قضاوت با چشم های بسته!

حقیقت این است كه با وجود وضع قوانین مختلف و توجه به جزیی ترین مسایل فوتبال، بازهم این داوران و رأی شخصی آنها است كه حرف اول و آخر را در مناقشات مختلف این ورزش می زند. قوانین گوناگون اگرچه در بسیاری از موارد حدود مشخص شده ای دارند اما شاهد هستیم اجراكنندگان آن یعنی داوران، همواره درصدی از برداشت های شخصی خود را تحت عنوان «سلیقه» وارد قضاوت هایشان می كنند.
به نظر می رسد نكته ای كه مطرح شد،نزد داوران سراسر دنیا امری غیرقابل اجتناب باشد چراكه روح قضاوت در جوامع انسانی، این مسأله را اقتضا می كند. آنچه در این زمینه موجب تمایز داوران مختلف از یكدیگر می شود و آنان را به داوران خوب، متوسط و ضعیف تقسیم بندی می كند، میزان نزدیك بودن قضاوت آنان به حد استانداردوپذیرفته شده است.
توضیح اینكه با فرض پذیرش تأثیر آرای شخصی داوران بر قوانین فوتبال، باید درنظر داشت این میزان تأثیر حد استانداردی دارد كه بر اثر تجربه های متناوب و متفاوت به دست آمده است. اگر داوری بیش از حد سلیقه اش را در كار قضاوتش دخیل نماید،یك داور ضعیف لقب خواهد گرفت و برعكس هرچه داوری در نحوه قضاوت خود پایبندی بیشتری به قوانین موجود نشان دهد، نمره بهتری می گیرد.
این فرایند به عنوان نظام قابل قبول داوری در تمام دنیا پذیرفته شده و با سیستماتیك شدن آن توسط فیفا حكم یك دستورالعمل جهانی و لازم الاجرا را به خود گرفته است. همین لازم الاجرا بودن فرایند پیش گفته، امكان اعتراض به تیم ها و افرادی كه ادعا می كنند درحقشان اجحاف شده است را می دهد.
سیستم داوری در ایران متأثر از كلیت فوتبال كشورمان نقص ها و ضعف های بسیاری دارد. رشد داوری در ایران اگر كمتر از میزان رشد شاخص های مختلف فوتبال این سرزمین نباشد، قطعاً بیشتر نخواهد بود اما آنچه در این مقاله قصد پرداختن بدان را داریم بررسی وضعیت و معضلات جامعه داوری كشورمان از طریق مقایسه مكانیسم داوری در ایران با استانداردهای جهانی و همچنین مقایسه آن با خودش است. در حقیقت باید عنوان داشت بخش اعظم معضلات داوری در ایران مربوط به همین ۲ مورد است؛ یعنی فاصله گرفتن متناوب به شیوه های گوناگون از استانداردهای جهانی و عدم ثبات در نحوه قضاوت داوران.
۱) فاصله با استانداردهای جهانی
همان طور كه پیش تر هم عنوان شد، فاصله داوری ما با استانداردهای جهانی این حرفه به همان میزان فاصله كمیت و كیفیت (خصوصاً كیفیت تاكتیكی) فوتبالمان با فوتبال روز دنیا است.نقایص عمده داوری ایران در ۳ مورد اصلی خلاصه می شود؛عدم آمادگی فیزیكی، عدم انطباق عملی با آخرین قوانین و قوانین به روز شده و در نهایت عدم پیروی از یك سیستم مشخص، یكسان و فراگیر مسایلی است كه داوری ما را از سطح استاندارد آن در دنیا عقب نگه داشته است.
در پرداختن به این عوامل توجه به ۲ نكته مهم است؛ اول اینكه داوران ماهر یك به تناوب در هر ۳ زمینه یا كمتر و بیشتر با مشكل مواجه هستند و نمی توان تمام آنها را در همه موارد ضعیف دانست و دوم هم اینكه ضعف داوران در مورد سوم (عدم پیروی از سیستمی یكسان و فراگیر) بیشتر متوجه كمیته داوران و راهبردهای این كمیته است.
در ۳ زمینه عنوان شده نیاز به توضیح و تشریح اضافه نیست چراكه این معضلات در داوری ایران كاملاً قابل لمس و محسوس است و بعضاً افرادی از جامعه داوران هم به آن ادعا دارند. با این وجود به ذكر موارد و نمونه های كوتاه و گذرا در این زمینه بسنده می شود. در مورد عدم آمادگی فیزیكی داوران، با اندازه گیری میزان دویدن و دقت آنان در زمین و نزدیكی آنها به صحنه ها می توان به نتایج قطعی رسید. در فصل گذشته شاهد بودیم كه بسیاری از مناقشات داوری به دلیل عدم حضور داور در صحنه پیش آمده است.
در زمینه مورد دوم باید خاطرنشان كرد صرفاً مطالعه داشتن و به روز بودن ذهنی داوران كه قابل سنجش هم نیست، نمی تواند ملاك انطباق آنان با داوری روز دنیا باشد، بلكه داوران ما باید بتوانند به صورت عملی و در حین قضاوت، این رشد محسوس را نشان دهند. شاید در این زمینه یكی، دو داور كشور ما ، آن هم به صورت محدود استاندارد باشد.
در مورد سوم هم همان طور كه اشاره شد، كمیته داوران عامل تعیین كننده اصلی است. برخوردهای سلیقه ای و در مواردی مصلحت اندیشانه، معضلی است كه باعث شده شاهد سیستم مشخصی در این زمینه نباشیم. اعتراض هایی كه گهگاه به نحوه انتخاب داوران و البته عملكرد آنها می شود، بیانگر همین ضعف مخرب است. به هر حال موارد یاد شده در جای خود قابلیت تحلیل و بررسی بیشتر دارد.
۲) چندگانگی در نحوه قضاوت ها
آنچه در مورد داوری بیشترین اعتراض ها و واكنش های منفی را از جانب اعضای فعال جامعه فوتبال و خصوصاً باشگاه های شاغل در لیگ های مختلف ایجاد كرده است، مربوط می شود به چندگانگی قضاوت های انجام شده توسط داوران، به نحوی كه بارها در ۲ صحنه مشابه شاهد ۲ رأی متفاوت از سوی داوران بوده ایم. اوضاع زمانی بحرانی تر می شود كه یك داور در مورد ۲ صحنه مشابه دوگونه قضاوت متفاوت داشته باشد.
نمونه این مسأله هم در همین بازی رفت فینال جام حذفی به چشم خورد؛ بدین ترتیب كه رحیمی مقدم، مرتضی اسدی را به دلیل خطا روی محمود كریمی در موقعیت تك به تك اخراج كرد و اعلام پنالتی هم نمود اما همین داور چند هفته قبل از فینال و در بازی استقلال مقابل سایپا، علی انصاریان را به دلیل سرنگون كردن ابراهیم صادقی در محوطه جریمه و در موقعیت تك به تك حتی مستحق كارت زرد هم ندانست.
این چندگانگی های آزاردهنده در حالی جامعه داوری و فوتبال باشگاهی كشور را به حاشیه می برد كه اگر خوب بررسی كنیم، خواهیم دید دلیل اصلی آن به خاطر ضعف در ۳ زمینه پیش گفته است.در پایان با تأكید بر اینكه رشد داوری در ایران نیازمند رشد همه اركان فوتبال كشورمان است، خاطرنشان می شود نگاه علمی و آكادمیك به مسأله داوری می تواند سطح داوران و قضاوت های آنان را به شكل قابل توجهی بالاتر ببرد.

منبع : روزنامه ابرار ورزشی