جنس جور یک سینمای پیش بینی ناپذیر

● چرا آتش بس پرفروش شد؟
۵۰۰ ، ۶۰۰ ، ۷۰۰ ، ۸۰۰ ، ،۹۰۰ و...! اگر تبلیغات و آگهی های فیلم آتش بس را در چند هفته اخیر دیده باشید، حتماً چشم تان به این اعداد و ارقام كه پشت سر هم ردیف شده اند، افتاده است.
آخرین ساخته تهمینه میلانی در كمال ناباوری بسیاری از كارشناسان و صاحب نظران سینمای كشور، ركوردهای فروش را هفته به هفته پشت سر گذاشت. از ۵۰۰ میلیون گذشت و «دوئل» را گرفت، از ۶۰۰ میلیون عبور كرد و «كما» را گرفت و در نهایت با رسیدن فروشش به مرز ۸۰۰ میلیون تومان ركورد «مارمولك» را هم شكست. حالا هم با رسیدن به مرز ۹۰۰ میلیون تومان برای رسیدن به ركورد رویایی یك میلیارد تومان فروش در اكران اول تهران دورخیز كرده است. چه سینمای میلانی را دوست داشته باشیم و شعارهای ضدمردش را بپسندیم و چه فیلم های او را بیانیه هایی یك طرفه و شعارآمیز بدانیم، به هر حال فیلم او توانسته است فاتح گیشه تمام دوران های سینمای ایران باشد و عنوان پرفروش ترین فیلم تاریخ سینمای ایران (و نه پرمخاطب ترین) را از آن خود كند.
میلانی فیلم جدیدش را در مدت زمان معقولی از نظر تولید سینمای ایران ساخت و آماده نمایش كرد.در حالی كه به نظر می رسید همانند همیشه فیلم جدید میلانی یكی از حاضران بخش مسابقه جشنواره فجر باشد، اما «آتش بس» به مذاق هیات انتخاب جشنواره خوش نیامد و فیلم او روانه بخش مهمان شد. میلانی هم فیلمش را به جشنواره نداد تا برای اكران عمومی بكر و دیده نشده باقی بماند.سرانجام «آتش بس» در خردادماه امسال بر پرده رفت و به فروش خیره كننده ای دست یافت. فروشی كه شاید كمتر كسی آن را پیش بینی می كرد و حتی شاید در رویای سازندگان فیلم هم نمی گنجید.
در سینمای ایران پیش بینی میزان مخاطبان یك فیلم و مقدار فروش آن در بسیاری موارد غیرممكن بوده است.زمانی فیلمی مانند «بله برون» تبدیل به یكی از پرفروش ترین فیلم های سال می شود، كه با هیچ یك از معیارها و فاكتورها نمی توان آن را توجیه كرد. در عین حال در زمانی دیگر آثاری مانند «گل یخ»، «رستگاری در ۲۰/۸ دقیقه»، «سالاد فصل»، «ملاقات با طوطی»، «هشت پا» و... كه امید فراوانی به جذب گسترده مخاطب از آنها می رود، در گیشه شكست می خورند.
شاید اگر دلایلی كه در ادامه به عنوان عوامل پرفروش شدن فیلم «آتش بس» ذكر می شوند، پیش از اكران فیلم به عنوان بهانه هایی كه ممكن است منجر به جذب تماشاگر شوند، مطرح می شدند، هیچ كس آنها را جدی نمی گرفت.
● بازیگران معروف و محبوب
اگر مغازه ای از یك ویترین خوب برخوردار باشد، حتماً مشتری را به سمت خود جلب خواهد كرد و اگر مشتری به داخل مغازه وارد شود و كیفیت و جذابیت اجناس داخل مغازه هم به اندازه ویترین باشد، او دست خالی بیرون نخواهد رفت و حتماً وسیله ای و یا جنسی را خواهد خرید.
از قدیم گفته اند كه بازیگران ویترین یك فیلم سینمایی هستند.
اگر ویترین درست چیده شود، با درصد بالا تماشاگر وارد سینما خواهد شد. در اینجا دیگر كیفیت فیلم نقش چندانی را ایفا نمی كند چون تماشاگر در هنگام ورود پول بلیت را پرداخته است و در پایان هم قرار نیست به كسانی كه از فیلم خوششان نیامده پولشان را پس بدهند! پس فیلمی كه بازیگران معروف و محبوب دارد می تواند تا حدودی فروشش را تضمین كند. اگر خود فیلم هم به جذابیت بازیگرانش باشد كه تهیه كننده و فیلمساز به خواسته اش رسیده و اگر خود فیلم چیز زیادی برای عرضه نداشته باشد، به مدد همان بازیگران و ویترین جذابش می تواند گلیم اش را از آب بیرون بكشد و در گیشه به حداقل هایی از خواسته سازندگان برسد.«آتش بس» یك زوج معروف و محبوب دارد.
سابقه نشان داده كه محمدرضا گلزار و مهناز افشار زوجی تماشاگرپسند هستند و سه فیلم قبلی آنها (كما، زهرعسل و سیزده گربه روی شیروانی) همگی فروش خوبی داشته است. در دو سال اخیر محمدرضا گلزار كمتر روی پرده سینما دیده شده مهناز افشار هم به نسبت همین طور است. پس مسلماً استفاده از یك زوج جواب پس داده، آن هم در شیك ترین شكل ممكن می تواند تماشاگر را به سینما بكشاند.تماشای ستاره های سینما روی پرده عریض آن هم با ظاهری جذاب و مطابق مد روز مسلماً یكی از عوامل مهم جذب تماشاگر خواهد بود. شك نكنید.
● فضای شیك و مدرن
در «آتش بس» از طراحی صحنه گرفته تا انتخاب نوع پوشش بازیگران و حتی لوكیشن های فیلمبرداری نوعی شیكی و مدرن بودن به چشم می خورد. تماشاگر امروز سینمای ایران دیگر تمایلی به دیدن فضاهای چرك ندارد. او ترجیح می دهد طی یكی دو ساعتی كه وقتش را در سینما می گذراند، به تماشای یك زندگی مدرن، شیك و امروزی بنشیند تا اینكه فقر و بدبختی را بر پرده سینما شاهد باشد. در «آتش بس» نیز فضاها شیك و امروزی اند. اكثر سكانس ها داخلی است و ماجرا در فضاهای تر و تمیز می گذرد. ماشین ها مدل بالاهستند و لباس های بازیگران رنگارنگ و خوش دوخت است. همین ها می تواند باعث جذب تماشاگر باشد.
● فیلم زن و شوهری
در سینمای ایران كمتر اتفاق افتاده كه فیلمی به اتفاقات زندگی یك زوج جوان پس از شروع زندگی مشترك بپردازد. اكثر فیلم هایی كه با حضور ستارگان جوان ساخته می شوند به عشق و عاشقی های قبل ازدواج وكشمكش ها و مسائل مربوط به آن می پردازند و كمتر فیلمی است كه به رابطه یك زوج جوان پس از شروع زندگی مشترك مربوط شود. «آتش بس» بهترین استفاده را از این خلأ كرده است.
الگوی زندگی یك زوج جوان با استفاده از ستاره ها در نقش های اصلی در فیلم های آمریكایی جواب خوبی داده است. فیلم های متعددی با حضور ستاره های جوان و محبوب ساخته شده اند كه به زندگی یك زوج جوان می پرداخته اند. به هر حال مسائل و سوژه های بسیاری هم در زندگی وجود دارند كه پس از ازدواج به وجود می آیند و روایت آنها در سینما می تواند برای تماشاگر جذاب و دیدنی باشد. البته تهمینه میلانی تاكنون بارهای از این سوژه استفاده كرده و زندگی زوج های جوان را دستمایه ساخت فیلم قرار داده است. اما «آتش بس» یك تفاوت عمده با سایر آثار او دارد كه به همین دلیل پرفروش می شود. «آتش بس» یك فیلم كمدی است.
‌‌● كمدی بساز و بفروش
مطمئن باشید اگر تهمینه میلانی لحنی به غیر از طنز را در فیلمی مانند «آتش بس» انتخاب می كرد و فیلم را در فضایی عصبی به تماشاگر عرضه می كرد، آخرین فیلمش فروش متفاوتی با سایر آثارش نداشت؛ كمی بیشتر و یا كمتر. طی چند سال اخیر در سینمای ایران كمدی جواب داده است. تقریباً همه فیلم های كمدی پرفروش شده اند و تماشاگر دست رد به سینه كمدی سازها نزده است. از بی مزه ترین كمدی ها مانند «بله برون» و «شارلاتان» فروخته اند تا فیلمی مانند «مكس» كه می توان در لحظاتی از آن واقعاً از ته دل خندید.«آتش بس» هم چه بی مزه و چه بامزه یك فیلم كمدی است و فیلم كمدی می فروشد.
سابقه نشان داده میزان فروش به مقدار مزه بستگی ندارد. پس «آتش بس» هم می فروشد. میلانی در «آتش بس» بیشترین میزان برد را از هوشمندی اش در انتخاب لحن فیلم كسب كرده است. شعارهای همیشگی و بیانیه های اعتراض آمیز ضدمرد فقط در یك قالب كمدی قابل تحمل هستند. میلانی اگرچه سعی كرده در فیلمش حرف هایی جدی بزند، اما «آتش بس» فیلمی جدی نیست و به همین دلیل است كه می فروشد. مردم در این دوره و زمانه حوصله حرف های جدی را ندارند.
● فیلم دست اول
عده بسیاری معتقدند اگر «آتش بس» در جشنواره فجر دیده می شد، فروشش به این حد نمی رسید. بكر ماندن و دست نخورده شدن این فیلم در جشنواره باعث شد تا در زمان نمایش عمومی خیلی ها به دور از پیش داوری ها و یا پس داوری ها به تماشای فیلم جدید تهمینه میلانی بروند. برای برخی از فیلم ها نمایش و شركت در جشنواره فجر یك سم مهلك محسوب می شود. «آتش بس» نیز در زمره همین آثار است تنها تعداد معدودی فیلم هستند كه نمایش و شركت در جشنواره به اكران عمومی آنها كمك می كند. به لیست پرفروش های چند سال اخیر نگاهی بیندازید. نشانی از این آثار در جشنواره فیلم فجر مشاهده نخواهید كرد.
● پخش خوب، فروش خوب
بسیاری از فیلم ها از نوع پخش در سینما ها ضربه خورده اند و نتوانسته اند به فروش مورد نظر دست یابند. بسیاری از فیلم ها هم با پخش خوب توانسته اند به رغم بسیاری از كاستی های كیفیتی به فروش بالایی برسند.«آتش بس» پخش خوب و استانداردی (البته در حد سینمای ایران) داشت. تبلیغات محیطی مناسب، تیزرهای تلویزیونی، سینماهای متعدد و نیز استفاده از رسانه ها به خصوص مطبوعات و خبرگزاری ها به عنوان ابزار تبلیغاتی باعث شد تا «آتش بس» پرفروش ترین فیلم تاریخ سینمای ایران شود.
● كم هزینه اما پرفروش
همانطور كه پیش تر هم اشاره شد، برای ساخت فیلم آتش بس هزینه زیادی صرف نشده است. این فیلم در مقایسه با چند ساخته قبلی میلانی، به لحاظ ساختاری اثر جمع و جورتر و راحت تری بوده است. دو فیلم قبلی تهمینه میلانی(زن زیادی و واكنش پنجم) آثاری جاده ای به شمار می رفتند كه عمده ماجراها در جاده و كوه و دشت اتفاق می افتاد. اما بیشتر سكانس های آتش بس داخلی هستند و ماجراها در لوكیشن هایی ثابت می گذرد.
از همه مهمتر اینكه در عمده سكانس ها تنها دو بازیگر بازی دارند و تنها با دو شخصیت قصه جلو می رود. فیلم در اكثر صحنه ها بر دیالوگ استوار است و میلانی به جز هدایت چند بازیگر اصلی اش كار چندان سختی نداشته است. تازه با وجود چند اسپانسر در فیلم كه به تناوب محصولاتشان را مستقیم و غیرمستقیم تبلیغ می كنند، بخشی از هزینه های فیلم از پیش جبران شده است. به نظر می رسد عمده هزینه خرج شده در فیلم آتش بس، صرف آوردن دو ستاره اصلی (محمدرضا گلزار و مهناز افشار) شده است.
زوج تهمینه میلانی و محمد نیك بین این بار بیشترین سود را از همكاری مشتركشان برده اند. فیلمی نه چندان پرهزینه كه عالی می فروشد و در اكران اول تهران به راحتی به سوددهی می رسد.
● پرفروش بی صدا
با اینكه آتش بس تبدیل به پرفروش ترین فیلم تاریخ سینمای ایران شده است، اما در مقایسه با دیگر آثار پرفروش سینمای ایران، اثری كم سروصدا و كم حاشیه بوده است. هركدام از آثار پرفروش سالیان گذشته دارای حاشیه های مخصوص به خود بوده اند و اكران پرسر و صدایی داشته اند. فیلم هایی مانند مارمولك، دوئل و مكس در سال های اخیر و كلاه قرمزی و پسرخاله، عقاب ها و... در سال های قبل تر به عنوان آثاری پرفروش مطرح بوده اند و در زمان ساخت یا اكران به نوعی جریان سازی كرده اند. اما آتش بس از این قاعده مستثنی بوده است. فیلم در سكوت خبری ساخته شده است.
اكرانش هم آرام و بدون سر و صدای لازم برای فیلمی كه قرار است عنوان پرفروش ترین فیلم تاریخ سینمای ایران را یدك بكشد، بوده است.آتش بس به همان علت همیشگی فیلم های تهمینه میلانی، كمی بحث انگیز شده است. باز هم او و فیلمش به جانبداری یك طرفه، غیرمنطقی و مضر از زنان محكوم شده اند. همین و فقط همین.اما آتش بس با توجه به فروش خوبش، طی یكی دو سال آینده به الگوی ساخت تعداد قابل توجهی فیلم تبدیل خواهد شد. پس اگر در آینده با موجی از فیلم های زن و شوهری به سبك آتش بس برخوردید، زیاد تعجب نكنید. فقط خدا كند سازندگان این نوع فیلم ها بی خیال قسمت های مربوط به فمینیست و فمینیست بازی قصه شوند.

مهدی طاهباز

منبع : روزنامه شرق