با توجه به اینکه شما از همان سنین کودکی به فراگیری موسیقی پرداختید و در خانواده ای هنرمند پروش یافته اید، در آن زمان اساتید نخبه بیشتر و امکانات کم بود و در حال حاضر عکس این قضیه را شاهد هستیم، با این وجود تفاوت آموزشی را در سالهای گذشته و حال حاضر با وجود امکانات بهتر کنونی به چه شکل میبینید ؟
اساتید و امکانات خوب باید در کنار هم اثر داشته باشند، آن زمان اساتید خوب و وسایل کم بود؛ من خودم به مدت طولانی در خانه پیانو نداشتم و چند تا شاگرد پیانو در هنرستان بودیم که ساعتها بیکاریمان را حتی روزهای تعطیل برای استفاده از پیانو هنرستان تقسیم بندی میکردیم، ولی الان در هر خانه ای پیانو هست، اما آن آموزش گذشته یک مقدار لنگ شده، در صورتی که این دو لازم و ملزوم هم هستند. اما من بیشتر روی آموزش تاکید میکنم، ولی آموزش بدون وسیله هم نمیشود.
▪ شیوه های آموزشی خودتان چگونه است و بیشتر روی چه مباحثی تکیه میکنید؟
پیانو یک ساز غربی است و بار فرهنگی خودش را دارد، بنابراین شاگردی که به کلاس من رجوع میکند، باید مقدمات کار را برطبق موسیقی بین المللی که مربوط به پیانو میشود یاد بگیرد که عبارتند از تئوری موسیقی که باید خوب یادبگیرد بعد به سراغ نوازندگی برویم، چراکه نوازندگی بدون تئوری امکان ندارد. سپس شناخت صداها است که باید گوش شاگرد را تقویت کرد و بعد شیوه نوازندگی است که این شیوه در پیانو، ایرانی و کلاسیک ندارد و همان شیوه ای است که هر معلمی در هر مکتبی یاد گرفته است و من این مسئله را که می گویند، ایرانی زدن یعنی اینکه دست را به غلط روی پیانو گذاشتن است به شدت رد میکنم، چون اصلا اینطور نیست بلکه تنها محتوا است که فرق میکند.
▪ یعنی ایرانی و کلاسیک زدن،هیچ فرقی از بابت انگشت گذاری ندارد؟
اصلا" شیوه یکی است و تنها فواصل فرق میکند. فواصل موسیقی ایرانی در پیانو در رده های بالا که میخواهند ردیف بزنند باید کوک شود، مگر اینکه نوازنده به جایی برسد که خیلی پیشرفته تر است و میخواهد ردیف بزند و چون کوک ایرانی میکند، نمیتواند از روش آکوردگذاری دست چپ استفاده کند در آن مقطع روش دیگری برای دست چپ استفاده میکند.
اما با این وجود پیانو زدن هیچ تفاوتی نمیکند. ما به کسانی که برای کلاس مراجعه میکنند، چون دو تا پیانو ندارند که یکی کوک کلاسیک و دیگری کوک ایرانی شود، با همان کوک غربی (بین المللی) قطعات ایرانی هم می آموزیم که موسیقی خودش را هم در کنار موسیقی غربی داشته باشد، مثلا بچه ای که سه ماه پیانو زده در همان حدی که یاد گرفته، قطعات کوچک ایرانی هم روی همان پیانو و با همان روش میدهیم که با موسیقی خودش در زبان موسیقایی مملکتش آشنا شود.
▪ چه قطعاتی را برای آموزش انتخاب میکنید و از بین قطعات کلاسیک و ایرانی بیشتر روی کدام تکیه کنید؟
کلاسیک یک متد و روش مشخص دارد که ما روی همان هم کار میکنیم، اما دنیا در همه زمینه ها بسیار پیشرفت کرده که این پیشرفت در زمینه آموزشی موسیقی هم به چشم میخورد، مخصوصا" موسیقی کودکان ولی متاسفانه ما کتابهایی را که در همه جای دنیا درس میدهند نداریم و باید به همان کتابهای قدیمی که دیگر جایی درس نمیدهند بسنده کنیم. این کتابها بد نیستند، جواب هم میدهند اما اعتراف میکنم که وقتی یک بچه ۷ یا ۸ ساله پای کامپیوتر مینشیند و کار میکند باید کتاب پیانوی او نیز مطابق آن باشد، ولی چاره ای نیست، امکانات نداریم و این کتابها به قدری هم گران هستند که نمیتوان گرفت و فتوکپی کرد. بنابراین همان متدهای قدیمی را درس میدهیم در کنارش قطعات ایرانی که برخی اساتید و از جمله خودم برای بچه ها نوشته ام و برخی ترانه های قدیمی که دوستان تنظیم کرده اند را آموزش میدهم، به همان نسبت که جلو میرویم از آثار معروفی، خالقی و اساتید دیگر استفاده میکنیم و هر جا که ردیف های بالاتر لازم باشد، ملودیهای ایرانی را بسته به توانشان، برایشان تنظیم میکنم.

سحر طاعتی

منبع : پایگاه اطلاع‌رسانی گفتگوی هارمونیک