سیمای زنی در دور دست

مصفا شاید قطعات پازل گونه داستانش را به شیوه ی مناسبی طرح می کند اما می توان گفت که در برقراری ارتباط منطقی میان قطعات طرح شده با مشکل مواجه می شود. شاید اولین مانع بر سر راه مصفا که در طول داستان نیز گریبان فیلم نامه را گرفته است، گستردگی موضوعات باشد و همین باعث می شود که تماشاگر عامی فیلم را خسته کننده، کسالت آور و قطعاتی از آن را بی ربط بیابد.در حال و هوای بازار کساد سینمای بهاره، «سیمای زنی در دور دست» شاید قابل تامل ترین فیلم اکران شده باشد. اولین ساخته بلند علی مصفا در حالی شکل می گیرد که او سال ها بازیگری در عرصه سینما و تلویزیون را تجربه کرده و پس از بازی در آثار قوی و خوش ساختی مانند لیلا، برج مینو و پارتی حالا کارگردانی سینما را به تجربیات خود می افزاید.
«سیمای زنی در دور دست» مجموعه ای از روایت های کوتاه است که هر یک در جریان داستان اصلی فیلم، داستانی مستقل را روایت می کنند و فیلم ساز می کوشد در نهایت، ارتباط فلسفی عمیقی را میان آنها به تصویر بکشد. قصه در ابتدا قبل از تیتراژ و در چند ثانیه ی نخستین، ما را با زنی افغانی به نام خورشید مواجه می کند که تا نیمه دوم داستان دیگر او را نخواهیم دید. اما کارگردان به خوبی توانسته ما را در انتظار ظهور دوباره خورشید در نیمه دوم داستان، نگاه دارد.
قهرمان داستان مرد میانسالی ست که با صدای بوق های پیاپی اتصال به اینترنت پا به داستان می گشاید و از طریق یک ارتباط صوتی و تصویری اینترنتی با فرزندش به گفتگو می نشیند. مرد میانسال قرار است روز بعد به استقبال همسر و فرزندش به فرودگاه برود.
و یک زن جوان به تصادفی ترین و دور از ذهن ترین روش ممکن با قهرمان قصه آشنا می شود و بدنه داستان سیمای زنی در دور دست شکل می گیرد.
روایت فیلم از پدر شاعر و مادر خسته قهرمان داستان و خواندن آزادی به نام دروغ بزرگ، دیدار با پیرمردی که برای آخرین لحظات زندگی تقلا می کند، شبگردی و جستجو به دنبال کسی که اصلا وجود ندارد، حضور در بیمارستان، خانه متروک و آتش زدن تصویر سیمای دختر جوان و در نهایت سکانس فرودگاه، نیمه نخست داستان فیلم را تشکیل می دهند. چندین پازل در برابر تماشاچی قرار می گیرد که هیچ ارتباط منطقی میان آنها وجود ندارد و یک لغزش کوچک از جانب فیلمساز کافی ست که فیلم از مسیر اصلی اش منحرف شود.
و نیمه دوم کلید می خورد در حالی که ناگهان در فرودگاه مرد از دیدار عزیزترین دلبستگی زندگی، یعنی پسرش صرف نظر می کند. به همراه دختر جوان راهی باز خوانی خاطرات کودکی اش می شود و خورشید از این لحظه با گفتگو هایش در بطن داستان قرار می گیرد.
حالا تماشاچی می تواند با شنیدن حرف های خورشید به یاد خانه متروک و صدای آوازی بیفتد که در تمام طول میهمانی صدایش بارها شنیده می شد. حالا می شود خاطرات مرد را با خورشید و زن فالگیر و دختر جوان به هم مربوط کرد.
و گم شدن دختر، آخرین برگ از سیمای زنی است که حضورش مرد را به نگاه جدیدی وا می دارد. جستجو های مرد و تکرار آتش گرفتن تصویر دختر جوان در خانه متروک که گم شدنش را در یاد تداعی می کند نیز به بیننده در جمع بندی داستان کمک می کند.
در خانه زن فالگیر فقط به اندازه یک زنگ تلفن میان دریافت حقیقتی تازه فاصله می افتد و در نهایت خورشید با تاس ریختنش ابتدا و انتهای داستان را به هم متصل می کند.
مصفا شاید قطعات پازل گونه داستانش را به شیوه ی مناسبی طرح می کند اما می توان گفت که در برقراری ارتباط منطقی میان قطعات طرح شده با مشکل مواجه می شود. شاید اولین مانع بر سر راه مصفا که در طول داستان نیز گریبان فیلم نامه را گرفته است، گستردگی موضوعات باشد و همین باعث می شود که تماشاگر عامی فیلم را خسته کننده، کسالت آور و قطعاتی از آن را بی ربط بیابد.
به عبارتی بیننده به خوبی می تواند از هر قطعه و هر روایت برداشتی مستقل داشته باشد اما ایجاد دید کلی نسبت به قطعات به صورت یک فیلم واحد، مشکل می نماید و حداقل تماشاچی ناچار است قطعاتی را برای رسیدن به دیدگاه کلی از داستان حذف کند.
نمی توان به صورت موضعی و موردی، فیلم نامه سیمای زنی در دور دست را به نقادی کشید. چرا که شاید هر قطعه فیلم به صورت مستقل، خوب پرورده شده است و داستان اصلی نیز با ریتم مناسبی پیش می رود. بدون شک معضل اصلی آنجا اتفاق می افتد که مصفا نمی تواند آن ارتباط عمیقی را که خود در نظر دارد با استفاده از مفاهیم تصویری و همراهی فیلم نامه، به مخاطب منتقل کند و دقیقا به همین دلیل بیننده در لحظاتی، از داستان فیلم جا می ماند.
انتخاب بازیگران شاید یکی از نقاط قوت فیلم سیمای زنی در دور دست است. همایون ارشادی با تجربه بازی در اثر بزرگی چون «درخت گلابی» به خوبی از پس نقش آفرینی در فیلمی این چنین بر می آید و لیلا حاتمی بعد از چندین بار همکاری با مصفا، در انتقال مفاهیم مورد نظر فیلم ساز به تماشاچی کمک فراوانی می کند. در سکانس سالن تئاتر، بازی دیدنی لیلا حاتمی شاید مهر تاییدی بر این ادعا باشد.
موسیقی اما در «سیمای زنی در دور دست» فیلم نامه را به خوبی همراهی نمی کند. جای خالی موسیقی کریستالی در فیلم به خوبی مشاهده می شود و ضربآهنگ موسیقی در سکانس هایی مثل بیمارستان و راه پله های منزل خورشید در جهت انتقال حس مورد نظر به تماشاچی ضعیف می نماید.

حسین منصور

منبع : دو هفته نامه الکترونیک شرقیان