بازار جهانی مس

مس بعد از فولاد و آلومینیوم سومین فلز پرمصرف جهان است. بزرگترین مصرف‌كنندگان مس تصفیه شده یا مس خالص (refined copper) در جهان كشورهای صنعتی و پیشرفته هستند. در دهه گذشته كشورهای اروپای غربی بزرگترین مصرف‌كنندگان مس در جهان بودند. در فاصله سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ حدود ۵/۲۸ درصد از مس تصفیه شده جهان در اروپای غربی مصرف شد و ۱/۱۹ درصد از آن در صنایع ایالات متحده آمریكا. ژاپن ۱۴ درصد از مس تصفیه شده جهان و چین ۳/۵ درصد از كل مس تصفیه شده را مصرف می‌كرد.در آن سال‌ها ۵۴ كشور جهان استخراج سنگ مس را از معادن انجام می‌دادند. در آن زمان بزرگترین تولیدكنندگان مس شیلی و ایالات متحده آمریكا، كانادا، زامبیا، چین، لهستان و زئیر بودند كه در مجموع ۶۸ درصد از كل سنگ مس جهان را تولید می‌كردند. در سال ۲۰۰۴ میلادی، تولید سنگ مس جهان ۶/۶ درصد نسبت به سال ۲۰۰۳ افزایش داشت در حالی كه سطح تولید در تعدادی از معادن اصلی و پرتولید جهان كه در كشور اندونزی قرار دارد در اثر حركت لایه‌های خاك تنزل داشته است. به گزارش مركز تحقیقات بین‌المللی مس در سال گذشته تولید مس خالص در جهان، تنها ۷/۳ درصد نسبت به سال ۲۰۰۳ میلادی افزایش داشته است. به عبارت دقیق‌تر در سال مورد بررسی ۵۶۰ هزار تن مس خالص به تولید جهان اضافه شد در حالی كه سطح مصرف آن ۷/۵ درصد (معادل ۹۰۰ هزار تن) افزایش پیدا كرد. روشن است در شرایطی كه در سال ۲۰۰۳ میلادی نیز، تولید مس ۳۷۵ هزار تن كمتر از مصرف آن بود در سال ۲۰۰۴ مجموع این كسری‌ها از ۷۰۰ هزار تن هم فراتر رفت و نابسامانی‌های بازار جهانی مس را افزایش داد. مصرف مس فقط در چین كه البته یكی از كشورهای پرمصرف جهان است در سال ۲۰۰۳ معادل ۱۱ درصد رشد داشت و در سال ۲۰۰۴ نیز ۶/۶ درصد ارتقا پیدا كرد. در پاسخ به افزایش تقاضای مس فعالیت‌های اكتشافی معادن افزایش یافت و به دنبال آن قیمت مس در بازارهای جهانی بالا رفت. این موضوع باعث شد معادن مختلف مس در جهان به افزایش سطح تولید خود اقدام كنند. ارزیابی‌های جدید دولت آمریكا حاكی از این است كه در حال حاضر ۲۶۰ میلیون تن ذخایر مس در جهان كشف شده است و برآورد می‌شود ۲۹۰ میلیون تن سنگ مس نیز در معادنی باشد كه هنوز كشف نشده‌اند. طبق تحقیقات انجام شده در عرصه بین‌المللی در سال گذشته یعنی سال ۲۰۰۴ میلادی، در ایالات متحده آمریكا ۱۶/۱ میلیون تن سنگ معدن تولید شده بود. در همین سال تولید در معادن استرالیا ۸۵۰ هزار تن، تولید در معادن كانادا ۵۶۰ هزار تن، در معادن شیلی ۵۳۸۰ هزار تن، در معادن چین ۶۲۰ هزار تن، در معادن اندونزی ۸۶۰ هزار تن، در معادن قزاقستان ۴۸۵ هزار تن، در معادن مكزیك ۴۰۰ هزار تن، در معادن پرو یك میلیون تن، در معادن لهستان ۵۰۰ هزار تن، در معادن روسیه ۶۷۵ هزار تن و در معادن زامبیا ۴۰۰ هزار تن بوده است. دیگر كشورهای جهان ۱۶۰۰ هزار تن سنگ مس تولید كردند و باعث شدند تا ركورد تولید سنگ مس در معادن جهان به ۵/۱۴ میلیون تن برسد. بیشترین حجم ذخایر جهان در شیلی قرار دارد. این كشور ۱۴۰ میلیون تن از ذخایر مس جهان را دارد. بعد از شیلی، كشورهای ایالات متحده آمریكا و اندونزی با داشتن ۳۵ میلیون تن مس بالاترین رتبه را در جهان دارند. سطح ذخایر سنگ مس موجود در پرو و لهستان هر یك معادل ۳۰ میلیون تن است و مكزیك ۲۷ میلیون تن ذخیره دارد. سطح ذخایر موجود در چین ۲۶ میلیون تن، سطح ذخایر موجود در استرالیا ۲۴ میلیون تن و ذخایر موجود در روسیه ۲۰ میلیون تن است. زامبیا ۱۹ میلیون تن، قزاقستان ۱۴ میلیون تن و كانادا ۷ میلیون تن ذخیره سنگ مس دارند. مس و آلیاژهای مس در صنایع عمرانی، صنعت تولید وسایل الكترونیكی، حمل و نقل، ماشین‌آلات صنعتی و تولید كالاهای مصرفی مورد استفاده قرار می‌گیرند. به گزارش دولت آمریكا ۴۸ درصد از كل مس تولید شده در صنعت عمران، ۲۱ درصد در تولید وسایل الكترونیكی، ۱۰ درصد در تولید تجهیزات حمل و نقل، ۱۰ درصد در تجهیزات و ماشین‌آلات صنعتی و ۱۱ درصد در تولید كالاهای مصرفی و عمومی استفاده می‌شود. در مجموع، با توجه به موارد زیاد مصرف مس در جهان سرمایه‌گذاری در این زمینه اهمیت بسیاری دارد. اگرچه می‌توان در بخش‌های مختلف مس را با فلزات مختلف جایگزین كرد و گفته می‌شود در وسایل الكترونیكی مختلف از قبیل كابل‌های انتقال انرژی برق، وسایل الكترونیكی، رادیاتورهای اتومبیل و كابل‌های یخچال‌ها و فریزرها (كابل‌های سردكننده) می‌توان به جای مس از آلومینیوم استفاده كرد. در برخی از وسایل الكترونیكی از تیتانیوم به جای مس در بخش‌های تبادل حرارتی استفاده می‌شود.در برخی از وسایل ارتباطی و مخابراتی نیز می‌توان از فیبرهای نوری به جای مس استفاده كرد. در لوله‌های آب نیز پلاستیك می‌تواند جایگزین مس شود. البته جایگزینی این دو ماده اولیه بسیار كم صورت می‌گیرد.
مونا مشهدی رجبی

منبع : مجله گسترش صنعت