۵ دی ـ ۲۶ دسامبر ـ اشتباه استراتژیک و ضعف به تعرض چنگیز خان انجامید، اصلی که کهنه نشده است

تاریخنگاران آغاز زمستان سال ۵۹۶ خورشیدی (اواخر دسامبر ۱۲۱۷ میلادی ) را پایان كار حكومت قرا ختائیان و غوریان در آسیای میانه ، و همسایه شدن قلمرو سلطان محمد خوارزمشاه با قلمرو چنگیز خان نوشته اند . خوارزمشاه با از میان برداشتن قراختائیان كه میان قلمرو او و قلمرو چنگیز خان حایل بودند مرتكب یك اشتباه سیاسی بزرگ شد. چنگیز خان برنامه حمله به غرب متصرفات خود و ورود به دنیای سفید پوستان را نداشت كه رویدادهای سال بعد (۱۲۱۸ میلادی) پای او را به ایران و نیز سرزمینی كه امروز كشور روسیه است باز كرد و عمده ترین این رویدادها ، قتل فرستادگان بازرگانی چنگیز در شهر مرزی اترار بود كه فرماندار آن مورد حمایت مادر خوارزمشاه قرار داشت .
چنگیز در نظر داشت كه با خوارزمشاه روابط دوستانه و با قلمرو او داد و ستد تجاری داشته باشد كه حادثه اترار روی داد.خوارزمشاه چند اشتباه سیاسی و استراتژیك دیگر هم مرتكب شده بود كه یكی از انها گرفتن فتوای مغایر شرع بودن خلافت عباسیان از روحانیون و دیگری تحریك حكام محلی بر ضد یكدیگر بود به گونه ای از تشكیل یك نیروی بزرگ واحد در برابر مغول جلوگیری شد. تاریخ این درس را داده است كه پیروزی مغولها و هر فاتح دیگر تا به امروز نتیجه ضعف دفاعی و اقتصادی طرف دیگر و تفرقه و نفاق در آن بوده است. چنگیزیان پس از تصرف شهرهای نامتحد هنگامی كه در مركز اروپا و همچنین در شام با دو دولت دارای قدرت مركزی رو به شدند شكست خوردند و از ادامه پیشروی دست كشیدند . جنبش غیر متعهدها هم در قرن گذشته با همین فلسفه به وجود آمد كه به دلایل متعدد بعدا ضعیف و علیل شد.

منبع : تاریخ ایران و جهان در این روز