گازهای گلخانه‌ای و نقش آنها در گرم‌تر شدن کره‌زمین

گازهای گلخانه‌ای به گازهایی گفته می‌شود که تراکمشان در جو، دیواره‌ای ایجاد می‌کند که نقش آن مانند شیشه گلخانه‌ها است. انتشار بیش از حد گازهای گلخانه‌ای‌ زمین‌ را گرم‌تر کرده و عواقب ناگواری به وجود خواهد آورد.
نور مرئی خورشید می‌تواند از دیواره ایجاد شده توسط گازهای گلخانه‌ای عبور کند و به زمین برسد،‌ اما نور مادون قرمزی که به خارج از زمین باز می‌تابد، امکان عبور نمی‌یابد و به گرما تبدیل می‌شود. عبارت گازهای گلخانه‌ای به ترکیبات کلروفلوروکربن‌ CFC اطلاق می‌شود. عمده‌ترین این گازها عبارتند از دی‌ اکسید کربن، متان و دی اکسید نیتروژن.
دکتر ویکتوریا جمالی، استادیار پیشین دانشکده محیط‌زیست دانشگاه تهران، می‌گوید: «گازهای گلخانه‌ای گازهایی‌ هستند كه در اثر مصرف سوخت‌های فسیلی در اتمسفر ذخیره می‌شوند و این ذخیره باعث می‌شود كه انرژی در زمین حبس بشود و ایجاد گرمایی بكند كه شبیه گرمای موجود در گلخانه‌ است. خیلی از فعالیت‌هایی كه انسان در سطح كره‌زمین انجام می‌‌دهد باعث افزایش این گازها می‌شود و در نتیجه یكی از اثرات تراكم این گازها صدمه دیدن لایه ازن است.‌»
اثر گلخانه‌ای جو، اثری است طبیعی که بدون آن دمای میانگین زمین به منهای ۱۵ درجه خواهد رسید، در حالیکه به یمن وجود اثر نامبرده میانگین متوسط دمای زمین، مثبت ۱۵ درجه است، دمایی که زندگی موجودات زنده را میسر و وجود اکوسیستم‌های طبیعی را امکان‌پذیر کرده است. اما با گسترش صنعت و انتشار بیش از حد گازهای گلخانه‌ای این اثر به ضد خود تبدیل شده است.
ولی چه چیزی باعث شده است که اثر طبیعی حافظ انسان، بر ضد او به کار افتد؟ خانم جمالی که خود از پایه‌گذاران جمعیت زنان مبارزه با آلودگی محیط‌زیست ایران است، عقیده دارد: «کشورهایی كه صنعت در آن نقش زیادی دارد یا به عبارتی كشورهای صنعتی در تولید این گازها‌ و افزایش گرمای كره زمین و اثراتی كه این گرما بر روی همه لایه‌های زندگی انسان و جانداران دارد و صدمات فراوانی كه به آن وارد می‌آید، بیشترین نقش را دارند. در طول قرن بیستم، در یك قرن صد ساله، ما فقط یك درجه افزایش دمای كره زمین را داشتیم، در صورتیكه تخمین می‌زنند كه دمای زمین تا پایان قرن بیست و یكم به میزان پنج تا شش درجه افزایش می‌یابد و این فقط در اثر فعالیت‌های انسانی است كه در سطح كره زمین اتفاق می‌افتد و با افزایش درجه حرارت، ما اثرات مخربی بر روی یخ‌های قطبی، جزایر كوچك‌، در اقیانوس‌ها خواهیم داشت و شاهد از بین رفتن سیستم‌های زندگی خواهیم بود و مهاجرینی كه به جمعیت اضافه می‌شوند، بیماریهایی كه به وجود می‌‌آید، خشكسالی‌ها، سیل‌ها و بسیاری اثراتی كه شاید خیلی از آنها هنوز در تصور ما نمی‌گنجد.‌»
وی می‌افزاید: «حتی اگر این درجه دمای زمین به میزان دو تا سه درجه افزایش یابد،‌ ما این اثرات سوء را در كره زمین خواهیم داشت و كشورها باید برای اینكه چنین اتفاقی نیافتد، چاره‌ای بیاندشند و برای همین است كه در سال ۲۰۰۷ كه هم اكنون آن را سپری می‌كنیم، چندین كنفرانس تغییرات جوی داشتیم كه یكی در فرانسه اتفاق افتاد، یكی در بلژیك برگزار شد، سومی را در تایلند داشتیم و در اواخر سال ۲۰۰۷ هم یك نشست دیگر در اسپانیا خواهیم داشت كه مصوبات این اجلاس‌ها مثل قانون برای كشورها لازم‌الاجرا است، برای اینكه برنامه‌هایشان را بر این اساس تنظیم بكنند كه كمترین صدمه را بزند و برنامه‌شان طوری باشد كه تا سال ۲۰۱۵ كه در آن ما اجلاس سران را در رابطه با محیط‌زیست داریم، دستاوردی داشته باشند كه بتوانند آن دستاورد را در آن اجلاس ارائه بدهند تا نشان بدهد، چقدر در رابطه با كاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی و جایگزین كردن آن با انرژی‌های تجدید‌پذیر موفق بوده‌اند.»
چندی است که موضوع کاهش انتشار گازها‌ی گلخانه‌ای در مباحث نشست‌های زیست‌محیطی آلمان و دیگر کشورهای اروپایی جایگاه ویژه‌ای یافته است. بشر تنها چند سال فرصت دارد تا این امر را عملی سازد و آیندگان را از عواقب مصیبت‌بار آن نجات دهد. اما آیا در کشوری مانند ایران نیز از این ضرورت، آنقدرها که شایسته است، سخن به میان می‌آید؟
دکتر ویکتوریا جمالی می‌گوید: «ایران هم جزو آن كشورهایی است كه بیانیه توسعه هزاره را امضا كرده است، بنابراین ما متعهد هستیم كه در چارچوب توسعه هزاره حركت بكنیم و یكی از اهداف توسعه هزاره همین حفظ محیط‌زیست و توسعه پایدار است. ولی از طرفی دیگر ما كشور تولید كننده نفت و گاز هستیم كه خود نفت و تولیدات نفتی یكی‌ از آلوده‌سازهای كره زمین هستند كه باید جایگزین بشوند، از طرف دیگر ما كشوری هستیم كه امكانات استفاده از انرژی خورشیدی و بادی و حتی زمین‌گرمایی فراوانی در اختیار داریم. سیاست دولت باید در راستای جایگزینی این انرژی‌ها باشد. به‌طورمثال توربین‌های بادی كه در اختیار ما هست اندك است و نمی‌تواند به صورت درصدی جایگزین شود و در برنامه‌ریزی‌ها قرار بگیرد كه دولت بتواند اعلام كند،‌ چند درصد از انرژی‌های تولیدی كشور به طور مثال انرژی‌های خورشیدی یا بادی هست. باید این امر در چشم‌انداز برنامه توسعه بیست ساله كه در نظر گرفته‌اند، دیده بشود كه دیده هم شده ولی صرف داشتن قانون مهم نیست، بلكه اجرای آن مهم است كه ما بتوانیم، این موارد پیش‌بینی شده را به صورت اجرایی درآورده و عملیاتی‌ بكنیم.»
آلاینده‌‌های محیط زیست را باید کاهش داد و این مساله باید برای مردم همه کشورها به ضرورتی بی چون و چرا تبدیل شود. فعالان محیط‌زیست، چه وابسته و چه غیر‌وابسته به دولت‌،‌ در این عرصه، وظیفه‌ای خطیر بر عهده دارند.
به عقیده ویکتوریا جمالی: «مهم‌ترین گامی که می‌توان برداشت، فرهنگ‌سازی است. ما باید فكر بكنیم كه جامعه ما احتیاج به فرهنگ‌سازی دارد. سازمان‌های غیردولتی وظیفه‌ دارند، مردم را آگاه بكنند و آن فرهنگ‌سازی لازم را در اقشار جامعه چه شهری و چه روستایی انجام بدهند،‌ نقش‌ آنها را پررنگ كنند و آنها را آگاه بكنند كه آنها می‌توانند، چه كاری انجام بدهند تا در كاهش گازها‌ی گلخا‌نه‌ای و تغییر اقلیم موثر باشند.»

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد