آسیب های صوتی ناشی از ترقه بازی

هر روز در روزنامه حوادث و آتش افروزی های تازه ای پیرامون ترقه بازی و انفجار مواد محترقه می خوانیم. گاه انفجار انبوهی از ترقه های دست ساز كاشانه ای را به نابودی می كشاند و معلولین و قربانیانی از خود باقی می گذارد. از منبعی آگاه از سازمان آتش نشانی نقل شده است در سال گذشته بیش از دویست مورد صدمات جانی ناشی از آتش سوزی ها و انفجار مواد محترقه در نوجوانان گزارش شد كه ۱۹ مورد آنها منجر به مرگ شد. ضربه های صوتی علاوه بر گوش بر سیستم عصبی تاثیر مخربی می گذارد و روان فرد را متزلزل می سازد. در منابع علمی آمده است كه دستگاه قلب و عروق نیز از محرك های صوتی لطمه ای جدی می بینند. ضربه های صوتی سبب كاهش مقاومت عروق محیطی و رشد غدد فوق كلیوی و درهم شكستن مقاومت در برابر بیماری ها می شود.
•••
چهارشنبه سوری یكی از جشن های باستانی ایران است. در این جشن كه آخرین شب چهارشنبه سال به پا می شود مردم روی آتش می پرند و به همراه آن كوزه های سفالین را می شكنند تا رنج ها و تلخكامی های سال را به آتش و به ظروف شكسته بسپارند. در فرهنگ معین آمده است كه چهارشنبه سوری به آخرین چهارشنبه هر سال شمسی گفته می شود. در عصر چهارشنبه سوری بوته های خار را مشتعل می كنند و از روی آن می پرند و می گویند: سرخی تو از من؛ زردی من از تو. و این عمل را به شگون گیرند. در جایی از این سنت به جا مانده ملی ما نامی از ترقه بازی نمی بینیم. به علاوه چهارشنبه سوری جشن آتش است برای عصر یك روز از سال ولی ترقه بازی كه چاشنی چهارشنبه سوری شده ماه ها پیش از آن در هر كوی و برزن با تركاندن نارنجك و مواد محترقه زیر پای مردم به قیمت شوكه كردن آنها آغاز می شود و تا ماه ها بعد از چهارشنبه سوری ادامه پیدا می كند. در بررسی شدت محرك های زیان بار صوتی كه در منطقه خطر واقع است مانند شلیك گلوله، غرش هواپیما، صداهای ناهنجار مته برقی، كنسرت راك و صدای گوشخراش موتورسیكلت، انفجار ترقه با شدت ۱۴۰ دسی بل در صدر جدول معرفی شده است.
•آسیب های گوش ناشی از ترقه بازی
صداهای زیان آور ابتدا ایجاد كم شنوایی موقت می كند كه غالباً با وزوز گوش همراه هستند ولی تكرار محرك سبب دائمی شدن كم شنوایی می شود كه متاسفانه تا به امروز هیچ گونه درمان طبی یا جراحی برای آن پیدا نشده است. كودكان و نوجوانانی كه دچار آسیب گوش می شوند در كلاس های درس از درك صدای گفتار باز می مانند كه نهایتاً به پیشرفت درسی آنها خسارت جبران ناپذیری وارد می آید. گفته شده است حدود ۱۰ میلیون نفر از مردم آمریكا از درجاتی از كم شنوایی شاكی هستند كه حداقل بخشی از آنها به صداهای شدید و آزاردهنده مربوط می شود و بیش از ۲۰ میلیون كودك و نوجوان آمریكایی در معرض سر و صداهایی هستند كه می توانند منجر به كم شنوایی شود. در پژوهشی از ۱۱۴ كودك و نوجوان كه در ارزیابی اودیومتری به كم شنوایی ناشی از سر و صدا مظنون شده بودند ۴۲ نفر دچار كم شنوایی یك طرفه و ۷۲ نفر دچار كم شنوایی دوطرفه بودند. ۳/۹۰ درصد این گروه پسران نوجوان یا پسربچه ها بودند و وقتی از خانواده آنها خواسته شد كه علت كم شنوایی آنها ذكر شود در ۳۶ درصد موارد از كم شنوایی دوطرفه و ۶۷ درصد از كم شنوایی یك طرفه سابقه آتش بازی و آتش افروزی با ترقه و مواد منفجره و تفنگ های ترقه ای را خاطرنشان كردند. در مطالعه ای كه در هند در جشن آتش بازی دیپوالی (Deepwalli) كه مانند چهارشنبه سوری در كشور ما است از ۶۰۰ كودك و نوجوان كه درصدد شركت در این جشن بودند بررسی شنوایی به عمل آمد، میانگین شدت صوت در خلال آتش سوزی های جشن معادل ۱۵۰ دسی بل در فاصله سه متری بود. ۵/۲ درصد این گروه دچار كم شنوایی حسی عصبی حدود ۳۰ دسی بل شدند. گروه سنی گرفتار از ۹سالگی تا ۱۵سالگی بود. در این مطالعه پیگرد قانونی ترقه سازان و ترقه بازان در دستور روز قرار گرفته بود. تفنگ های ترقه ای و ترقه بازی مورد توجه نوجوانان و دانش آموزان پسر است و مواد محترقه زیر پای این كودكان و نوجوانان یا همبازی های آنها منفجر می شود و ایجاد صدمه شدید شنوایی می كند. در این مطالعه نسبت به اسباب بازی های پر سروصدا و ترقه هشدار داده شده است. پزشكان، آموزگاران و روزنامه نگاران باید در این آموزش خطیر اجتماعی مشاركت ورزند و ضمن بازداشتن كودكان در این بازی های خطرناك كارگاه ها و كارخانه های تولید كننده ترقه را مورد كنترل قرار دهند تا مبادرت به تولید این منابع خطرناك صوتی نكنند. در كلینیك ها به كرات كودكان و نوجوانان را مشاهده می كنیم كه پس از بررسی تصادفی یا ارجاع دانش آموزان از سوی مدارس جهت بررسی شنوایی دچار كاهش شنوایی در فركانس ۴هزار هرتز هستند. معمولاً این كودكان با خانواده هایشان سوابق روشنی از تماس صوتی محرك های آسیب رسان ارائه نمی دهند. بی تردید به علت انتشار این پدیده نامطلوب در گروه كودكان و نوجوانان كم شنوایی به طور فزاینده ای در جامعه ما رو به گسترش است. امروزه مواد آتش زا از فشفشه و سیگارت و ترقه به مواد محترقه بسیار خطرناكی به شكل نارنجك و یا جمع كردن مواد محترقه در كوزه ای به نام «كوزه جنی» شده است كه بدین گونه به آتش افروزی ها ابعاد وحشت زایی بخشیده است. تمام این عوامل ایجاب می كند تا یك بار دیگر تحقیقات همه جانبه ای از مشاركت جامعه شناسان، روانشناسان، پزشكان، آموزگاران و روزنامه نگاران در گروه های سنی كودكان و نوجوانان در این برهه از زمان را به عنوان ضرورتی مبرم در دستور كار خود قرار دهند.
* متخصص و جراح گوش، گلو، بینی
دكتر عبدالحمید حسین نیا

منبع : روزنامه شرق