ورمیکولایت، کیمیائی خاک

● ورمیکولایت
ورمیکولایت نام معدنی سیلیکات آهن، آلومینیوم، منزیم متورق، هیدراته می‌باشد. ورمیکولایت ظاهری آکاردیونی شکل بوده و رنگ متغیری از قهوه‌ای تا طلائی نسبت به ترکیبات آن دارد. همچنین PH (در آب) ورمیکولایت در هر معدن متغیر بوده که از ۹ـ۶ توسط انجمن بین‌المللی ورمیکولایت گزارش شده است. ظرفیت نگهداری آب ورمیکولایت نسبت به اندازه گرانول نیز متغیر می‌باشد. (۳۲۵% ـ ۲۲۰% وزن یا ۵۰% ـ ۲۰% حجم).
بیش از ۸۰ سال است که ورمیکولایت در صنایع گوناگون (کشاورزی، باغبانی، ساختمانی، صنعت) استفاده می‌شود.
● ورمیکولایت در کشاورزی
سال‌هاست که ورمیکولایت به‌عنوان شبه‌خاک در داخل آپارتمان‌ها و یا سیستم‌های هیدروپونیک (Hydroponic Growing) در پرورش گل و گیاه در مواردی که محدودیت استفاده از خاک معمولی را دارند، استفاده می‌شود. (Soiless) و موادغذائی موردنیاز گیاهان به‌صورت مایع به ورمیکولایت و نهایتاً ریشه‌ها رسانده می‌شود.
این ماده در کشاورزی کاربرد گسترده دارد نظیر: زمین‌های چمن، باغ‌ها، مواردی که رشد سریع گیاه از اولویت برخوردار باشد (ورمیکولایت به‌صورت صددرصد استفاده می‌شود). ورمیکولایت همچنین در شرایط ویژه کم‌آبی، حفظ خاک از جریان بادهای گرم و جلوگیری از یخبندان و صدمه به ریشه‌ها کاربرد دارد.
ورمیکولایت با ایجاد فضای مناسب در خاک و سبک کردن آن، هوادهی به ریشه را به شدت بهبود می‌بخشد و این در حالیست که رطوبت و موادغذائی را به آسانی در اختیار قلمه‌ها و ریشه‌های جوان قرار می‌دهد.
ورمیکولایت ماده‌ای است دائمی و غیرمضر برای خاک که دارای تمیزی صددرصد است. ورمیکولایت ماده‌ایست بدون بو، غیرسمی و استریل که باعث فساد خاک و ضایع شدن آن نمی‌گردد و به‌دلیل خنثی بودن، ماهیت خاک را تغییر نمی‌دهد.
ورمیکولایت دارای قابلیت نگهداری نقل و انتقال کاتیون‌ها می‌باشد، به همین علت می‌تواند موادی نظیر آمونیوم، پتاس، کلسیم، منیزیم و آهن را به آسانی در اختیار ریشه‌ها قرار دهد.
این ماده بسیار سبک و همراه با خاک معمولی، خاک برگ و خاک‌های غنی شده با کودهای شیمیائی بهترین روش برای رشد گیاهان، به‌خصوص گل‌های زینتی می‌باشد.
● نحوه استفاده
▪ قلمه‌زدن
ورمیکولایت متوسط با ابعاد ۵ـ۲ میلی‌متر مصارف متعددی در باغبانی از جمله کاشت قلمه دارد. می‌توان ورمیکولایت را مستقیم در محفظه کاشت قلمه‌ها ریخت و به‌تدریج آبیاری کرده و قلمه‌ها را در آن قرار داد. اگر محل تخلیه در محفظه کاشت تعبیه شده باشد، آبیاری زیاد، نگران‌کننده نیست. ورمیکولایت حداکثر رشد ریشه را در کوتاه‌ترین زمان تضمین می‌کند.
▪ اصلاح یا تقویت خاک
در باغات و مزارعی که دارای خاک سنگین یا چسبنده می‌باشد تا ۱:۲ حجم خاک، استفاده از ورمیکولایت توصیه می‌گردد. این عمل باعث ایجاد کانال‌های هوائی گردیده، اجازه تنفس مخلوط خاک را می‌دهد.
مخلوط ورمیکولایت در باغ‌های گل و سبزیجات یا گیاهان گلدانی هوای لازم را در اطراف ریشه برای ادامه رشد گیاهان فراهم می‌آورد. در جائی‌که خاک، دانه درشت و ماسه‌ای باشد، مخلوط ورمیکولایت در خاک باعث می‌شود خاک بتواند آب و هوای موردنیاز برای رشد گیاه را در خود حفظ کند.
▪ رویش دانه
ورمیکولایت را به تنهائی یا مخلوط با خاک یا خاک برگ می‌توان استفاده کرد. آبیاری بسیار کمتر، رویش دانه‌های بیشتر و رشد سریع‌تر از مزایای استفاده از ورمیکولایت می‌باشد. زمانی‌که ورمیکولایت به‌تنهائی استفاده شود، دانه‌های جوانه زده باید با یک محلول کود ضعیف تغذیه شوند تا وقتی‌که اولین برگ‌های واقعی ظاهر گردد. (یک قاشق غذاخوری از کود قابل حل در یک گالن ۴ لیتری آب). جائی‌که ورمیکولایت با خاک یا خاک برگ به‌صورت نصف به نصف مخلوط شده است، هیچ تغذیه اضافی تا موقع نشاء لازم نیست. عمل پاکیزه‌سازی خاک از لارو حشرات و بذر گیاهان هنوز عملاً حذف می‌گردد، به‌علت آن‌که ورمیکولایت استریل است. در انتقال دانه‌های جوانه‌زده از ورمیکولایت، خطر شکستن ریشه‌های موئی بسیار کم است و رشد ریشه‌های انبوه در این مخلوط، گیاه جوان را قادر می‌سازد که بلافاصله خود را نگه‌دارد.
▪ گیاهان خانگی
ورمیکولایت مشکلات خاک‌هائی که به مرور زمان فشرده شده‌اند را در گلدان‌های گل از میان می‌برد. ورمیکولایت را با خاک برگ به نسبت نصف به نصف مخلوط کنید، کنترل عالی هوا و رطوبت برای گیاهان خانگی تأمین خواهد شد. در این‌صورت ریشه‌ها می‌توانند در تمام گلدان گسترش یابند. توجه به این نکته ضروریست که در صورت استفاده از ورمیکولایت نیاز به آبیاری بسیار کمتر خواهد شد.
▪ نشاء زدن
سوراخی به عمق حداقل ۱۵ سانتیمتر بزرگ‌تر از ریشه گیاه حفر کنید. ورمیکولایت را با خاکی که از آن سوراخ خارج کرده‌اید، مخلوط کنید. سپس این مخلوط را در اطراف ریشه‌ها قرار دهید. این عمل قبل از نشاء بوته، درختچه یا درخت باعث انشعاب سریع و نفوذ ریشه‌ها در عمق خاک می‌گردد. ورمیکولایت از خشک شدن ریشه‌ها بر اثر آفتاب جلوگیری می‌کند و حتی رطوبت را کنترل و سلامت گیاهان را تضمین می‌کند.
▪ حفاظت در مقابل عوامل طبیعی
استفاده از ورمیکولایت به ضخامت ۸ـ۵ سانتیمتر به‌عنوان محافظت در اطراف بوته‌ها، رزها، گوجه‌فرنگی‌ها، کوکب‌ها و گیاهان دیگر می‌تواند از خشک شدن گیاه جلوگیری کند و از گیاه در برابر سرما و گرمای شدید محافظت کند. گیاهان محافظت‌شده با ورمیکولایت در سرمای شدید زمستان مقاومت بیشتری دارند.
ورمیکولایت به خاطر داشتن ساختمان حفره‌دار از رطوبت اشباع نمی‌شود. لذا استفاده از آن در اطراف گیاه بعد از اولین باران سنگین در تابستان مانع خشک شدن خاک و آسیب به گیاه می‌گردد. می‌توان ورمیکولایت را در بهار به‌عنوان یک تقویت‌کننده با خاک مخلوط کرد.
▪ انبار کردن پیازها و محصولات ریشه‌ای
ورمیکولایت را اطراف پیازهائی که در ظرف قرار گرفته‌اند، بریزید. اگر پیازها از زیرخاک بیرون آورده شده‌اند، بگذارید چند ساعت در آفتاب بمانند تا خشک شوند و بعد آنها را در سبد قرار داده و روی آنها را با ورمیکولایت بپوشانید. قدرت نم‌گیری ورمیکولایت همانند یک تنظیم‌کننده اتوماتیک عمل می‌کند و از کپک‌زدگی و نوسان رطوبت در مدت انبارداری جلوگیری می‌کند.
ورمیکولایت رطوبت داخل غده‌های انبار شده را جذب نمی‌کند، بلکه آب آزاد اطراف را جذب کرده و از پوسیدگی غده‌ها جلوگیری می‌کند. غده‌های انبار شده حتی از تغییرات دمای جدی و ناگهانی هم محافظت می‌شوند.
▪ چمن‌های سالم‌تر و سبزتر
هنگام آماده کردن باغچه برای چمن‌های جدید یک مترمکعب ورمیکولایت را در مساحت ۱۱۰ مترمربع مخلوط کنید. پس از بذرافشانی، کل منطقه را با ورمیکولایت بپوشانید، به‌طوری‌که در حدود ۶ میلیمتر ارتفاع داشته باشد. سپس با آب افشان به‌تدریج آبیاری کنید. ورمیکولایت رویش بذر را تسریع کرده، همچنین بذرهای بیشتری رویش می‌یابد. بنابراین چمن شما متراکم‌تر و پرپشت‌تر خواهد شد. ورمیکولایت به‌عنوان یک ذخیره‌کننده دائمی رطوبت عمل کرده و در زمان خشکی، پژمرده شدن چمن‌ها را به تعویق می‌اندازد.
▪ گل‌آرائی منازل
به منظور تازه و شاداب نگه‌داشتن گل‌های بدون ریشه (دسته‌گل) در گلدان‌ها و رفع نگرانی از واژگون شدن آنها می‌توان گلدان موردنظر را با ورمیکولایت که ظاهر نقره‌ای‌رنگ بسیار زیبائی دارد پر کرد و سپس به آن آب اضافه کرد تا تمام لایه‌های طبیعی ورمیکولایت از آب اشباع گردد، سپس آب اضافه را تخلیه و گل‌ها را در آن قرار دهید.
از مزایای این روش می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱) رطوبت ورمیکولایت به‌تدریج به ساقه گل‌ها رسیده و آنها را شاداب نگه‌می‌دارد.
۲) می‌توان گل‌ها را به‌طرز دلخواه استقرار و آرایش داد.
۳) بوی نامطبوعی که آب راکد گلدان‌ها ایجاد می‌کنند، از بین می‌برد.
۴) در صورت واژگون شدن گلدان آب بر روی میز یا سطح اتاق پخش نخواهد شد.

منبع : ماهنامه سرزمین سبز