اثر جهانی شدن بر اضطراب در جامعه ایران

● مقدمه:
با شکستن مرزها و نفوذ پذیر شدن فرهنگ ها کثرت گرائی فرهنگ ها ایجاد شده است که در نتیجه، احساس مطلق بودن فرهنگ بومی ازبین می رود ، در حقیقت فرآیند جهانی شدن بیشتر نظام های معنائی را زیر سوال می برد و هویت را به مفهومی نسبی تبدیل می کند .
مثلا" در کشور ما اگر تا قبل از این دولت و گروه های مسلط به نوعی با استفاده از امکانات و شرایط خاص برای همه افراد جامعه هویت سازی می کردند ،در این دوره افراد به تنهائی می خواهند از بین گزاره های بی شماری که فرآیند جهانی شدن در اختیار آن ها گذاشته و با انتخاب آن ها برای خود هویت بسازند.
در این شرایط است که فرد با این سؤال رو به رو می شود كه چگونه در این بحبوحه انتخاب هویت دست به گزینش بزند؟
و این جاست که از آن جا که جهانی شدن انتخابات زیادی را فرا روی انسان ها می گذارد ، بشر با نوعی اضطراب و عدم امنیت و آ رامش مواجه می شود .
اما این هویت های فرد ساخته با توجه به ویژگی های خود جهانی شدن ،از ویژگی هائی چون ترکیبی بودن، متغیر بودن و حتی موقتی بودن برخوردار هستند .
اما نکته ای که قابل توجه است این است كه جریان آزاد ارتباطات و اطلاعات در کنار هم شرایط گذار و سیالی را ایجاد می کند که در آن هر پدیده و نظام معنائی خیلی نمی تواند دوام بیاورد و جای خود را به نظام معنائی جدیدی می دهد .
زمانی كه فرد از سوئی با انبوهی از اطلاعات و انتخابات مواجه می شود انتخاب برایش سخت شده و دچار اضطراب می شود، و این افزایش انتخابات فقط در عرصه هویت نیست بلكه ما در تمام عرصه ها با انبوه زادی از انتخابات مواجهیم.
ان چه كه واضح است این است كه این افزایش انتخابات و اضطرابی كه فرد با آن رو به رو است فقط در حیطه هویت نمی باشد بلكه جهانی شدن فرآیندی را برای فرد ایجاد كرده است كه در هر لحظه از زندگی با انتخابات متعدد رو به رو شود و با اضطراب مواجه شود ،من قصد دارم در این مقاله به بررسی اضطراب های متعددی كه ایرانیان در طول روز با آن ها مواجه می شود و اثری كه جهانی شدن در افزایش و ایجاد این اضطراب ها دارد بپردازم.
● اثر جهانی شدن در ایجاد اضطراب در ایران
افراد برای اینكه در عصر جهانی شدن مورد پذیرش جامعه واقع شوند و برای اینكه در این عرصه عقب نمانند و بتوانند خود را به این قطاری كه با سرعت هر چه تمام تر در حال حركت است برسانند قبل از هر كاری سعی می كنند كه درس بخوانند اما در همین فرآیند درس خواند ن در دوره ی دبیرستان فرد باید ازبین رشته های نظری یا فنی دست به انتخاب بزند كه خود این تصمیم گرفتن اضطراب ایجاد می كند .
از سوی دیگر قبل از ورود به دانشگاه نیز استرس و اضطراب ورود به دانشگاه و انتخاب رشته تحصیلی نیز در فرد وجود دارد و این اضطراب نه تنها در فرد بلكه در خانواده فرد نیز وجود دارد ؛ چرا كه باید از بین انتخابات زیادی كه پیش روی او قرار دارد دست به انتخاب بزند و اینجاست كه با شكاكیت و بالتبع با اضطراب رو به رو می شود.
پس از اتمام درس فرد دغدغه كار و پیدا كردن شغل مناسب را دارد .
برای رفتن سر كار فرد از همان موقع كه از خواب بیدار می شود اضطراب رسیدن به موقع به محل كار را دارد چرا كه شهر این قدر بزرگ و ترافیك به حدی سنگین است كه همیشه ترس از نرسیدن و یا دیر رسیدن وجود دارد.
شهر به حدی بزرگ شده است كه برای ورود به هر خیابانش باید ساعتهای متوالی پشت چراغ قرمز ماند و وقت تلف كرد تا به محل كار رسید .
ترافیك دغدغه ی مهم همه افرادی است كه در تهران زندگی می كنند و خود این ترافیك معلول علل متعددی است كه یكی از آنها همان زیادی جمعیت ،پیشرفت و تكنولوژی می باشد.
پیشرفت و تكنولوژی اقتضا می كند كه همه برای خود ماشین داشته باشند و خود ماشین داشتن برای فرد هدف می شود و نداشتن ماشین برای فرد اضطراب ایجاد می كند.
فردی كه ماشین دارد اضطراب اینكه در این خیابان های شلوغ چگونه ماشین خود را پارك كند ،اضطراب خراب شدن ماشین ،تمام شدن بنزین و ماندن در ترافیك را دارد.
كسی هم كه ماشین ندارد اضطراب دیر آمدن اتوبوس، گیر نیامدن تاكسی و گیر كردن در ترافیك را دارد .
در حالی كه اگر جمعیت این قدر رشد نمی كرد و همه نمی خواستند ماشین داشته باشند و با ماشین خود به محل كار بروند ترافیك این قدر سنگین نمی شد .
از این گذشته وقتی فرد با گذراندن همه این اضطراب ها به محل كار رسید بازهم در محل كار اضطراب های زیادی دارد یكی از عوامل اضطراب كار شیفت های زیاد كاریست ،تمایل به دست یابی به تولید بالا ورقابت در عرصه بین المللی ، باعث شده كه اكثر كارخانه ها ۲۴ ساعته و در سه شیفت كار كنند .
شیفت های كاری باعث بر هم زدن ساعت بیولو‍ژیك شده كه پیامد آن بروز خستگی ،كج خلقی ،بی خوابی، عدم تمركز و ضعف حافظه است كه این امور در افراد باعث نوعی اضطراب می شود.
از سوی دیگر برای رسیدن به تولید بالا و عقب نماندن از عرصه جهانی در عرصه اقتصاد به پرسنلین فشار زیادی جهت كار بیشتر و اضافه كاری و كسب بهره وری بیشتر وارد شده كه این امر باعث شده كه كاركنان كمتربه مسائل خانگی بپردازند و به آنها این استرس ایجاد شود كه بین كار و روابط خانگی یكی را انتخاب كنند.
خود فناوری نیز در ایجاد این وضع نقش داشته است،كاركنان از اینكه توسط ابزارهای كنترلی زیر نظر گرفته می شوند و اینكه برده فناوری شده اند ناراضی اند و خود فناوری عاملیست كه كارشان را از دست دهند و احساس عدم اطمینان كنند .
از سوی دیگر این اضطراب در محیط كار منجر به نوعی ضرر در اقتصاد جهانی می شود چرا كه كارگران گاهی اوقات برای رهائی و تخلیه عصبانیت خود در محیط كار به رفتارهای خشونت آمیز دست می زنند .
امروزه این رفتارهای كاركنان پر هزینه تر ،زیركانه تر و پیچیده تر شده است مثل انجام برخی خرابكاری ها،كارشكنی ها و ویروس های كامپیوتری كه همه ساله میلیاردها دلار به اقتصاد جهانی ضرر می رساند.
اضطراب دیگری كه فرد در طول روز با آن مواجه است اضطرابی است كه در اینترنت و فضای سایبر و مجاز ی با آن رو به روست.
اینترنت این شرایط را برای فرد ایجاد كرده است كه فرد صدا، كلام و درد دل خود را از طریق وبلاگ ها و وب سایت های مختلف به گوش جهانیان برساند و از نظرات دیگران جویا شود.
فرد می تواند در گروه ها و كلیپ های متعددی كه احساس می كند از نظر فكری به آن ها شبیه است وارد شود و به تبادل نظرات و كسب اطلاعات بپردازد.
به نظر من مشكلی كه در بین ما ایرانیان وجود دارد این است كه ما ایرانیان همواره از اینكه حرفمان را رو در رو بزنیم واهمه داریم و گوئی در ارتباطات مستقیم از زدن حرف خود می ترسیم به همین دلیل یكی از دلایلی كه اینترنت در ایران با اسبقبال زیادی مواجه شده است همین است كه گوئی افراد فكر كرده اند كه فضای جدیدی برای آنها به وجود آمده است كه به راحتی حرف خود را بزند ،از سوی دیگر فرد چون در دنیای واقعی نمی تواند كسی را پیدا كند تا با او به حرف زدن و درد دل بپردازد وارد فضای مجازی اینترنت شده و از طریق چت كردن با دیگران اعم از دختر و پسر رابطه برقرار كرده و با یكدیگر دوست می شوند.
اما آنچه كه بارز است این است كه از همان ابتدا فرد با نوعی اضطراب رو به رو می شود ترس از اینكه اینكه با كسی در حال تعامل است كه او را تا حالا ندیده است و با توجه به اینكه در این فضا به راحتی می توان دروغ گفت چرا كه افراد یك دیگر را رو در رو نمی بینند، پس اصلا" مشخص نیست كه فرد درمورد جنسیت ،سن ‌، شغل و تحصیلات خود صداقت دارد ، به همین دلیل همواره در دو طرف نوعی اضطراب وجود دارد .
مطالعات نشان می دهد ۶۲%دختران ایرانی به طور متوسط ۱۱ساعت در هفته چت كرده و حداقل ۳۰%انان ۲۰ساعت در هفته مشغول چت كردن و دوست یابی هستند.
در كشور ما به دلیل خضور فرهنگ مردانه ،چت به عنوان جایگزین و جبران برای كمبود ها ، حقارت ها و نقص ها توسط زنان انتخاب شده و در حال گسترش است .(۱۳۸۱؛۲۷)
در حقیقت اتاق های چت می تواند مفری برای كسانی كه از مشكلات روانی رنج می برند و دچار تشویش،افسردگی و بی اعتمادی هستند باشد،ارتباط مجازی محلی را برای گریز از واقعیت و ساخت شخصیت |آرمانی به وجود می آورد و وسیله ای برای ارضای نیاز های روانی و هیجانی می باشد.
چنان چه شواهد نشان می دهد كه در اتاق های چت همه دختران دكتر یا مهندس بوده و بسیار زیبا و جذاب می باشند ، بررسی پیام های مبادله شده در چت روم های ایرانی نشان می دهد كه اكثریت پیام ها پر از تناقض گوئی و ابراز احساسات كذائی می باشد (۱۳۸۱؛۱۲)
؛ایجاد رابطه از طریق رایانه آن هم در هر زمان و مكانی باعث شده كه قشر عظیمی از جونان ما به دلیل برخی محدودیت های فرهنگی و كمبود امكانات سرگرمی به این پدیده رو اورند و با كمترین هزینه در اینئ فضای مجازی به بحث ،تبادل نظر ، دوست یابی و عقده گشائی بپردازند.
مسئله دیگری كه در فضای اینترنت توجه به آن مهم است این است كه در اینترنت همواره اضطراب از بین رفتن حریم شخصی وحود دارد مثلا :
در ایمیل كه به ظاهر متعلق به خود فرد است همواره فرد اضطراب اینكه شاید شخص یا سازمانی از مطالبی كه فرد در آن دارد آگاه شود .
به نظر من دلیل این همه اضطراب ناشی از مشخص نبوذدن آینده می باشد چرا كه ما ایرانیان چشم انداز كلی از آینده نداریم و اصولا" نداشتن دید كلی از اینده در حال نیز اثر گذاشته و فرد از اینكه دنیا به كدام سمت و سیو می رود و او در این بازی جهانی شدن چه نقشی ایفا می كند و آینده بر او چگونه خواهد گذاشت اضطراب دارد.

منابع:
.۱نجفی ؛علی (۱۳۸۱)مطالعه رفتار اطلاع یابی كاربران اینترنت در دانشكده پزشكی تهران؛پایان نامه كارشناسی ارشد دانشگاه تهران
.۲بهداشت روانی برخی زنان در وضعیت هشدار دهنده ؛قابل دسترسی در سایت www.jamejamdaili.net
نوشته: سعیده رضوانی

منبع : پایگاه اطلاع رسانی علوم ارتباطات ایران