ائتلاف حداکثری

ائتلاف یا اتحاد موقتی چند حزب و گروه سیاسی برای نیل به هدف یا اهداف واحدی صورت می گیرد. در برخی مواقع این اهداف ممکن است منحصر به انتخابات باشد. احزابی که از نظر اهداف سیاسی به هم نزدیک هستند برای جلوگیری از تفرق و تشتت آرای طرفداران خود در انتخابات و فقط به منظور پیروزی در انتخابات به یک وحدت نظر نائل می شوند.
ائتلاف ممکن است در مقطع پس از انتخابات نیز صورت گیرد که این نوع ائتلاف نیز برای اهداف مشخصی حادث می شود. با بررسی دقیق انتخابات در جوامع مختلف می توان دو شکل ائتلاف ذکر شده را مورد بررسی و ارزیابی قرار داد. در کشور ما شکل معمول ائتلاف در قبل از انتخابات برجسته تر می نماید. شاید با دقت نظر بیشتر بتوان ائتلاف های پس از انتخابات را نیز شناسایی کرد. ائتلاف اصلاح طلبان در انتخابات دور سوم شوراهای شهر و روستا و مجلس هشتم شورای اسلامی نمونه هایی در دسترس از ائتلاف احزاب ایران قبل از انتخابات هستند.
در کشورهای دیگر جهان نیز می توان دو شکل ائتلاف بین احزاب را مشاهده کرد.
تجربه یکصدساله اخیر مشروطه خواهی در کشور ما ثابت کرده در هر مقطعی که احزاب و گروه های سیاسی دچار چنددستگی و تفرق شوند، آسیب هایی به این نهضت وارد آمده که موجب عقبگرد یا توقف چندین ساله حرکت مشروطه خواهی شده است. بخش عمده این آسیب ها نیز ناشی از اختلاف افکنی هایی بوده که استبداد با تحت تاثیر قرار دادن کنشگران مشروطه خواه ایجاد کرده اند و بخشی نیز به عدم شناخت گروه های سیاسی و احزاب از مقتضیات و واقعیات جامعه ایران و مناسبات قدرت برمی گردد.
تجربه شکست اصلاح طلبان در دو انتخابات شوراهای دوم که آزادترین انتخابات پس از انقلاب اسلامی بود، موید این خطای استراتژیک است. انتخابات مزبور یکی از آزادترین انتخابات از حیث حضور همه گرایشات سیاسی موجود در کشور بود، اما به رغم این آزادی نه تنها اصلاح طلبان به توفیقی دست نیافتند بلکه محافظه کاران با کمترین درصد آرای شرکت کنندگان به شوراها راه یافتند. این تفرق و تشتت تا انتخابات دور نهم ریاست جمهوری نیز ادامه یافت و در نهایت به خروج کامل اصلاح طلبان از قدرت و تصاحب کلیه نهادهای انتخابی دموکراتیک توسط محافظه کاران انجامید، با در نظر داشتن این واقعیت که این چنددستگی، اعمال نظارت استصوابی و حذف غیرقانونی اصلاح طلبان را از انتخابات با هزینه کمتری برای محافظه کاران همراه ساخت. پس از دور نهم انتخابات ریاست جمهوری تاکید و توجه اصلاح طلبان بر اتخاذ راهبردهای ائتلافی زمینه های کسب پیروزی نسبی در انتخابات شوراهای دور سوم را برای آنان رقم زد که بدون تردید در صورتی که این ائتلاف گسترده تر شکل می گرفت و اصلاح طلبان با یک نیت واحد وارد کارزار رقابت می شدند، نتیجه بهتری پیش روی آنان قرار می گرفت. اما در انتخابات دور هشتم مجلس شورای اسلامی مخالفان اصلاحات با مرزبندی هایی نظیر تندرو، کندرو و معتدل بار دیگر سعی در تشتت ائتلاف صورت گرفته داشتند که این بار نیز واقع بینی و دوراندیشی اصلاح طلبان با تاکید بر ائتلاف حداکثری و قائل شدن به مطالبات و سهم خواهی حداقلی، تاثیرپذیری این نقشه را به حداقل ممکن تقلیل داد.اینک در آستانه انتخابات ریاست جمهوری دور دهم قرار گرفته ایم؛ انتخاباتی که نتیجه آن تعیین کننده آرایش سیاسی و رویکرد یکی از قوای تعیین کننده در کشور خواهد بود. از هم اکنون گمانه زنی های متعددی پیرامون چگونگی ورود به این انتخابات و حصول بهترین نتیجه از جانب گروه ها و شخصیت های اصلاح طلب مطرح شده است و هر کدام به نوبه خود ساز و کاری را برای کسب نتیجه مزبور پیشنهاد کرده اند که نفس این حرکت دغدغه اصلاح طلبان را برای آینده کشور و نظام برجسته تر می کند ضمن اینکه همه پیشنهادات نیز با مفروض قرار دادن اصل ائتلاف ارائه شده است. اما بدون تشریح وضعیت و صور مختلف حضور در انتخابات آینده نمی توان به تحقق هر نوع ساز و کاری جهت ائتلاف گسترده اندیشید. به نظر می آید قبل از طرح مکانیسم های مختلف و تعیین مصداق یا مصداق ها، آنچه از اهمیت بیشتری برخوردار است هدف از حضور در انتخابات پیش رو باشد.
آنچه در انتخابات مجلس هشتم به وقوع پیوست موید عزم راسخ اقتدارگرایان بر حذف اصلاح طلبان است و بدون شک آنها از هر روشی برای تامین اهداف خود بهره خواهند گرفت (تخریب، شبهه افکنی و حذف). قوی ترین اصول آنان پایبندی به حفظ خود است و در این راه برای حذف رقبا هیچ اصل دیگری به چشم نمی خورد.شاید بتوان با طرح چند سوال وضعیت و اهداف اصلاح طلبان از حضور در انتخابات آینده را تشریح کرد.
۱) آیا هدف از حضور، اعلان موجودیت یا مشروعیت احزاب اصلاح طلب و منتقد است؟
۲) آیا هدف از حضور آگاهی بخشی و تعمیق آن در بین توده های مردم است؟
۳) این حضور چه میزان از اثربخشی را در نتیجه حاصله برای اصلاح طلبان در پی خواهد داشت؟
در تعبیر برخی چهره ها آیا هدف صرفاً مدیریت فعلی است؟
۴) آیا هدف از حضور در اختیار گرفتن قوه مجریه کشور توسط اصلاح طلبان است؟
هر کدام از سوالات ذکر شده نیاز به تفسیر و تاویل مفصل و مجزا دارد. ضمن اینکه شرایط و واقعیت های موجود کشور نیز در اتخاذ صور ذکر شده تاثیرگذار خواهد بود. علی القاعده در پیش گرفتن هر وضعیتی جهت حضور اصلاح طلبان، نیاز به ائتلاف یکپارچه آنان دارد. در غیر این صورت و بدون این راهبرد مهم، ترسیم هر دورنمایی از نتیجه، غیرواقع بینانه خواهد بود.
به اعتراف بسیاری از صاحب نظران، حتی افراد بی طرف و برخی محافظه کاران، وضعیت کشور در اکثریت قریب به اتفاق حوزه ها، با مشکلات بسیار جدی مواجه شده است. تورم لجام گسیخته، فقر، بیکاری و کاهش نرخ رشد سرمایه گذاری و... در حوزه داخلی و تضعیف موقعیت ایران در صحنه بین المللی، ضعف جدی مدیریت را در کشور به اثبات می رساند و در صورت تداوم این رویه، مشکلاتی به مراتب بیشتر در انتظار آینده ایران خواهد بود.
به نظر می آید در این شرایط مناسب ترین وضعیت برای اصلاح طلبان باید به گونه یی باشد که نه تنها به این نوع مدیریت خاتمه داده شود، بلکه این ورود نیز باید به گونه یی باشد که تاثیرپذیری آنان را در قدرت دوچندان کند. بنابراین آنچه پیش روی اصلاح طلبان قرار می گیرد، عبارت است از؛
۱) پرهیز از تفرقه و تعدد کاندیداها. وضعیت امروز احزاب ایران با امریکا و بسیاری از کشورهای توسعه یافته قابل مقایسه نیست. هر آنچه در آن کشورها موجب نشاط انتخاباتی می شود ممکن است به نتیجه دیگری در کشور ما بینجامد. تا اطلاع ثانوی باید به مطالبات حداقلی، ائتلاف حداکثری اندیشید. هر زیاده خواهی در موقعیت کنونی، زمینه گسست اصلاح طلبان را فراهم خواهد آورد.
۲) تبیین و تشریح وضعیت فعلی کشور و ارائه برنامه در تمامی بخش ها و اعلان آن به مردم می تواند موجب عمق بخشیدن به سطح آگاهی های عمومی شود. بدون این اقدام نمی توان افق روشنی را از حیث حضور توام با موفقیت به تصویر کشید.
۳) در انتخابات اخیر با حذف بی سابقه اصلاح طلبان، میزان مشارکت مردم با افت چشمگیری همراه شده است. واقعیت این است که بخش عمده یی از مردم کشور ما بنا به دلایلی، به این باور رسیده اند که ایشان در نتیجه حاصله و زندگی روزمره رای شان تاثیرگذار نیست و با قهر از صندوق های رای به دنبال آلترناتیوهای دیگری هستند. به طور قطع بی توجهی به فضای عمومی و در صورت محتمل بودن این درصد از مشارکت، باید به راهبردهای موثرتری اندیشید.
۴) آنچه مسلم است تمرکز روی کاندیدایی که با بیشترین میزان اقبال عمومی مواجه باشد و ظرفیت بالا بردن مشارکت مردم را نیز داشته باشد، می تواند به عنوان یکی از راهبردهای کارساز، مورد نظر واقع شود و واقع بینی اقتضا می کند کاندیدایی از جانب اصلاح طلبان وارد کارزار رقابت انتخاباتی شود که کمترین احتمال و بهانه برای رد صلاحیت او وجود داشته باشد.

آذر منصوری
معاون سیاسی دبیر کل حزب مشارکت

منبع : روزنامه اعتماد