مدیریت بیماری تورم پوست قانقاریایی در طیور

درماتیت گانگرنوز عفونت كلستریدیایی كشنده است كه بطور اولیه جوجه های جوان (۳-۷ هفته) با رشد سریع را مبتلا می نماید و علائم آن شامل وقوع ناگهانی، افزایش تلفات و بروز جراحات چركی، گازدار و همراه با خونریزی در پوست، بافتهای زیرجلدی و عضلات می باشد. این بیماری همچنین به نامهای" درماتیت نكروتیك ، “ درماتیت كلستریدیایی، “ درماتیت عفونی ، “ سلولیت گانگرنوز" ، "درماتومیوزیت گانگرنوز " و " ادم بدخیم پرندگان " نامیده شده است. بیماری برای اولین بار بوسیله نیمان در سال ۱۹۳۰ در ماكیان شرح داده شده است . از آن زمان به بعد موارد زیادی در نیمچه های گوشتی و تخمگذار و همچنین بوقلمونها گزارش شده است. سه عامل شناخته شده برای این بیماری وجود دارد كه شامل كلستریدیوم سپتیكوم كلستریدیوم پرفرنجنس تیپ و استافیلوكوكوس اورئوس می باشد. هر كدام از این عوامل به تنهایی و یا همراه با یكدیگر اغلب از نواحی مبتلا در پیكر پرندگان تلف شده از بیماری جدا می شوند. تمامی این باكتریها دارای یك وجه مشترك بوده و آن این است كه همگی باكتریهای گرم مثبت هستند و بنابراین پاسخ مناسبی با درمان بوسیله پنی سیلین و تتراسیكلین مشاهده شده است. همچنین جهت پیشگیری از بیماری آنتی بیوتیكهای مختلفی كه دارای طیف اثر برروی باكتریهای گرم مثبت هستند مانند ویرجینیامایسین، لینكومایسین و باسیتراسین مورد استفاده قرار می گیرند.
● وضعیت فعلی بیماری
اگر چه در ماتیت گانگرنور بطور سنتی بعنوان یك بیماری با وقوع كم و بدون ارزش اقتصادی در نظر گرفته می شود اما گزارشات اخیر دلالت بر این دارد كه بیماری در مرحله بازگشت بوده و در بسیاری از مناطق پرورش طیور ایالات متحده از اهمیت فراوانی برخوردار شده است. بدلیل تشخیص نسبتاً آسان بیماری كه بر اساس الگوی مرگ و میر، جراحات كالبد گشایی و پاسخ به درمان (معمولاً به پنی سیلین وتتراسیكلین) حاصل می شود، پرندگان بندرت جهت تأیید تشخیص به آزمایشگاه ارسال می شوند. بنابراین میزان واقعی بروز بیماری و اهمیت اقتصادی آن بطور دقیق مشخص نیست.افزایش میزان وقوع بیماری در سالیان اخیر احتمالاً بواسطه افزایش حساسیت نژادهای جدید طیور گوشتی بوده است، اگر چه هیچ دلیل مشخص برای این امر وجود ندارد. با ادامه پیشرفت در انتخاب ژنتیكی جهت رسد سریعتر، بهبود ضریب تبدیل و افزایش میزان گوشت عضله سینه، پاسخ دستگاه ایمنی در برابر بیماریها كاهش یافته است. همچنین افزایش سهم بازار نژادهای پر بازده كه قابل تعیین جنسیت از روی پر هستند و در نتیجه ازدیاد تعداد خروس های سنگین با “پردرآوری آهسته” ممكن است موجب افزایش آسیب پذیری پوست شده و یكی از دلایل زیاد شدن وقوع بیماری درماتیت گانگرنوز باشد.
● مكانیسم ایجاد بیماری
باكتریهای عامل بیماری كه اغلب بصورت انفرادی یا جمعی از پرندگان مبتلا جدا می شوند، معمولاً در روده و پوست طیور یافت می شوند و علاوه بر این كلستریدیومها بطور طبیعی در خاك نیز وجود دارند. بنابر این حذف این عوامل از محیط زندگی یا فلور طبیعی پرنده بسادگی امكان پذیر نیست. این باكتریها تحت شرایط عادی موجب بروز بیماری نمی شوند.كلستریدیومها باكتریهای بی هوازی اجباری هستند به این مفهوم كه آنها فقط در بافتهایی كه بطور كامل فاقد اكسیژن باشند امكان تكثیر دارند این شرایط بافتی اغلب در جراحات، زخمها و كوفتگی های ایجاد شده در اثر عوامل مختلف پدید می آید. برای مثال پس از اتمام خوراك و به هنگام ورود خوراك جدید به آشیانه، پرندگان بسمت دان خوریها هجوم آورده و سبب زخمی شدن یكدیگر می شوند و این امر موجب فراهم آمدن شرایط لازم جهت تكثیر این باكتریها و ترشح توكسین بوسیله آنها می گردد. اگر شدت نور بسیار زیاد باشد و یا پرندگان به هر دلیلی عصبی و هیجان زده شوند نتایج حاصل مشابه بوده و موجب افزایش جراحات و فراهم شدن شرایط بی هوازی مورد نیاز برای جایگزینی عفونت كلسترید یایی می گردد. جهت شروع بیماری بوسیله كلستریدیومها وقوع آسیب بافتی ضروری است زیرا احتمال دارد این باكتریها از كبد طیور سالم نیز جدا شوند. این امكان كه كلستریدیومها از طریق روده وارد جریان خون شده و ایجاد باكتریمی نماید قابل پذیرفتن است. به هر ترتیب جهت ایجاد بیماری بوسیله این باكتریها مرگ بافت (نكروز) در اثر خراشیدگی، كوفتگی و سایر جراحات الزامی است.
● عوامل مستعد كننده
مطلب دیگری كه موجب پیچیدگی بیشتر بیماری درماتیت گانگرنوز گردیده و آنرا بصورت یك مسئله چالش پذیر در آورده این می باشد كه تحت شرایط تجربی و نیز در مزرعه نشان داده شده است كه عوامل تضعیف كننده سیستم ایمنی از قبیل عفونت با ویروس بیماری عفونی بورس (گامبورو ) ، ویروس بیماری مارك، عامل كم خونی ماكیان، ویروس رتیكولواند وتلیوز و یا آفلاتوكسیكوز موجب افزایش معنی دار وقوع بیماری می گردد. بنابر این تمامی شرایط ذكر شده بعنوان عوامل مستعد كننده این بیماری در نظر گرفته می شوند.همچنین كمبود مواد مغذی كه موجب ابتلای پوست می شوند از قبیل كمبود ویتامین (بیوتین، اسیدپانتوتنیك و ویتامین E ) و كمبود عناصر كم مصرف (روی و سلنیوم) و نیز تغذیه محصولات با منشأ حیوانی كه حاوی مقدار زیادی باكتری كلستریدیوم هستند از سایر عوامل مستعد كننده طیور نسبت به این بیماری می باشند.
● توصیه هایی در مورد مدیریت بیماری درماتیت گانگرنوز
مطمئن شوید تمامی عواملی كه ممكن است موجب آسیب پوستی گردند از قبیل میخ یا سایر اشیاء كه از دیوار بیرون زده اند و نیز وسایل بجا مانده از كار روزمره (مانند نردبان و فرغون) از آشیانه تخلیه شده و وسایل پرورش همگام با رشد گله تنظیم شوند.▪ مطمئن شوید كه تراكم گله بیشتر از حد نیست(بویژه جهت خروسهایی با پردرآوری كند كه جداگانه پرورش مییابند) زیرا این امر موجب افزایش آسیب رسانی پرندگان به یكدیگر می شود.
▪ مطمئن شوید كه پرندگان جیره مناسب حاوی مقادیر كافی ویتامین و عناصر كم مصرف دریافت نموده و همچنین از مصرف مواد خوراكی كه ممكن است موجب عدم استحكام طبیعی پوست شوند خودداری نمایید.
▪ اطمینان حاصل نمایید جیره مصرفی محتوی میزان كافی سدیم، فسفر، پروتئین، و اسیدهای آمینه ضروری (بویژه اسیدهای امینه گوگرددار) جهت رشد مناسب پر و ممانعت از كانی بالسیم باشد.
▪ سعی نمایید ساعت روشنایی و شدت نور را كاهش داده و مطمئن شوید پرندگان هیجان زده نشده و حالت تهاجمی (همانند كانی بالیسم) به خود نمی گیرند و همچنین از خوراك و استراحت هر چه ممكن برخوردار هستند زیرا این امر علاوه بر ممانعت از بروز بیماری موجب بهبود ضریب تبدیل و كم شدن عوارض پامی شود.
▪ در مورد مرغهای مادر و بوقلمون از نوك چینی صحیح اطمینان حاصل نمایید زیرا این امر موجب كاهش احتمال آسیب پوستی در اثر پركنی می شود.
▪ با استفاده از كوكسیدوستات های مؤثر و داروهای آنتی كلستریدیال مناسب در جیره از سلامت جدار روده و انجام حداكثر اعمال گوارشی و اطمینان حاصل نمایید. كوكسیدوستات مانع از تخریب جدار روده شده و این امر از دسترسی كلستریدیومها به جریان خون جلوگیری می نماید. همچنین داروهای آنتی كلستریدیال باعث كاهش (نه حذف كامل) كلستریدیویها در بدن طیور و بستر می شوند.
▪ اطمینان حاصل نمایید كه جیره مصرفی عاری از مقادیر خطر آفرین آفلاتوكسین یا چربی فاسد شده است. زیرا خاصیت تضعیف ایمنی آفلاتوكسین به اثبات رسیده و چربی فاسد(تندشده) موجب افزایش نیاز ویتامین E و سلنیوم می شود.
▪ استرس را تا حد ممكن كاهش دهید زیرا استرس خود موجب تضعیف سیستم ایمنی می شود. بنابراین محیط پرورش و شرایط مدیریتی مناسب در آشیانه فراهم نمایید. این موارد شامل تهویه خوب، دمای مناسب، فضا و تعداد كافی دانخوری، آبخوری و غیره می باشد.
▪ مطمئن شوید كه برنامه تحویل خوراك بطور منظم اجرا شود تا هیچ زمان پرندگان بدون خوراك نمانند. دقت در سفارش خوراك و ایجاد مخازن اضافی جهت ذخیره می تواند مفید باشد.
▪ كلیه اشخاصی كه در آشیانه كار می نمایند باید به آهستگی رفت و آمد نموده بنحوی كه پرندگان دچار استرس نشوند. این امر مانع از آسیب های پوستی می شود.
▪ در صورت امكان از نژادهای با سرعت پردرآوری مناسب استفاده نمایید. پردرآوری سریع موجب پوشش كامل بدن شده در صورتیكه پردرآوری كند موجب افزایش خطر آسیب پوستی و متعاقب آن بروز درماتیت می شود.
▪ اطمینان حاصل نمایید برنامه واكسیناسیون مارك و گامبورو مناسب بوده و از عملكرد صحیح آن مطمئن شوید. همچنین مطمئن شوید كه تمامی جوجه های وارده از ایمنی كافی مادری بر علیه عامل كم خونی ماكیان بهره مند هستند. این انتظار وجود دارد كه جوجه های مبتلا به ویروس لكوز پرندگان تحت گروه j (۸) بواسطه اثرات زیان بار این ویروس برروی دستگاه ایمنی جهت ابتلا به درماتیت گانگرنوز مستعد تر باشند اگر چه تا كنون تحقیقات علمی در این زمینه صورت نپذیرفته است. بنابراین بهتر است جوجه ها از گله های مادر عاری از ویروس لكوزماكیان تحت گروه j تهیه شوند.
▪ آشیانه ها را كاملاً شستشو و تمیز نمایید و تا حد امكان از نظر اقتصادی آنها را خالی نگه دارید. همیشه از مواد ضد عفونی با اثر قوی بر علیه كلستریدیویها و اسپور آنها مانند مواد ضد عفونی كننده كلردار و یددار استفاده نمایید. بخاطر داشته باشید جهت حصول حداكثر فعالیت این مواد سطوح مورد ضد عفونی باید عاری از هر گونه مواد آلی باشند. بدلیل ماهیت كف اغلب آشیانه های طیور، ضد عفونی فقط می تواند ▪ جهت تغییر PH خاك و كاهش تعداد كلستریدیویها و اسپور آنها از موادی مانند نمك و یا بیسولفات سدیم استفاده نمایید.
▪ با مشاهده اولین علائم بیماری گله مبتلا را با یك داروی مناسب ( آكسی تتراسیكلین و پنی سیلین) از طریق آب آشامیدنی درمان نمایید. در این زمان برنامه های خود را مرور نموده تا عامل ایجاد بیماری مشخص و هر چه سریعتر در رفع آن بكوشید تا از پیدایش موارد بیشتر جلوگیری نمایید اگر شیوع بیماری روبه افزایش است یك آنتی بیوتیك آنتی كلستریدیال همانند ویرجینیا یاسین و لینلومایسین و یا باسیتراسین به خوراك اضافه نمایید. اگر آنتی بیوتیك مؤثر قبلاً مورد استفاده قرار گرفته است میزان مصرف آن را تا حد مجاز قانونی افزایش دهید.
▪ در طی شیوع بیماری تلفات را چند بار در روز جمع آوری نمایید و به این ترتیب مطمئن شوید كه پرندگان تلف شده بعنوان منبع دیگری جهت عفونت باقی گله عمل نمی نمایند.

ترجمه : دكتر محمد رضا عابدینی
منبع :
Cervantes, H.” Managing Gangrenous Dermatitis”.Poultry Digest, January ۱۹۹۹,۲۰-۲۶
پی نوشت ها :
۱-Gangrenous Dermatitis
۲-Niemann
۳-Clostridium septicum
۴-Cl.perfringens Type A
۵-S-Staphylococcus aureus
۶-Bacteremia
۷-Reticuloendotheliosis
۸-Avian Leukosis Viurs-Subgroup j

منبع : موسسه مرغداری ایران