بهره گیری ادبی شاعر از دیوان حافظ و مولانا بررسی

«هر لبت یک کبوتر سرخ است» کتابی از مجموعه کتب شعر امروز تولید مرکز آفرینش های ادبی حوزه هنری است که توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده است. این مجموعه شعر، سروده شاعر زنجانی کشورمان غلامرضا طریقی می باشد که شامل ۵۳ سروده است. چاپ اول این کتاب در ۸۰صفحه، با شمارگان ۲۲۰۰ نسخه و در قطع رقعی به طبع رسیده است. «آنقدر پرم از تو که کم مانده ببارم »، «سفید تو، سیاه من» و «عروس زرد» از آثار پیشین غلامرضا طریقی است و مجموعه ترانه، «خاطره هام پس بده» و مجموعه شعر «جهان غزلی عاشقانه است» از آثار در دست انتشار این شاعر نوپرداز کشورمان می باشد. آثار غلامرضا طریقی تا به حال این رتبه ها را به خود اختصاص داده اند: رتبه برگزیده شعر دانش آموزان کشور، رتبه اول و دوم شعر عاشورایی دانش آموزان کشور، رتبه اول کنگره شعر و قصه جوان کشور و رتبه اول چند کنگره دیگر در مناطق مختلف کشور.
اشعار مجموعه «هر لبت یک کبوتر سرخ است» در قالب غزل سروده شده و دارای مضامین عاشقانه و اجتماعی است. عاشقانه های این مجموعه که حاصل خلاقیت و نوآوری این شاعر نازک اندیش و نوپرداز است دارای لطافتی شگفت در زبانی کاملاً مدرن و امروزی است. زمستان است، سیاهم کن، برف و تنور، کلید روی در، «مولوی» چرهان، گل میوه دهنده و یک جفت قلب تپنده برخی از عناوین اشعار موجود در این کتاب است. شعر طریقی با واژگانی سرزنده و سرشار از نشاط و عاطفه و صمیمیت خونی تازه در شریان زبان شعر به ویژه زبان غنایی و تغزلی شعر فارسی وارد نموده است. تصاویر شعر طریقی حاصل کشف و شهود او از انسان ، هستی، عشق و معشوق است. در بخشی از تغزلات او معشوق به عنوان موجودی انسانی یا فرا انسانی، محور احساس، عاطفه، توجه و برآورنده نیاز و خواست ژرف و درونی؛ این شاعر عاشقانه سراست. در شعر عاشقانه طریقی، چه معشوق مخاطب باشد و شاعر به گفت وگو با وی بنشیند و چه به صورت توصیف زیبایی درونی و بیرونی معشوق، احساس شاعر تجلی یابد و چه شعرا و شرح وصال یا فراق و عواطف غلیان یافته عاشق نسبت به معشوق باشد، در هر صورت تمام این حالات و احساسات در همگرایی به مرکز دایره عواطف و نیازها یعنی معشوق جلوه گر است. و اوست که نیروی گرایش بر همه جریان های به ظاهر متضاد همچون خرد و عاطفه، عقل و احساس، و جسم و روان اعمال می کند. تصاویر شعری این مجموعه در محور طولی، همنوا و هماهنگ است و جزء به جزء نمادپردازی، تشبیه و استعاره سازیها در خدمت احساس، عاطفه و اندیشه درونی شاعر قرار گرفته است و مجموعه ای یکدست و یکپارچه به نام غزل را پدید آورده است. غزل طریقی به اصل مدرن وحدت و یکپارچگی اثر شعری وفادار است و شاعر از پراکنده گویی و خروج از ساختمان درونی اثر پرهیز می کند.
طریقی وحدت شعر خویش را نه از طریق وحدت موضوعی و مضمونی بلکه از راه توسل به وحدت عاطفی به دست می آورد؛ همسویی و همنوایی جزءجزء عناصر تشکیل دهنده شعر در غزل «چشم، زیتون» نمودی روشن یافته است. تلفیقی از عواطف فردی و اجتماعی شاعر در این مجموعه دیده می شود چنانچه با ظرافت، لطافت و نازک اندیشی خاصی در لابه لای عاشقانه هایش به مسایل اجتماعی نیز پرداخته است و همین دو ساحتی بودن مضامین شعری، وجه خاص اشعار او می باشد. البته گاه شعر او به حالت فانتزی نزدیک می شود؛ فانتزی در بافت کلام، تصاویر، مضامین، موسیقی و... اما بلافاصله شاعر مسیر غزل را برمی گرداند و با زبان و بیانی در سبک و سیاق غزل امروزی است به اصل کلام می پردازد و عاشقانه سرایی می کند. زبان شعر طریقی زبانی ساده و صمیمی و به دور از اغراق، تملق گویی و تکلفات بی مورد است، این شاعر دایره واژگانی وسیعی را در خدمت غزلی سرزنده، شوخ طبع، دلنشین و خوش فرم گرفته است. در عاشقانه های او با سه واژه پر بسامد «ماه، ستاره و مهتاب» روبرو می شویم که در توصیف محبوب و معشوقش به کار برده است.
در برخی از اشعار او نیز با زبانی تازه و کلماتی تراش خورده و بجا به مسایل اجتماعی پرداخته شده است مانند «ائتلاف چپ با راست» و «زمستان است» و در غزل «قصه ای نیست» طریقی با تفألی به دیوان حافظ چاشنی عرفان را به مضامین مجموعه شعرش افزوده است. در بررسی شعر طریقی می بینیم که شاعر در ارتباط و پیوند با طبیعت، ارتباط ظریف و قابل توجهی با محیط شهری و صورت مدرن زندگی شهری برقرار کرده است. بدیهی است که ایجاد چنین ارتباطی در غزلیاتی عاشقانه و گاه اجتماعی در زبان و بیانی لطیف و دقیق و امروزی نیازمند مهارت فراوان در شاعری و تسلط بیشتر شاعر بر دستگاه زبانی، فکری و موسیقی غزل است. که این تسلط شاعرانه در غزلیات «زمستان» و «فاصله در نقشه» نمایان است. تلمیحات ظریفی نیز در این مجموعه مشاهده می شود که قرین با حس طنز، خلاقیت و تخیل شاعر شده است. در پایان می توان گفت که عواطف شعری این مجموعه غالباً از نوع عواطف فردی است که در قالب غزل مدرن و امروزی بیان شده است. تسلط شاعر در کاربردی لطیف و جدید از دایره واژگانی وسیع و فنون و آرایه های ادبی، او را در بیان احساسات و اندیشه های درونی اش موفق تر نموده است. در غزلیات طریقی رگه هایی از عرفان و عارفانه سرایی نیز به چشم می خورد که با بهره گیری ادبی شاعر از دیوان حافظ و مولانا این چاشنی ادبی، مضمون و محتوای برخی از سروده های او قرار گرفته است.

فهیمه بافنده

منبع : روزنامه کیهان