جنگ آلالان و پیروزی مشروطه طلبان در تالش

تصویری كه ملاحظه می شود در روز ورود اردوی نظامی مامور سركوب آزادیخواهان، مامور در گیلان، به فرماندهی سردار افخم و سردار امجد به رشت گرفته شده و یادآور یكی از رویدادهای بسیار مهم و سرنوشت ساز تاریخ مشروطه در تالش است كه علاوه بر سردار افخم و سردار امجد، سردار همایون رشتی و امین دیوان لاهیجانی به اتفاق بزرگان و محترمین رشت دیده می شوند.
بعد از شورش مشروطه طلبان تالش نصرت الله خان سردار امجد برای سركوب و خواباندن اغتشاش تالش راهی تهران شد و به كمك رجال و درباریان ضدمشروطه و دولتیان متنفذ، محمدعلی شاه را متقاعد ساخت كه برای قلع و قمع شورشیان گیلان به حاكمی قدرتمند و جسور و بی ملاحظه نیاز است. محمدعلی شاه آقابالاخان سردار افخم را كه در بی رحمی و شدت عمل و خشونت معروف بود به حكومت جدید گیلان منصوب كرد و به اتفاق نصرت الله خان سردار امجد با قشونی كامل سواره و پیاده و مجهز به توپ راهی گیلان شد.
از طرف دیگر فتح الله خان ارفع السلطنه به دستور پدرش سردار امجد به بسیج و تدارك نیرویی چشمگیر از شاهسون های خلخال و و یلكیج دست زده، آماده رسیدن اردوی نظامی به تالش شد. در این جنگ قشون دولتی و سردارها از مجاهدین مشروطه شكست سخت و مفتضحانه ای خورده و عقب نشستند. جالب آنكه بیشتر افراد فتح الله خان ارفع السلطنه كه از شاهسون های پاشاخانلو و اكراد شقاقی خلخال بودند به امید غارت و چپاول به اردوی سردار افخم و سردار امجد پیوسته بودند.
در یادداشت های مشروطیت رابینو، مامور سیاسی انگلیس در رشت، این واقعه چنین گزارش شده است: «سردار افخم با سردار امجد كه مكرر به آنها اشاره شده بود كه به تالش نروند گوش ندادند. ثلث آخر سپتامبر عازم تالش شدند. سربازها بازار آلالان را غارت كرده و سوزانیدند. بعضی از اسباب های رعایای روسی هم جزء آنها سوخته شده بود. بعد از مدتی توقف در آلالان، عازم كرگانرود شدند. آن روز كرگانرودی ها بی خبر سر آنها ریخته یك توپ از ایشان گرفتند و سربازها فورا به كپورچال كه پنج فرسخ مسافت داشت فرار كردند. روز دیگر به انزلی آمدند. از زمان حركت سردارین با اردو شش هفته طول كشید تا آنجا رسیدند، ولی دو روزه مراجعت كردند. سربازها خیلی غارت كردند و در زمان فرار اردو از سرای شهر و بازار انزلی از دست سوارهای شاهسون كه همراه سردارین بودند مردم به تنگ آمده بودند. از ابتدا معلوم بود كه این اردو كشیدن بی ثمر خواهد بود. چون اهالی ترك و عجم از برای جنگ بیشه گیلان به درد نمی خورند و آزموده نیستند و همچنان یكی از فراریان می گفت كه ما كسی را نمی دیدیم ولی یك صد گلوله سر ما ریخته می شد.»۱ رابینو، ص ۷۳
پی نوشت ها:
* بازار قدیم اسا لم.
۱ رابینو، یادداشت های رابینو در زمان مشروطیت، به كوشش محمد روشن، چاپ اول، انتشارات طاعی.

منبع : روزنامه شرق