عوامل مؤثر بر انتخاب رشته در کنکور

هر كس در زندگی بارها دست به انتخاب می زند. چرا كه انتخاب یكی از مهم ترین فعالیت های انسان است. انسان با انتخاب های خود مسیر زندگی اش را تعیین می كند. انسان آزاد آفریده شده و به وی این اختیار داده شده است كه در بسیاری از موارد آنچه را كه مناسب می داند برگزیند.
لحظات انتخاب، لحظاتی حساس هستند. چرا كه با تصمیم گیری درباره روش یا پدیده ای خاص، فرد سرنوشت خود را رقم می زند. انتخاب در زندگی از اهمیت بالایی برخوردار است. با انتخاب درست می توان از منابع (مادی، مالی، انسانی و اطلاعاتی) به شیوه ای مناسب بهره برداری كرده و از اتلاف این منابع جلوگیری كرد. انتخابی كه مبتنی بر اطلاعات و بینش باشد می تواند به تصمیم گیرنده در جلوگیری از ضایع شدن منابع كمك كند. از طرف دیگر به خاطر آن فرد تصمیم گیرنده، باید نسبت به انتخاب خود پاسخگو باشد، بنابراین انتخاب صحیح می تواند به امور پاسخگو بودن و مسوولیت پذیری كمك كند.
عوامل متعددی بر انتخاب رشته دانشگاهی تأثیر می گذارند. بعضی از این عوامل به فرد و برخی دیگر به جامعه برمی گردند؛ مهم ترین عوامل مؤثر در انتخاب رشته تحصیلی و دانشگاه محل تحصیل به شرح زیر است.
● علاقه
یكی از مهم ترین مسایلی كه هنگام انتخاب رشته باید مورد توجه قرار گیرد علاقه فرد است. میل و علاقه در هر كار سبب می شود شخص با انرژی بیشتری فعالیت كند. بسیاری از دانشجویان به خاطر آن كه به رشته تحصیلی خود علاقه نداشته اند، ترك تحصیل كرده اند و تعدادی دیگر نیز نتوانسته اند در رشته خود موفق باشند.
داوطلبان دانشگاه ها بهتر است قبل از هر چیز زمینه علایق خود را شناسایی كنند و هنگام انتخاب رشته به آن توجه داشته باشند.
● شناخت
در صورتی علاقه به رشته می تواند افراد را در انتخاب رشته صحیح یاری كند كه از رشته های تحصیلی و مراكز آموزشی آگاهی داشته باشد. شناخت و آگاهی داشتن از رشته تحصیلی سبب ایجاد انگیزه در فرد می شود. بعضی افراد نسبت به رشته ها و دانشگاه هایی ابراز علاقه می كنند، ولی وقتی مشغول به تحصیل می شوند، احساس می كنند كه در انتخاب خود دچار اشتباه شده اند. دلیل این امر نداشتن اطلاع و آگاهی مناسب از رشته های تحصیلی و مراكز آموزشی است.
● توانایی علمی
در حال حاضر تعداد داوطلبان از ظرفیت دانشگاه ها بیشتر است. بنابراین همه داوطلبان نمی توانند ادامه تحصیل دهند. آنان بایستی در آزمون شركت كنند. برحسب توانایی داوطلبان به آن ها اجازه داده می شود به رشته های تحصیلی خاصی وارد شوند. اگر همه افراد می توانستند وارد دانشگاه شوند شرایط فرق می كرد اما در حال حاضر افراد باید برای ورود به دانشگاه مورد ارزشیابی قرار گیرند. درست است كه علاقه فرد یكی از مهم ترین ملاك های انتخاب رشته است اما توانایی فرد نیز تعیین كننده است. از آن جا كه در مسابقه ورود به دانشگاه همیشه افرادی كه توانایی بیشتری دارند انتخاب می شوند، لازم است داوطلبان به نمرات خود توجه كرده و با واقع بینی هرچه بیشتر رشته و محل تحصیل خود را انتخاب كنند.
● توان اقتصادی خانواده ها
گاهی اوقات لازم است كسی كه در دانشگاه پذیرفته می شود برای تحصیل به شهری مسافرت كند كه از محل اقامتش دور است. از طرف دیگر تحصیل در رشته های مختلف هزینه های متفاوتی را دربردارد. رشته های شبانه و دانشگاه های غیرانتفاعی نیازمند وضعیت اقتصادی مناسب خانواده ها است. بنابراین افرادی كه قادر به تأمین هزینه رشته ها و دانشگاه ها هستند می توانند آن ها را انتخاب كنند.
● امكانات مراكز آموزشی
تعداد زیادی از مراكز آموزشی امكانات مناسبی در اختیار دانشجویان خود قرار می دهند. به طور مثال برای دانشجویان خوابگاه تدارك می بینند و در برخی موارد كمك هزینه های تحصیلی یا بن كتاب در اختیار آنان قرار می دهند. در عوض بعضی از مراكز آموزشی و دانشگاه ها نمی توانند برای دانشجویان خود خوابگاه تهیه كرده و امكانات دیگر را برایشان فراهم آورند. توجه به این مسأله هنگام انتخاب محل تحصیل مهم است.
● آینده شغلی
بی شك بسیاری از داوطلبان برای آن كه بتوانند شغل بهتری پیدا كنند یا این كه احتمال اشتغال آنان افزایش یابد به دانشگاه وارد می شوند. همه رشته های تحصیلی از وضعیت شغلی یكسانی برخوردار نیستند. بنابراین بازار كار آن ها اشباع شده است. از طرفی بعضی از رشته های تحصیلی زمینه شغلی مناسبی ندارند، چرا كه یا شناخته شده نیستند یا ضرورت آن ها در حال حاضر احساس نشده است. واقع بینی و دوری از تعصب، داوطلبان را یاری می كند رشته مناسبی انتخاب كنند.
● هدف داوطلب
می توان هدف های مختلفی را برای تحصیل در دانشگاه تصور كرد. برخی بر این باورند كه باید حتی الامكان تا آخرین مقطع تحصیلی ادامه بدهند و به اصطلاح تا آخر خط بروند. در این صورت باید به طبیعت رشته تحصیلی مورد نظر نیز توجه داشت، چرا كه امكان ادامه تحصیل در بعضی از رشته ها وجود ندارد یا این كه فقط در كشورهای دیگر می توان در آن رشته تحصیلات خود را تا مقاطع بالاتر ادامه داد.
برخی ورود به دانشگاه را راه حلی موقت می دانند. به عبارت دیگر برای گریز از برخی مسایل و رویدادهای آتی این كار را انجام می دهند.
به طور مثال امروزه بسیاری از داوطلبان دانشگاه ها برای آن كه دوران سربازی خود را به تعویق بیندازند یا با گرفتن مدارك بالا و دریافت بورس از مؤسسات از انجام وظیفه عمومی معاف شوند تلاش خود را برای ورود به دانشگاه متمركز می كنند.
بدیهی است این افراد به دنبال علاقه خود نیستند و هنگام انتخاب رشته هم، رشته ها و دانشگاه هایی را برمی گزینند كه احتمال قبول شدن خود را در آن ها زیاد می بینند. این امر پیامدهای منفی به همراه دارد. از جمله می توان به افت كیفیت آموزش عالی اشاره كرد. این عده نه تنها هنگام ورود به دانشگاه موفقیت تحصیلی چندانی نخواهند داشت بلكه روی دانشجویان دیگر نیز اثرات منفی به جای می گذارند. با این كار حق كسی كه دارای علاقه و انگیزه ادامه به تحصیل در یك رشته است ضایع می شود.
● سهمیه پذیرش
گزینش دانشجو در بیشتر رشته ها به صورت بومی در استان یا ناحیه یا قطب می باشد. مثلاً ۷۰ درصد ظرفیت رشته های پزشكی دانشگاه های هر ناحیه مختص داوطلبان ساكن آن ناحیه اعم از داوطلبان سهمیه مناطق یا نهادها بوده و ۳۰ درصد بقیه به صورت آزاد است. بنابراین پیشنهاد می شود كه داوطلبان حتی الامكان از انتخاب محل هایی كه در خارج از مناطق بومی داوطلب است خودداری نمایند. شانس قبولی داوطلبی كه رشته های تحصیلی و دانشگاه های شهر یا استان خود را انتخاب می كند بیشتر از داوطلبی است كه در شرایط تقریباً مشابه دست به انتخاب رشته ها و دانشگاه های مربوط به شهرها یا استان های دیگر می زند.
● آزادی عمل
پیش نیاز هر انتخاب، آزادی عمل است. اگر دست كسی را با طناب ببندند نخواهد توانست از میان دو شئ یكی را انتخاب كند و بردارد، باید به داوطلبان اجازه داده شود تا در رشته تحصیلی و محل تحصیل مورد نظر خود اطلاعاتی را كسب كرده و با توجه به این اطلاعات دست به انتخاب بزنند.
مشاهده شده است كه در پاره ای موارد والدین، فرزندان خود را مجبور می كنند تا رشته تحصیلی خاصی را انتخاب كنند. این والدین شاید به دنبال آرزوهای خودشان هستند، آرزوهایی كه به آن ها نرسیده اند و فكر می كنند فرزندان آن ها مسوولیت دارند تا آرزوی والدین را برآورده كنند.
منظور از این گفته كه والدین نباید فرزندان خود را وادار به انتخاب رشته خاصی كنند، به هیچ وجه به معنی مشاركت نداشتن آنان در سرنوشت فرزندشان نیست. داوطلبان ورود به دانشگاه باید از افراد مختلف از جمله پدر و مادر كمك بگیرند و از تجربیات آنان در انتخاب رشته استفاده كنند.
علاقه فرد به رشته، مهم ترین عامل انتخاب رشته است. نباید به هنگام انتخاب رشته تفكر داوطلب این باشد كه به هر قیمت در دانشگاه قبول شود.

منبع : روزنامه جوان